του Tariq Ramadan, από το Άρδην τ. 45, Ιανουάριος 2004
ΤΟ ΙΣΛΑΜ και ο πλουραλισμός μπορούν να συνυπάρξουν μέσα σ’ ένα νέο Ιράκ και να αποτελέσουν ένα μοντέλο ανανέωσης του ισλαμικού κόσμου.
Το να προσπαθεί κανείς να διαχωρίσει το ισλαμικό παρελθόν του ιρακινού λαού από την λεγόμενη «μοντέρνα» κοινωνία αποτελεί το σημείο απ’ όπου ξεκινάει η καταστροφή. Πρέπει να αναφερθεί ότι, ενώ η ισλαμική πίστη αποτελεί ένα μεγάλο κεφάλαιο της ιρακινής ταυτότητας, δεν υπάρχει ούτε ένα στοιχείο της μουσουλμανικής λατρείας, από την προσευχή μέχρι την διαχείριση των κοινωνικών ζητημάτων, που να μην δίνει έμφαση στις αξίες της κοινότητας, της ισότητας, του σεβασμού και του πλουραλισμού.
Αλλά η ισλαμική πίστη είναι απλά ένα κομμάτι από τα πολλά στοιχεία που συνθέτουν την ταυτότητα του ιρακινού λαού και γι’ αυτό δεν θα πρέπει να προβάλλουμε μια δογματική ιδέα που υποστηρίζει ότι υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να είναι κανείς μουσουλμάνος ή για να είναι ιρακινός. Είναι λάθος να σκεφτόμαστε για το παρελθόν και το παρόν του Ιράκ με τους όρους μιας ατελείωτης διαμάχης ανάμεσα στους Σου\-νίτες και τους Σιίτες: Εξάλλου, τα δυο αυτά δόγματα έχουν και ένα σύνολο κοινών στοιχείων και είναι σίγουρο ότι ο χρόνος και η αυτονομία θα τους βοηθήσουν να καταλήξουν σε μια συμφωνία για τη συνύπαρξη τους στην ίδια κοινωνία.
Άνθρωποι που πιστεύουν σ’ όλες τις θρησκείες, και ανάμεσά τους πολλοί χριστιανοί με μεγάλη επιρροή, κατανοούν την ανάγκη για συνεργασία αναμεταξύ τους προκειμένου να διαμορφώσουν έναν αληθινό και διαφανή ιρακινό πλουραλισμό, ο οποίος βασίζεται σε τέσσερις βασικές αρχές: Κράτος δικαίου, ισοπολιτεία (για τον καθένα ανεξάρτητα από την πίστη του), καθολική ψήφος και το δικαίωμα της ανατροπής ενός ανίκανου ηγέτη. Αυτές οι τέσσερις αρχές, που αποτελούν τα θεμέλια της δημοκρατίας, δεν έρχονται σε αντίθεση ούτε με την ισλαμική αλλά ούτε και με τη χριστιανική διδασκαλία.
Παρόλα αυτά, πρέπει να ειπωθεί ότι αυτές οι αρχές δεν μπορούν να επιβληθούν. Ο ιρακινός λαός πρέπει να έχει το δικαίωμα να διαμορφώσει τη δική του σύγχρονη πλουραλιστική δημοκρατία που θα βασίζεται σ’ αυτές τις αρχές. Πτυχές της ισλαμικής διδασκαλίας, για παράδειγμα, προωθούν τις αξίες της ατομικής υπευθυνότητας, της συλλογικότητας, της αλληλεγγύης και απαιτούν από κάθε πιστό να μεταδίδει στον κόσμο το καλό.
