Ο Άγνωστος Ψηφιακός Χρυσός

830

• Tων Χρήστου Δαγρέ (Γιατρός, μέλος Κινήματος Άρδην) – Στάθη Ιωσηφίδη (Μέλος των κοινοτήτων ελεύθερου λογισμικού GNOME και openSUSE)

Τα προγράμματα Ανοιχτού Κώδικα [ΑΚ] είναι ηλεκτρονικά προγράμματα των οποίων ο πηγαίος κώδικας (source code) είναι ανοιχτός σε όλους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μπορεί ο καθένας να τα μελετήσει, να κάνει αλλαγές και βελτιώσεις στον κώδικα ή να τα χρησιμοποιήσει για να αναπτύξει δικές του εφαρμογές. Νομικά, τα προγράμματα αυτά έχουν δημόσιες άδειες χρήσης GPL που επιτρέπουν να γίνεται χρήση τους χωρίς να υποχρεώνονται οι χρήστες να πληρώνουν γι’ αυτό. Η ιστορία ξεκίνησε από τον Richard Stallman, καθηγητή στο MIT, ο οποίος ανέπτυξε εννοιολογικά (και οδήγησε στην δημιουργία νομικού πλαισίου) το εγχείρημα αυτό, δίνοντας έτσι αφετηρία για την δημιουργία του λειτουργικού συστήματος LINUX (κατ’ άλλους GNU/LINUX) από τον Φινλανδό Linus Torvalds.

Έκτοτε, τα προγράμματα ΑΚ γνώρισαν μια κατακλυσμιαία ανάπτυξη. Υπάρχουν χιλιάδες κοινότητες υποστήριξης και εκατοντάδες εταιρείες που αναπτύσσουν προγράμματα και εφαρμογές ΑΚ. Η λειτουργία των κοινοτήτων βασίζεται σε ευέλικτες, χαλαρές ομάδες εθελοντών με κάποιον(-ους) συντονιστή(-ές) που αναλαμβάνουν να φέρουν σε πέρας επιμέρους project ευρύτερων προγραμμάτων. Η έκταση της χρήσης τους ποικίλλει. Σε επίπεδο λειτουργικών συστημάτων σε προσωπικούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές δεν φαίνεται να ξεπερνά το 3-4%, με κυρίαρχο στην αγορά τη Microsoft. Όμως σε επίπεδο λειτουργικών προγραμμάτων για server υπάρχει στενός ανταγωνισμός μεταξύ τους, o ΑΚ φαίνεται να επικρατεί με ποσοστό μέχρι 90%, ενώ και στα κινητά τα android, που βασίζονται στο πυρήνα Linux κυριαρχούν, με το λειτουργικό για iphone να είναι δεύτερο. Τέλος, στα supercomputers το Linux τρέχει στο 95% αυτών αποδεικνύοντας ότι είναι το γρηγορότερο λειτουργικό σύστημα με την ελάχιστη δυνατή χρήση πόρων.

Η περιορισμένη χρήση τους σε επίπεδο προσωπικών υπολογιστών δείχνει την ιδιαίτερα σημαντική δυναμική των προγραμμάτων ΑΚ για το μέλλον. Ήδη κάποιοι δήμοι (π.χ. Λας Πάλμας, Βιέννη), περιφέρειες (Βαλένθια) αλλά ακόμη και κράτη (Ρωσία, Ολλανδία) τα εντάσσουν στον αναπτυξιακό σχεδιασμό τους, θέλοντας έτσι να εκμεταλλευτούν τις προοπτικές που ανοίγονται. Πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η Νάντη, η 6η μεγαλύτερη γαλλική πόλη με πληθυσμό που πλησιάζει τις 300 χιλιάδες κατοίκους. Ο δήμος ολοκλήρωσε πρόσφατα τη μετάβαση των 5000 δημοτικών υπολογιστών στο LibreOffice οδηγώντας σε άμεση μείωση δαπανών κατά 1.6 εκατ. ευρώ και στη συνέχεια ακόμη 260.000 ευρώ κάθε χρόνο. Το ερώτημα προκύπτει εύλογο: η Ελλάδα της “κρίσης” και της παρακμής θα μπορέσει να αντιληφθεί, και πολύ περισσότερο να εκμεταλλευτεί, τις τεράστιες δυνατότητες του «ψηφιακού χρυσού»;

