Η ευρωπαϊκή πυριτιδαποθήκη και το βαλκανικό φιτίλι

Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα www.clioturbata.com

• Εδώ και καιρό βρίσκεται σε εξέλιξη μια πολύ σοβαρή πολιτική κρίση στα Σκόπια. Πως θα αποκωδικοποιούσατε εσείς την κρίση την οποία βιώνει σήμερα η ΠΓΔΜ;

Είναι μια κρίση που σοβεί εκεί περισσότερο από έναν χρόνο, και ουσιαστικά εκτυλίσσεται σε πολλαπλά επίπεδα. Πρώτον, μεταξύ της ίδιας της σλαβομακεδονικής κοινότητας, με την έννοια ότι υπάρχει ένα πολωτικό κλίμα μεταξύ των δύο κύριων σλαβομακεδονικών κομμάτων,   του VMRO- DPMNE   του Γκρούεφσκυ και των Σοσιαλδημοκρατών, οι οποίοι πριν  από δύο χρόνια με την αποκάλυψη των σκανδάλων επεδίωξαν την πτώση της κυβέρνησης  Γκρούεφσκυ.  Πολύ πιο ανησυχητικό όμως,  κατά την γνώμη μου,  είναι ότι στην κρίση αυτή εμπλέκεται άμεσα ο αλβανικός παράγοντας. Οι Αλβανοί, προκειμένου να συμμετάσχουν τώρα σε μια κυβέρνηση- αφού ο σχηματισμός κυβέρνησης εξαρτάται αναγκαστικά από τις έδρες των Αλβανών βουλευτών-θέτουν ορισμένα αιτήματα. Τα αιτήματα αυτά ήταν ήδη γνωστά από την Αλβανική Πλατφόρμα του 1998 που είχε εκδώσει  τότε  η Ακαδημία Επιστημών των Τιράνων  για την λύση του Αλβανικού ζητήματος στα Βαλκάνια. Εκτός  από την ανεξαρτησία του Κοσόβου ως άλλο άμεσο στόχο έθετε την ομοσπονδοποίηση της FYROM.

Επί της ουσίας, σήμερα με την πολιτική κρίση που έχουν τα Σκόπια αυτό  επιχειρούν να κάνουν οι Αλβανοί. Τα αιτήματα που θέτουν ουσιαστικά είναι  αναγνώριση της αλβανικής γλώσσας σε όλη την επικράτεια της FYROM,   αναγνώριση της γενοκτονίας των Αλβανών από το 1912 έως το 1956- κάτι για το οποίο ενδεχομένως δεν ευθύνονται οι Σλαβομακεδόνες, διότι κατά τον Μεσοπόλεμο η περιοχή ανήκε στη Σερβία-  μεγαλύτερο μερίδιο  στον προϋπολογισμό, ανάλογη συμμετοχή  στις δημόσιες υπηρεσίες, πλήρη εφαρμογή της  Συμφωνίας  της Αχρίδας (2001), χρήση της αλβανικής γλώσσας  στις επιτροπές της Βουλής, στη σύνταξη των Πρακτικών της Βουλής κ.λπ.