Όλα αυτά μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για μια νέα Ιρακινή πολιτική ταυτότητα. Με τη βοήθεια της ελευθερίας, του χρόνου και μέσα από την καλύτερη κατανόηση της ισλαμικής τους πίστης, οι μουσουλμάνοι του Ιράκ μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα αυτές τις οικουμενικές αξίες και αρχές που μπορούν να διαμορφώσουν τη βάση για τη δημοκρατία στον ισλαμικό κόσμο. Αδιαμφισβήτητα, πρόκειται για μια διαδικασία εσωτερικής μεταρρύθμισης.
Πιστεύω ότι είναι απαραίτητη η προώθηση των οικουμενικών αξιών του πλουραλισμού και όχι η επιβολή ενός συγκεκριμένου μοντέλου δημοκρατίας στο Ιράκ. Έχουμε ανάγκη από μια διαφανή δημοκρατική κοινωνία αλλά όχι από μια δημοκρατία που να ελέγχεται από τις Η.Π.Α, για παράδειγμα, πράγμα που αποτελεί τον μεγαλύτερο φόβο της ιρακινής πλειοψηφίας σήμερα.
Σήμερα πολλοί Ιρακινοί, ενώ δεν συμπαθούν τον Σαντάμ Χουσεΐν (στην πραγματικόπιτα δεν τον είχαν συμπαθήσει ποτέ), δεν συμπαθούν επίσης και την αμερικανική παρουσία στον τόπο τους. Ένα από τα προβλήματα στη διαμόρφωση μιας νέας ιρακινής κοινωνίας είναι ότι οι Ιρακινοί που συνδέονται σήμερα με τους Αμερικανούς, μπορεί να πολιτογραφουντα στο Ιράκ αλλά δεν έχουν καμία σχέση με τα ήθη, την πίστη, τις αντιλήψεις και την κουλτούρα του λαού τους. Μερικοί από αυτούς έχουν να κάνουν πολύ δρόμο για να κατανοήσουν τον κόσμο των ανθρωπων που υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύουν. Αυτή η σχέση μπορεί8 να καταλήξει σε μια κατάσταση τεχνητής δημοκρατίας – ένα Ιράκ που διοικείται από ανθρώπους που έχουν ιρακινό όνομα και ρίζες αλλα καθοδηγούνται από τις Η.Π.Α.
Η μεγάλη πλειοψηφία του ιρακινού λαού είναι Μουσουλμάνοι r Χριστιανοί: Έχουν μια κοινή συλλογική μνήμη και θέλουν να αντιπροσωπεύονται από ανθρώπους που μοιράζονται την ίδια ταυτότητα μαζί τους. Σε μια διαδικασία εκδημοκρατισμού, είναι απαραίτητο να ληφθούν υπόψη οι πολιτιστικές ιδιαιτερότητες, η θρησκευτική πίστη, η συλλογική ψυχολογία και η μνήμη του ιρακινού λαού. Εμείς στη Δύση δεν θα πρέπει να εξαπατούμαστε από τους αυτόκλητους ηγέτες του Ιράκ που μιλούν επιφανειακά τη γλώσσα μας (δημοκρατία, ελευθερία, κοσμικότητα) αλλά δεν έχουν καμία σχέση με τον ιρακινό λαό.
Πρέπει να ενθαρρύνουμε μια αυθεντική διαδικασία του εκδημοκρατισμού που να αναδεικνύεται από το εσωτερικό της ιρακινής κοινωνίας, που να προκύπτει από την κληρονομιά του λαού και να τον οδηγεί στην ανεξαρτησία του. Μιλώντας ως πολίτης της Δύσης, πιστεύω ότι όλες οι δυτικές κυβερνήσεις πρέπει να βοηθήσουν τον λαό του Ιράκ να αναζητήσει τον δικό του δρόμο προς τη δημοκρατία. Μιλώντας ως μουσουλμάνος, εύχομαι όλοι οι Μουσουλμάνοι του Ιράκ να κατανοήσουν ότι οι οικουμενικές αξίες της δημοκρατίας είναι συμβατές με τα διδάγματα της θρησκείας τους.