Πράγματι υπάρχουν στην Ελλάδα κοιτάσματα αναξιοποίητου ψηφιακού δυναμικού, υπό τη μορφή  κοινοτήτων προγραμματιστών που ασχολούνται με διανομές όπως το openSUSE, το Ubuntu κ.α. σε διάφορα γραφικά περιβάλλοντα (GNOME, KDE, MATE κ.α.). Από αυτούς υπολογίζεται αδρά ότι περισσότερα από 100 άτομα ασχολούνται συστηματικά με διάφορα project των κοινοτήτων και άλλα 500-600 άτομα σε περιφερειακές εργασίες μερικής απασχόλησης. Επαγγελματικά, το αντικείμενο τους εκτείνεται από την εγκατάσταση και υποστήριξη εφαρμογών και λειτουργικών συστημάτων ΑΚ σε πρόσωπα και επιχειρήσεις, έως τη συγγραφή κώδικα για μεγαλύτερα project, την εξ αποστάσεως υπαλληλική σχέση με μεγάλες εταιρείες προγραμμάτων ΑΚ (όπως π.χ. η Red Hat) ή, τέλος, την αυτόνομη ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων ΑΚ με διεθνή διανομή.

Η τελευταία κατηγορία είναι και η πιο ενδιαφέρουσα. Ενδεικτικά αναφέρουμε την πλατφόρμα Transifex του Δ. Γλέζου, μια ηλεκτρονική πλατφόρμα μεταφράσεων λογισμικού που μπορεί να την χρησιμοποιήσει κάποιος που δεν γνωρίζει κώδικα. Τα αποτελέσματα της μετάφρασης είναι προσβάσιμα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από πολλούς τελικούς χρήστες. Έχει χρησιμοποιηθεί απο μεγάλες εταιρίες όπως π.χ. η Vodafone αλλά και κοινότητες όπως π.χ. το γραφικό περιβάλλον MATE ή προγράμματα όπως το Nextcloud, το ownCloud κ.ά.

Άλλο παράδειγμα είναι το Codebender μιας ομάδας με έδρα την Πάτρα, το οποίο χρησιμοποιείται από τις πλακέτες Arduino και επιτρέπει τον εύκολο προγραμματισμό των συσκευών, που χρησιμοποιούνται για την αυτοματοποίηση ορισμένων ενεργειών όπως π.χ. την εξ’ αποστάσεως παρέμβαση και ρύθμιση ηλεκτρονικών συσκευών στο σπίτι, με την χρήση του smart phone. Τέλος, έχουμε ήδη παρουσιάσει τη συνεργασία του Παν. της Πάτρας και μη κερδοσκοπικών οργανισμών όπως η Libre Space Foundation (https://librespacefoundation.org/) και το Hackerspace.gr για την κατασκευή του ελληνικού μικροδορυφόρου UPSat που θα εκτοξευτεί τον Δεκέμβριο του 2016.

Σε μία εποχή όπου ο παραγωγικός τομέας στην Ελλάδα βάλλεται και αμφισβητείται υπάρχει μια δυναμική ομάδα νέων ανθρώπων που αντιστέκεται στην παρακμή παράγοντας software. Αλλά δεν αρκεί αυτό γιατί γνωρίζουμε ότι οι δυνατότητες ανάπτυξης είναι τεράστιες. Καταρχάς, σε επίπεδο εφαρμογών και λειτουργικών συστημάτων τα προγράμματα ΑΚ προσφέρουν ταχύτητα και ασφάλεια, χωρίς τα υψηλά κόστη αγοράς της πατέντας των προγραμμάτων ιδιωτικού κώδικα. Επιπλέον, σε ευρύτερο επίπεδο, τα ανοιχτά στάνταρντ επιτρέπουν τη διάδραση και επικοινωνία μεταξύ συσκευών διαφορετικών εταιρειών, επιτρέποντας έτσι τη γρήγορη και αξιόπιστη μετάδοση και ανάλυση πληροφοριών. Τέλος, καθιστούν ευκολότερη την ανάπτυξη ειδικών εφαρμογών σχεδιασμένων επάνω στις ανάγκες του πελάτη, οι οποίες όμως βασίζονται σε ήδη αναπτυγμένους και δοκιμασμένους κώδικες. Όλα τα παραπάνω δεν αφορούν μόνο ιδιώτες – ειδικά στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις μπορεί να προσφέρει σημαντικό πλεονέκτημα – αλλά και δήμους, εξαιτίας της σημαντικής μείωσης των λειτουργικών δαπανών τους αλλά και την εξοικείωση των δημοτών με e-υπηρεσίες.

Επιπροσθέτως, η ευρύτερη διασπορά τους στην αγορά θα ανοίξει χιλιάδες θέσεις εργασίας για νέους επιστήμονες, είτε για την υποστήριξη της εφαρμογής τους σε εταιρείες και δήμους, είτε για την ανάπτυξη καινοτόμων εφαρμογών και νέου κώδικα. Δεν θα ήταν προτιμότερο από το δαπανώνται εκατομμύρια ευρώ σε άδειες χρήσης ιδιωτικών προγραμμάτων ή σε αμοιβές μεταπρατών, τα χρήματα αυτά να μοιράζονται μεταξύ των παραγωγικών επιχειρήσεων, των καταναλωτών και των υψηλής εξειδίκευσης επιστημόνων που θα μείνουν και θα παράξουν στον τόπο τους; Ο δήμος της Νάντης, στο παράδειγμα που αναφέρθηκε πιο πάνω, δεσμεύτηκε ότι θα διαθέτει το 11% των ετήσιων «κερδών» από τη χρήση του LibreOffice, περίπου 30.000 ευρώ, για να χρηματοδοτεί την ανάπτυξη και βελτίωση των δυνατοτήτων της εφαρμογής.