Τα αιτήματα αυτά ούτε λίγο ούτε πολύ μπορούν να οδηγήσουν στην ομοσπονδοποίηση της χώρας,  αν και  δεν χρησιμοποιείται ο όρος ομοσπονδοποίηση, αλλά  ο όρος επαναπροσδιορισμός- redefinition- των διεθνοτικών σχέσεων. Ο Ζάεφ, ο αρχηγός των Σοσιαλδημοκρατών, μετά την αδυναμία του Γκρούεφσκυ να σχηματίσει κυβέρνηση, δεν έχει ακόμη λάβει  εντολή σχηματισμού κυβέρνησης από τον Πρόεδρο Ιβάνωφ, ο οποίος φοβάται ότι  ο Ζάεφ θα υποκύψει στους Αλβανούς και η χώρα θα μπει σε μια μεγάλη περιπέτεια. Διότι άλλωστε, εάν όλα αυτά γίνουν αποδεκτά, αυτό σημαίνει μεγάλες υποχωρήσεις προς τους Αλβανούς, και στην ουσία υλοποίηση των αλβανικών εθνικών στόχων. Σημειωτέον, ότι ο Έντι Ράμα κάλεσε τους αρχηγούς όλων των αλβανικών  κομμάτων της FYROM  στα Τίρανα  και όλοι μαζί συνέταξαν το ‘’αλβανικό  τελεσίγραφο’’.  Με άλλα λόγια, τα Τίρανα  αποφάσισαν  τι πρέπει να κάνουν τα αλβανικά κόμματα στα Σκόπια, κάτι που θεωρεί απαράδεκτο ο Πρόεδρος  της FYROM Γκεόργκυ Ιβάνωφ.

Αυτή είναι κατά συνέπεια η μεγαλύτερη διάσταση της κρίσης. Ο Γκρούεφσκυ, που το παίζει υπερπατριώτης με όλον αυτόν τον κιτς πατριωτισμό των τελευταίων ετών  και ευθύνεται για το αδιέξοδο στο οποίο οδηγήθηκε η  FYROM, θέλει η χώρα να οδηγηθεί σε νέες εκλογές,  πιστεύοντας ότι πολλοί ψηφοφόροι του Ζάεφ, τώρα, εν όψει του αλβανικού κινδύνου,  θα συσπειρωθούν υπό τον ίδιο και θα μπορέσει μόνος του να σχηματίσει κυβέρνηση με  κάποιο άλλο σλαβομακεδονικό κόμμα που τυχόν  θα καταφέρει να μπει στην Βουλή,  και με διακοσμητικό το ρόλο  των αλβανικών κομμάτων  που, όπως διατείνεται, πρέπει να αποσύρουν τα απαράδεκτα αιτήματά τους. Όπως και να ‘χει το πράγμα, το αλβανικό ζήτημα θα καθίσταται εντονότερο κάθε μέρα, η κοινωνία πολώνεται, και βέβαια, η προοπτική είναι δυσοίωνη. ‘’Στην ανάγκη οι Αλβανοί θα πάρουν την τύχη στα χέρια τους’’, είπε ο Πρόεδρος του Κοσόβου Χασίμ Θάτσι (γνωστός  με το ψευδώνυμο ‘’το φίδι’’ κατά τον πόλεμο του 1998-99 στο Κόσοβο).

 

Τώρα, σε ότι αυτό αφορά εμάς, ακουγόταν παλαιότερα το σενάριο της  λύσης  του αλβανικού ζητήματος ως redefinition των διεθνοτικών σχέσεων, και επιπλέον λύση του ζητήματος του ονόματος με την προώθηση του όρου “Βόρεια Μακεδονία”. Τώρα κατά πόσο αυτό θα υλοποιηθεί,  εφόσον γίνει  πρωθυπουργός ο  Ζάεφ, είναι ένα άλλο ζήτημα.

Πάντως, η ίδια η κρίση δεν μας  ξενίζει.  Από παλιά είχε γίνει αντιληπτό πως,  εφόσον το Κόσοβο δεν είναι υπό τον έλεγχο της Σερβίας, η δυναμική του αλβανικού εθνικισμού θα διαχυθεί και στα Σκόπια, αλλά και έναντι ημών με τις προκλήσεις που βλέπουμε με τους Τσάμηδες και τα λοιπά. Πρέπει  να αντιληφθούμε τον ιστορικό χρόνο στον οποίο ζει σήμερα η Αλβανία από την  άποψη των  εθνικών οραμάτων. Βιώνει  ετεροχρονισμένα την  πραγμάτωση της  εθνικής ιδέας του 19^ουαιώνα, πιστεύοντας  ότι οι  συγκυρίες την ευνοούν.  Η οικονομική  κρίση υποθάλπει εθνικιστικές εξάρσεις.  Το 2016  θα μπορούσαμε να πούμε πως για την Αλβανία ήταν η χρονιά της κάνναβης. Η διαφθορά έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Η  δικαιοσύνη στην ουσία δεν λειτουργεί. Κράτος και παρακράτος είναι ένα ενιαίο σύνολο. Για τους λόγους αυτούς έχουμε και τις διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης  τον τελευταίο καιρό  στην Αλβανία υπό την επήρεια και των τεκταινομένων στη Ρουμανία.

