Η αναγνώριση προσώπου εισβάλλει στην καθημερινή ζωή
Του Σιμόν Λεπλάτρ από το Άρδην τ. 111
Le Monde, 9 Δεκ. 2017
Μετάφραση: Χριστίνα Σταματοπούλου
Σαγκάη, ένα φθινοπωρινό απόγευμα. Ενώ ο αστυνομικός της τροχαίας που ρυθμίζει την κυκλοφορία έχει την πλάτη γυρισμένη, ένας μεσήλικας περνάει με κόκκινο. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα, το πρόσωπό του εμφανίζεται στις οθόνες που είναι εγκατεστημένες στις στάσεις των λεωφορείων της γειτονιάς. Θα παραμείνει εκεί, εναλλασσόμενο με εκείνο άλλων παραβατών, μέχρις ότου καταβάλει το πρόστιμο, ύψους 20 γιουάν (2,60 ευρώ), στο αστυνομικό τμήμα της γειτονιάς.
Και άλλες πόλεις της Κίνας έχουν υιοθετήσει αυτό το σύστημα. Μερικές φορές λιγότερο διακριτικά, όπως το Σεντσέν, η μητρόπολη που βρίσκεται απέναντι από το Χονγκ Κονγκ, όπου το πρόσωπο των βιαστικών πεζών εμφανίζεται σε μια γιγαντιαία οθόνη στα μεγάλα σταυροδρόμια.
Η μέθοδος δεν ενοχλεί. «Δεν πρέπει να περνάμε με κόκκινο, γι’ αυτό και δε βλέπω πού είναι το πρόβλημα», σχολιάζει μια νεαρή κάτοικος της Σαγκάης ανασηκώνοντας τους ώμους. Οι περισσότεροι διαβάτες δεν ενοχλούνται από τον παρεμβατικό χαρακτήρα της τεχνολογίας, στο βαθμό που αποσκοπεί στην τήρηση του νόμου.
Αυτή η αποδοχή από τους πολίτες είναι ένας από τους παράγοντες που επιτρέπουν στο κινεζικό κράτος να έχει το προβάδισμα στον τομέα της αναγνώρισης του προσώπου. «Στην Κίνα, οι άνθρωποι ανησυχούν λιγότερο για θέματα ιδιωτικότητας, πράγμα που μας επιτρέπει να προχωρήσουμε ταχύτερα», δήλωνε ο Σιάν-Σενγκ Χουά, διευθυντής του τμήματος τεχνητής νοημοσύνης της Alibaba, ηγετικής εταιρείας στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, στις αρχές Οκτωβρίου, σε ένα επαγγελματικό φόρουμ στο Άμστερνταμ.
Και η Κίνα προχωρά όντως γρήγορα: σήμερα, οι περισσότερες τοπικές κυβερνήσεις είναι εξοπλισμένες με συστήματα αναγνώρισης προσώπου. Όλο και περισσότερα ιδρύματα μπαίνουν στον πειρασμό. Εγκατεστημένη στους κοιτώνες των πανεπιστημίων, αυτή η τεχνολογία αντικαθιστά, τώρα πια, τους θυρωρούς, για να γνωρίζουν πότε επιστρέφουν οι φοιτητές. Όλο και πιο συχνά, υποκαθιστά τις κονκάρδες που επιτρέπουν την είσοδο στα κτίρια των εταιρειών.
Ένα πολύ φτηνό σύστημα
Αυτό το καλοκαίρι, μια απροσδόκητη χρήση του συστήματος μπήκε στα πρωτοσέλιδα του Τύπου: οι δημόσιες τουαλέτες στο Πεκίνο εγκατέστησαν ένα διανομέα χαρτιού τουαλέτας με αναγνώριση προσώπου για να καταπολεμήσουν την κατάχρηση: όχι περισσότερα από 60 εκατοστά χαρτιού, κάθε εννέα λεπτά, για το ίδιο πρόσωπο… Και άλλες τέτοιες τουαλέτες επιστημονικής φαντασίας στήθηκαν στη χώρα…
Το σύστημα αυτό διαδόθηκε τόσο πολύ στην Κίνα επειδή είναι πια πολύ φτηνό. Για τις πιο βασικές λειτουργίες, μια κάμερα εξοπλισμένη με ένα απλό λογισμικό είναι αρκετή. «Το σημαντικό είναι οι αλγόριθμοι», εξηγεί ο Λένγκ Μπιάο, καθηγητής ηλεκτρονικής όρασης στη Σχολή Μηχανικών του Πανεπιστημίου Μπέιχανγκ του Πεκίνου. «Όταν πρόκειται για την επαλήθευση της ταυτότητας ενός προσώπου του οποίου έχουμε τη φωτογραφία, η αναγνώριση προσώπου είναι πολύ αξιόπιστη, υπάρχει ακόμα και δωρεάν λογισμικό στο Διαδίκτυο».
Το να αναγνωριστεί ένα άτομο από μια βάση δεδομένων εκατομμυρίων ατόμων είναι άλλης τάξεως ζήτημα, ειδικά όταν πρόκειται για το συνολικό κινεζικό πληθυσμό που φτάνει τα 1,4 δισεκατομμύρια άτομα. «Φανταστείτε: ακόμα κι αν έχετε μόνο 10% περιθώριο λάθους, αν αυτό εφαρμοστεί στον πληθυσμό της χώρας, είναι τεράστιο!» παρατηρεί ο Λενγκ Μπιάο. «Και σε έναν τόσο μεγάλο πληθυσμό, υπάρχουν απαραίτητα άνθρωποι που μοιάζουν τόσο μεταξύ τους ώστε ακόμη και οι γονείς τους δε θα τους αναγνώριζαν!»