Δυστυχώς, δεν είμαι αισιόδοξος, γιατί πιστεύω ότι ο ιρακινός λαός χρειάζεται χρόνο για να βρει τον δρόμο του – το να χτίσεις ένα νέο μοντέλο δημοκρατίας είναι μια μακρά διαδικασία και στο Ιράκ υπάρχει επιτακτική και άμεση ανάγκη για αποκατάσταση της τάξης. Ας είμαστε ειλικρινείς: Όταν ο ιρακινός λαός βλέπει τους Αμερικανούς να φυλάνε τα διυλιστήρια πετρελαίου, αφήνοντας τους ανθρώπους να αλληλοσπαράσσονται, να καταστρέψουν την πίστη και τη χώρα τους, φυσιολογικά θέτει το εξής ερώτημα: «Γιατί είστε εδώ; Για να προφυλάξετε τα συμφέροντά σας ή για να δώσετε στον λαό την ελευθερία να αναζητήσει έναν τρόπο για να εξασφαλίσει τα δικά του συμφέροντα;»
Εάν ο πλουραλισμός στο Ιράκ υπάρξει ποτέ αληθινά, εάν υπάρχει μια ειλικρινής θέληση για τη συνύπαρξη των θρησκειών και
των πολιτισμών, τότε αυτό πρέπει να ενισχυθεί από εδώ με επίκληση και προώθηση των οικουμενικών αρχών και όχι με την επιβολή πολιτικών μοντέλων. Η επιβολή ενός μοντέλου επάνω στους άλλους είναι μια διαδικασία που αναπόφευκτα γεννά συγκρούσεις. Η παρότρυνση προς κάθε θρησκεία να δημιουργήσει χώρους προστασίας για την αξιοπρέπεια των ανδρών, των γυναικών και των παιδιών είναι, κατά την άποψή μου, η επιλογή του μέλλοντος για το Ιράκ.
18 Απριλίου 2003 Ταρίκ Ραμαντάν*
* Ο Ταρίκ Ραμαντάν είναι καθηγητής Ισλαμικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Φράιμπουργκ της Ελβετίας. Ανάμεοα στα άλλα του βιβλία έχει γράψει τα: «Η ταυτότητα ενός Ευρωπαίου Μουσουλμάνου» και «Οι Μουσουλμάνοι της Δύσεως και το μέλλον του Ισλάμ». Είναι εγγονός του Χασάν αλ Μπάννα, του ιδρυτή των «Αδελφών Μουσουλμάνων», και παρουσιάστηκε από το περιοδικό Time ως ένας από τους 100 πω σημαντικούς νεωτεριστές του 21ου αιώνα. Συμμετείχε στο πρόσφατο «Ευρωπαϊκό Φόρουμ κατά της Παγκοσμιοποίησης» στο Παρίσι (12-15 Νοεμβρίου 2003) και προωθεί την αντίληψη ενός Ισλάμ που, ενώ διατηρεί την ταυτότητά του, ταυτόχρονα μετέχει του παγκόσμιου γίγνεσθαι και του σύγχρονου κόσμου και προσπαθεί να διερευνήσει έναν «ισλαμικό δρόμο» προς τη δημοκρατία. Μια μερίδα σιωνιστών νεοφιλελεύθερων διανοουμένων της Γαλλίας (Αντρέ Γκλυκσμάν, Αλαίν Φιλκενκρώτ, Μπερνάρ-ΑνρίΛεβύ, κλ.π.) επιχείρησε ανεπιτυχώς, με καμπάνια στον τύπο (Le Monde κλπ) να τον δαιμονοποιήσει, ως ισλαμισττή, και να τον αποκλείσει από το Κοινωνικό Φόρουμ. Η δήλωοή του για το Ιράκ, παρόλο που έχει γίνει αμέσως μετά την κατάληψη του από τους Αμερικανούς είναι απολύτως χαρακτηριστική της αντίληψής του για το Ισλάμ και τον ρόλο του.