• Σε ό,τι αφορά τα τελευταία γεγονότα, και με δεδομένο το κλίμα ανάμεσα σε Αλβανούς και Σλαβομακεδόνες στα Σκόπια, πως θα σχολιάζατε εσείς τις δηλώσεις του Dana Rohrabacher περί διάλυσης της FYROM;

Ο Dana Rohrabacher εκπροσωπεί το αλβανικό λόμπι της Αμερικής, όσο και αν αυτό φαίνεται παράξενο. Είναι ένας βουλευτής ο οποίος  προΐσταται ορισμένων επιτροπών στο Κογκρέσο για εξωτερικές υποθέσεις, και είναι γνωστό ότι έχει διασυνδέσεις με το αλβανικό λόμπι της Αμερικής. Νωρίτερα, είχε στείλει και επιστολή προς τον Πρόεδρο της Σερβίας, τον Τόμισλαβ Νίκολιτς, την οποία έχω την διάθεσή μου, όπου ζητούσε, ούτε λίγο ούτε πολύ, η Σερβία να αναγνωρίσει ότι το Κόσοβο είναι μια χαμένη υπόθεση, και να πάψει να καταδιώκει τον Χαραντινάϊ, ο οποίος κρατείται σήμερα στην Γαλλία, και δεν έχει αποφασίσει ακόμα  το γαλλικό δικαστήριο αν θα τον  εκδώσει τελικά στην Σερβία για να δικαστεί για εγκλήματα  πολέμου με  βάση νέα στοιχεία.

Ουσιαστικά, ό,τι είπε ο Dana Rohrabacher στην αλβανική τηλεόραση, το  είπε μέσα στο πλαίσιο ενός φιλοαλβανικού πνεύματος,  λαμβάνοντας υπόψη  και την υφισταμένη κρίση σήμερα στα Σκόπια.  Ωστόσο,  το State Department  δήλωσε  ότι οι ΗΠΑ στηρίζουν την ακεραιότητα των Σκοπίων.

Βέβαια, η όλη συζήτηση αντανακλά την  κρίση που σοβεί  και το γεγονός ότι υπάρχουν κύκλοι που απεργάζονται νέα σύνορα στα Βαλκάνια. Διότι δεν είναι μόνον τα Σκόπια που βρίσκονται σε  κρίση. Και η Βοσνία είναι σε παρόμοια κρίση. Έτσι  εν γένει γίνεται λόγος για νέο χάρτη στα Βαλκάνια.

Πάντως, σε ότι αφορά την Ελλάδα, δεν θεωρώ πως είναι προς το συμφέρον της το ενδεχόμενο αλλαγής συνόρων. Οι  Σλαβομακεδόνες θα έπρεπε να είχαν καταλάβει από νωρίς ότι είναι προς το συμφέρον τους να  διευθετήσουν τη διένεξη  με την Ελλάδα, και όχι να προκαλούν με τον κιτς πατριωτισμό τους, διότι  από τους Αλβανούς κινδυνεύουν και όχι από την Ελλάδα. Η παγίδα για μιας είναι διάφοροι εξωτερικοί  κύκλοι, επικαλούμενοι τον κίνδυνο διάλυσης της FYROM και την ανάγκη σταθερότητας,  να προωθήσουν την ένταξη των Σκοπίων  στο ΝΑΤΟ ως FYROM και να δώσουν στα Σκόπια ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ ως FYROM,  με τη ρητορική ότι στην πορεία  των διαπραγματεύσεων  θα επιλυθεί  το ζήτημα  της ονομασίας.  Εκεί αποσκοπεί ο Γκρούεφσκυ  και ο Ιβανώφ.