Τα παραπάνω ακούγονται (και είναι) αυτονόητα, γι’ αυτό ίσως η υλοποίηση τους να συναντά τόσο ισχυρή αντίσταση, καθώς στην Ελλάδα επιβραβεύεται το παράλογο. Η δημοτική παράταξη του “Μένουμε Θεσσαλονίκη” εκκινώντας από τη βάση ότι το αυτονόητο αποτελεί προϋπόθεση για την παραγωγική ανασυγκρότηση, θα υποβάλει την αμέσως επόμενη περίοδο πρόταση στο Δήμο Θεσσαλονίκης να προχωρήσει σε πειραματική αντικατάσταση μέρους των προγραμμάτων που χρησιμοποιεί από προγράμματα ανοιχτού κώδικα. Μέρος της εξοικονόμησης χρημάτων από τις άδειες χρήσης, μπορεί να επανεπενδυθεί σε καινοτόμα προγράμματα που θα επιτρέπουν μεγαλύτερη πρόσβαση των πολιτών στις διαδικασίες και υπηρεσίες του Δήμου. Τα προγράμματα αυτά μπορούν στη συνέχεια να μοιραστούν με άλλους Δήμους, Δημοτικές Εταιρείες και Δημόσιες Υπηρεσίες δημιουργώντας έναν θετικό “καταρράκτη” υπηρεσιών ανοιχτού κώδικα στην Ελλάδα.

Το κίνημα Άρδην και μέλη της κοινότητας Ελεύθερου Λογισμικού Θεσσαλονίκης διοργανώνουν το Σάββατο 26 Νοεμβρίου, στις 7μμ, ενημερωτική εκδήλωση με τον τίτλο:

Ελεύθερο Λογισμικό και Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις: ευκαιρίες για ανάπτυξη

Θα συζητηθούν διάφορα διεθνή παραδείγματα, τα επιχειρηματικά και ευρύτερα κοινωνικά οφέλη από τη χρήση και διάδοση τους, ένα αδρό πλάνο για το πως μπορεί να γίνει η μετάβαση σε ελεύθερο λογισμικό εύκολα και απλά και, τέλος, θα γίνει αναφορά στις εφαρμογές που μπορούν να υποστηρίξουν μια μικρομεσαία επιχείρηση.  Ακόμη, ένας επιχειρηματίας από τη Θεσσαλονίκη θα μιλήσει για το προσωπικό του παράδειγμα μετάβασης σε προγράμματα ΑΚ. Η εκδήλωση θα ολοκληρωθεί με ανοιχτή συζήτηση, με ερωτήσεις και τοποθετήσεις από το κοινό.

H εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στον χώρο του Άρδην (Βαλαωρίτου 1 & Δωδεκανήσου – 8ος Όροφος)

Βιβλιογραφικές αναφορές

• “UPsat: μικροδορυφόρος ελληνικής κατασκευής”, εφημερίδα Ρήξη, Νοέμβριος 2016.
• Gijs Hillenius, “Nantes: Open source cuts off recurring charges”, ιστοσελίδα Joinup https://joinup.ec.europa.eu/community/osor/news/nantes-open-source-cuts-recurring-charges [προσπελάστηκε: 19 Νοεμβρίου 2016]
• Gijs Hillenius, “Valencia region government completes switch to LibreOffice”, ιστοσελίδα Joinup

https://joinup.ec.europa.eu/community/osor/news/valencia-region-government-completes-switch-libreoffice [προσπελάστηκε: 11 Οκτωβρίου 2016]

• Scott Nesbitt, “Russia and the Netherlands propose moves to open source”, ιστοσελίδα com https://opensource.com/life/16/10/news-october-15 [προσπελάστηκε: 17 Οκτωβρίου 2016]
• Gijs Hillenius, “City of Vienna increasingly turns to open source”, ιστοσελίδα com https://opensource.com/government/14/5/city-vienna-open-source [προσπελάστηκε: 03 Οκτωβρίου 2016]
• Gijs Hillenius, “Spain’s Las Palmas’ moves 1200 PCs to LibreOffice”, ιστοσελίδα Joinup https://joinup.ec.europa.eu/news/spains-las-palmas-moves-1200-pcs-libreoffice [προσπελάστηκε: 10 Οκτωβρίου 2016]