• Μια τέτοια συζήτηση περί αλλαγής συνόρων έχει ουσιαστική βάση;

Παλαιότερα υπήρχε η άποψη πως τα όποια προβλήματα υπάρχουν θα μπορούσαν  να λυθούν εντός της Ενωμένης Ευρώπης, με το μοντέλο της πολυπολιτισμικότητας,  της ανεκτικότητας,  τον εκσυγχρονισμό και την ευημερία ! Πλέον αυτά έχουν καταρρεύσει. Ο ευρωσκεπτικισμός και στις χώρες που είναι υπό ένταξη στα δυτικά Βαλκάνια είναι πάρα πολύ έντονος. Όσο  η Ευρώπη παύει να είναι ελκυστική,  τόσο αυτοί οι εθνικισμοί εντείνονται. Παρακολούθησα την πρόσφατη   επίσκεψη της υπουργού Εξωτερικών της ΕΕ Φεντερίκα Μογκερίνι στα δυτικά Βαλκάνια. Προσπάθησε να πείσει ότι  η ένταξη στην ΕΕ είναι μονόδρομος και  γι’ αυτό  οι χώρες πρέπει να κάνουν μεταρρυθμίσεις. Εμείς  βαρεθήκαμε να ακούμε αυτή τη λέξη.  Είπε μάλιστα  στο Βελιγράδι ότι η ένταξη της Σερβίας και των δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ θα αναπληρώσει το κενό  του Brexit! Στο Μαυροβούνιο η αντιπολίτευση δεν παρέστη Βουλή όταν μιλούσε, στη Βοσνία ο Σερβοβόσνιος  ηγέτης Ντόντικ  δεν συναντήθηκε μαζί της, απουσίαζε  στη Ρωσία, στα Σκόπια ο Ιβάνωφ αρνήθηκε να δεχτεί την πρότασή της να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Ζάεφ, και στη σερβική  Βουλή  βουλευτές  του Σέσελ την αποδοκίμασαν με πάνω “δεν χρειαζόμαστε την ΕΕ, μας αρκεί η Ρωσία“.  Προφανώς η Γερμανία για ευνόητους  ωφελιμιστικούς  λόγους  δεν θέλει να χαθεί η ευρωπαϊκή προοπτική των δυτικών Βαλκανίων, από φόβο μήπως  αυτές οι χώρες στραφούν αλλού (Ρωσία). Η ΕΕ με την  κρίση  της  βιώνει το γιουγκοσλαβικό σύνδρομο της αντίθεσης Βορρά –Νότου,  έχει καταστεί δυνητικά μια “πυριτιδαποθήκη” με  την ευρεία έννοια του όρου, και στα Βαλκάνια υπάρχει αρκετό φιτίλι, είναι πολύ νωπές οι μνήμες από τον πόλεμο  στη Γιουγκοσλαβία (1991-1999) και την κληρονομιά του.  Τα Βαλκάνια αποσταθεροποιούν την Ευρώπη ή το αντίθετο συμβαίνει σήμερα; Η Ευρώπη  που βλέπει  τα Βαλκάνια ως οικονομική ζώνη πληρώνει την έλλειψη στρατηγικής για τα Βαλκάνια  από το 1991/92. Άφησε την Αμερική  (χωρίς τότε το αντίπαλο δέος της Ρωσίας) να επιβάλει την προκρούστεια  Rax Americana. Αλλά δεν είναι εδώ  ο κατάλληλος   χώρος για μια τέτοια συζήτηση που αφορά το παρελθόν.

Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα γίνει, αλλά  αποδεικνύεται  ότι το εθνικό κράτος αντέχει στις δοκιμασίες της ιστορίας σε έναν κόσμο που καθίσταται πολυπολικός, και ότι  το τέλος της ιστορίας της ιδεολογίας δεν έχει έρθει ακόμα.  Στη  Βοσνία,  οι Σερβοβόσνιοι,  στηριζόμενοι στη Ρωσία, ούτε λίγο ούτε πολύ προλειαίνουν το έδαφος για την μελλοντική απόσχιση με την καθιέρωση της 9^ης Ιανουαρίου, της ημέρας που ανακήρυξαν  την ανεξαρτησία  τους το 1991, ως επίσημης γιορτής,  οι  Κροάτες πλέον επί της ουσίας συμφωνούν με τους Σέρβους  της Βοσνίας  στην κατάλυση  της ομοσπονδίας  Κροατών και Μουσουλμάνων  που δεν λειτουργεί. Κάτι τέτοιο ερμηνεύεται ως μια κρυφή ατζέντα Σέρβων και Κροατών για μελλοντικό διαμελισμό της Βοσνίας. Και το ζήτημα που προκύπτει είναι τι θα απογίνουν πλέον οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι που δεν έχουν  πια  την στήριξη της Σαουδικής Αραβίας, η οποία  έχει οικονομικές δυσκολίες.  Οι  φανατικοί  Βόσνιοι Μουσουλμάνοι του Μπεκίρ Ιζετμπέκοβιτς  (ο πατέρας του Αλία Ιζετμπέκοβιτς άφησε θλιβερή κληρονομιά το 1990-1995),   οι οποίοι  προσέβλεπαν  στον  Ερντογάν,  σήμερα βλέπουν πως η τουρκική προοπτική δεν είναι και τόσο ελκυστική. Φοβούνται  για την ακεραιότητα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.

Το σίγουρο είναι πως τόσα χρόνια μετά το Ντέιτον (1995)  δεν έχει γίνει τίποτα για την συμφιλίωση  στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Ο παχυλόμισθος  ύπατος αρμοστής της ΕΕ μάλλον παίζει αρνητικό  ρόλο.

 

Στο  Κόσοβο, οι Σέρβοι προωθούν το σχέδιό τους για την διχοτόμηση του Κοσόβου,  ίσως και ενθαρρυμένοι από την άνοδο του Τράμπ στην εξουσία  προέβησαν σε κάποιες προκλήσεις, όπως ένα τραίνο που έστειλαν στην Μητροβίτσα με το σύνθημα ότι το Κόσοβο είναι Σερβία, και το ένταλμα για την σύλληψη του Χαραντινάι στη Γαλλία, τον οποίο η Σερβία κατηγορεί ως εγκληματία πολέμου. Όλα αυτά αποσκοπούν στο να καταλάβουν πλέον και οι Αλβανοί πως ένα ενιαίο και ανεξάρτητο Κόσσοβο δεν μπορεί να επιβιώσει. Άλλωστε το Κόσοβο δεν έχει θέση στον  ΟΗΕ,  οικονομικά είναι ακόμη συνδεδεμένο με την Σερβία (σερβικά προϊόντα στα σούπερ –μάρκετ του Κοσόβου ), εσωτερικά κυβερνά η μαφία, ηγέτες της αντιπολίτευσης είναι στην φυλακή ή “εξαφανίζονται” μυστηριωδώς από την κυβερνώσα  κλίκα του Θάτσι. Η αλβανική βεντέτα  αντανακλάται και στην  πολιτική. Το 2015 με σερβικά διαβατήρια μαζικά Αλβανοί  του  Κοσόβου ζητούσαν “άσυλο” στη Ευρώπη  ως οικονομικοί μετανάστες, περνώντας  ως λαθρομετανάστες τα σύνορα της Ουγγαρίας και της Αυστρίας.  Αν λάβουν οι Κοσοβάροι βίζα για την Ευρώπη, θα σημειωθεί μαζική έξοδος. Δεν λειτουργεί κανένας κρατικός θεσμός και η οικονομική κατάσταση  είναι άθλια στο Κόσοβο.

• Με την νέα ηγεσία στις ΗΠΑ παρατηρείται μια αλλαγή πολιτικής τόσο στον υπόλοιπο κόσμο όσο και στα Βαλκάνια. Το προηγούμενο διάστημα οι Αμερικανοί είχαν στηρίξει την προοπτική ένταξης του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ, προσπαθώντας να το αποσπάσουν από την ρωσική σφαίρα επιρροής. Ποια προοπτική βλέπετε εσείς στις εξελίξεις σχετικά με το Μαυροβούνιο;

Γενικά δεν θα έλεγα πως υπάρχει μια ριζική μεταβολή της αμερικανικής  πολιτικής. Υπάρχουν όμως κάποια σημεία στα οποία ο Τράμπ,  όπως  φαίνεται,  δεν θέλει να συγκρουστεί με τον Πούτιν,  εάν δεν θίγονται ζωτικά αμερικανικά συμφέροντα. Ένα από αυτά, τουλάχιστον επί του παρόντος, είναι και το θέμα του Μαυροβουνίου.

Η ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ είναι κάτι που προωθούσε ο πρώην πρωθυπουργός, Μίλο Τζουκάνοβιτς, ο οποίος ακόμη ελέγχει τα πράγματα από το παρασκήνιο. Το κόμμα του έχει αναγκαστεί να σχηματίσει κυβέρνηση με μειονοτικά κόμματα, έχοντας μία έδρα διαφορά από την αντιπολίτευση, καθιστώντας την κυβέρνηση εύθραυστη.

Ο Τζουκάνοβιτς εκφράζει την φιλοδυτική  πτέρυγα, διότι οι Δυτικοί ουσιαστικά τον ελέγχουν, αφού ο ίδιος είναι μπλεγμένος σε πολλά σκάνδαλα, όπως λαθρεμπόριο τσιγάρων κ.ά. Από την άλλη υπάρχει η αντιπολίτευση, η οποία ενισχύεται από την Ρωσία, είναι κατά της ένταξης του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ. Μην ξεχνούμε άλλωστε ότι η Ρωσία έχει διεισδύσει οικονομικά στο Μαυροβούνιο. Το όλο ζήτημα της ένταξης του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ  έχει  αντιρωσική αιχμή, αφού με αυτόν τον τρόπο το σχέδιο της Ρωσίας να έχει μία ναυτική βάση στην Αδριατική μάλλον ματαιώνεται. Εφόσον όμως η Αλβανία και η Κροατία είναι μέλη του ΝΑΤΟ,  η ένταξη του Μαυροβουνίου δεν καθίσταται ζωτικής σημασίας για τις ΗΠΑ, οπότε η νέα διοίκηση  μάλλον θεωρεί πως δεν χρειάζεται να έρθει σε σύγκρουση με την Ρωσία για το μικροσκοπικό Μαυροβούνιο.

Το παρελθόν έτος υπογράφτηκαν τα ενταξιακά πρωτόκολλα,  έλαβε  πρόσκληση το Μαυροβούνιο και παρευρέθη στην Σύνοδο του ΝΑΤΟ  στην Πολωνία, έχουν επικυρωθεί τα ενταξιακά πρωτόκολλα από 24 χώρες του ΝΑΤΟ, αλλά, υπάρχουν μερικές χώρες, όπως μεταξύ αυτών ο Καναδάς κι οι ΗΠΑ, που ακόμη δεν τα έχουν επικυρώσει λόγω των ρωσικών αυτών ενστάσεων και του φόβου αντιδράσεων.

Η κατάσταση αυτή προκαλεί εκνευρισμό σήμερα στον Τζουκάνοβιτς και στην κυβέρνηση Μάρκοβιτς. Η αντιπολίτευση οργανώνει διαδηλώσεις κατά της ένταξης της χώρας  στο ΝΑΤΟ, τις οποίες στηρίζει η Ρωσία. Άλλωστε  και  η συντριπτική πλειοψηφία των Μαυροβουνίων   δεν επιθυμεί αυτήν την ένταξη, διότι είναι ακόμη νωπές οι μνήμες από τους βομβαρδισμούς του 1999.  Αυτό το  γνωρίζει  ο Τζουκάνοβιτς, και για αυτόν τον λόγο δεν κάνει δημοψήφισμα για την ένταξη στο ΝΑΤΟ,  γνωρίζει  ότι θα το χάσει. Αντίθετα, θεωρεί πως από τη Βουλή με μια ψήφο διαφορά μπορεί να  περάσει την απόφαση για ένταξη στο ΝΑΤΟ.  Παρόλα ταύτα,  υπάρχει στασιμότητα.

• Τα προηγούμενα χρόνια είδαμε την Τουρκία να διεισδύει στα Βαλκάνια, τόσο οικονομικά, όσο και πολιτισμικά. Πως διαγράφεται πλέον όμως, η πολιτική της στην περιοχή;

Όσο ήταν ο Νταβούτογλου στην κυβέρνηση, γνωρίζαμε την διείσδυση αυτή διά της οικονομικής και πολιτισμικής διπλωματίας από μηδενική βάση, όπως την είχε εξαγγείλει αυτός στο Σαράγιεβο το 2009.  Σήμερα, στην κατάσταση που βρίσκεται η Τουρκία, η πολιτική αυτή έχει απολέσει την δυναμική της, αλλά και οι κύκλοι τους οποίους στήριζε στα Βαλκάνια η Τουρκία  έχουν πλέον επιφυλάξεις. Παρόλα ταύτα, αν και δεν έχει την δυναμική που είχε, η Τουρκία προσπαθεί να παίξει έναν ρόλο. Κάτι τέτοιο για παράδειγμα φαίνεται στην Αλβανία. Πλέον είναι ξεκάθαρο –αφού συζητήθηκε στην αλβανική Βουλή– ότι ο Ερντογάν πίεσε την Αλβανία ώστε  το Συνταγματικό Δικαστήριο για να μην επικυρώσει  την συμφωνία  με την ελληνική  κυβέρνηση  για την οριοθέτηση της ΑΟΖ στο Ιόνιο.  Επομένως, η ακύρωση της συμφωνίας είναι έργο της τουρκικής διπλωματίας. Επιπλέον, οι Τούρκοι έχουν αγοράσει την πρώην σοβιετική βάση στο Πασά-Λιμάν  και την έχουν ανακαινίσει  για ελλιμενισμό τουρκικών πλοίων στην Αλβανία. Ο Ράμα  έχει ειδική σχέση με τον Ερντογάν, προσκλήθηκε και στον γάμο της κόρης του.

Ακόμη  δείγματα τέτοιας πολιτική βλέπουμε και στην Βουλγαρία. Εκεί ο Ερντογάν έχει δημιουργήσει φιλικά προσκείμενο σε αυτόν κόμμα (Dosta)  ως αντιπερισπασμό στο άλλο παραδοσιακό τουρκικό κόμμα του Αχμέτ Ντογκάν, που έχει έρθει σε σύγκρουση με τον Ερντογάν. Αλλά και στα Σκόπια ο Ερντογάν έχει δημιουργήσει φιλοτουρκικό  αλβανικό κόμμα (Besa) , το οποίο εξασφάλισε ορισμένες έδρες στις εκλογές της 11^ης Δεκεμβρίου 2016  και  φιλοδοξεί να μπει τώρα στην κυβέρνηση.

H  Τουρκία κάνει την πολιτική της, αλλά τα εσωτερικά της προβλήματα τής έχουν στερήσει την δυναμική που  είχε. Δεν σχολιάζω τα ελληνοτουρκικά.

 Η συνέντευξη δόθηκε στον μεταπτυχιακό φοιτητή του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Χαράλαμπο Γάππα.