Σήμερα, είναι κυρίως ο πρώτος τύπος εφαρμογών που εκρήγνυται: πέρα από τα αεροδρόμια, ξεκινούν και οι ιδιωτικές εταιρείες. Στην Κίνα, μπορεί κανείς να κάνει ανάληψη χρημάτων στα ΑΤΜ της Τράπεζας Κατασκευών της Κίνας μονάχα επιδεικνύοντας το πρόσωπό του. Όσο για την Alipay, τον οικονομικό κλάδο της Alibaba, αυτή τη στιγμή, δοκιμάζει αυτή την επιλογή για τις πληρωμές στα δικά της μικρά ποιοτικά σουπερμάρκετ Hema.
Ψώνια χωρίς τηλέφωνο ή πορτοφόλι
Σε ένα από αυτά τα καταστήματα, στα βόρεια της Σαγκάης, τα τερματικά πληρωμών είναι εξοπλισμένα με κάμερες 3D, όπως στο τελευταίο iPhoneX. Αφού καταγράψετε το πρόσωπό σας, και αφού η Alipay επιβεβαιώσει ότι ταιριάζει με την ταυτότητά σας, μπορείτε να κάνετε τις αγορές σας χωρίς το τηλέφωνο ή το πορτοφόλι σας. Βγαίνοντας από τη Hema, μια νέα γυναίκα που ήρθε να φάει σε αυτό εστιατόριο-μπακάλικο, βρίσκει αυτή τη λειτουργία «διασκεδαστική», αλλά όχι πραγματικά πιο αποτελεσματική από την πληρωμή μέσω κινητού τηλεφώνου, εξίσου γρήγορη και ήδη διαδεδομένη στην Κίνα.
Προς το παρόν, μόλις αναγνωριστεί η ταυτότητά σας από το μηχάνημα, θα πρέπει να εισάγετε τον αριθμό του τηλεφώνου σας, μια «διπλή επαλήθευση» που επιβάλλεται από την κινεζική νομοθεσία, εξηγεί μία υπάλληλος επικοινωνίας της Alipay, η οποία υπενθυμίζει ότι πρόκειται για ένα πιλοτικό έργο.
Αλλά η Alibaba και ο πλησιέστερος ανταγωνιστής της, η JD.com, επεξεργάζονται ένα σχέδιο πλήρως αυτοματοποιημένων μίνι μάρκετ. Βρίσκεται ακόμα στη φάση των δοκιμών στους χώρους των δύο επιχειρήσεων που ηγούνται στο ηλεκτρονικό εμπόριο, όπου εισέρχεται κανείς και πληρώνει αποκλειστικά με αναγνώριση προσώπου.
Η JD.com ετοιμάζεται επίσης να πουλήσει μια υπηρεσία βασισμένη στην τεχνητή όραση, η οποία θα επιτρέπει στους διαχειριστές των σούπερμαρκετ να αναλύουν τη συμπεριφορά των πελατών τους, να προβάλλουν στοχευμένες διαφημίσεις μέσω οθονών εφοδιασμένων με κάμερες, ακόμη και να αναλύουν τον πληθυσμό που περνάει μπροστά από τα καταστήματά τους…
Μια αγορά με εκθετική ανάπτυξη
Σύμφωνα με μια μελέτη της Analysys, η αγορά της εφαρμογής της αναγνώρισης προσώπου ξεπέρασε το ένα δισεκατομμύριο γιουάν το 2016 (128 εκατομμύρια ευρώ) και υπολογίζεται ότι θα πολλαπλασιαστεί επί πέντε έως το 2021. Ωστόσο, αν και αρκετές εταιρείες τη χρησιμοποιούν, λίγες είναι αυτές που έχουν πραγματικές ικανότητες στον τομέα, επισημαίνει ο καθηγητής Λενγκ Μπιάο. «Το πολύ δέκα να έχουν τα μέσα να δημιουργήσουν τους δικούς τους αλγόριθμους και να τους εξελίξουν», εκτιμά.
Δύο εταιρείες, ειδικότερα, έχουν σημειώσει πρόοδο: η Sensetime και η Megvii βρέθηκαν στην πρωτοπορία της καινοτομίας το 2017, υπερβαίνοντας την αξία του 1 δισεκατομμυρίου δολλαρίων. Και οι δύο εταιρείες χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για να βελτιώσουν την ανάλυση της εικόνας επεκτείνουν συνεχώς τις δραστηριότητές τους μέσω συναντήσεων στρογγυλής τραπέζης που φέρνουν σε επαφή τεχνολογικούς γίγαντες με κυβερνητικά επενδυτικά ταμεία.
Η Sensetime, που εδρεύει στο Χονγκ Κονγκ, συνεργάζεται με περίπου 40 τοπικές κυβερνήσεις και, παράλληλα, παρέχει λογισμικό που επιτρέπει στις κορυφαίες μάρκες έξυπνων κινητών της Κίνας, Huawei, Oppo, Vivo και Xiaomi, να βελτιώσουν τις φωτογραφίες.
Το ίδιο ισχύει και για τη Megvii, με έδρα το Πεκίνο, η οποία συνεργάζεται με την Alibaba από τη μία πλευρά πάνω στα συστήματα πληρωμών ενώ, από την άλλη, υπερηγφανεύεται ότι βοήθησε σε 3.000 συλλήψεις χάρη στην τεχνολογία της. «Θέλουμε να γίνουμε τα μάτια και ο εγκέφαλος των πόλεων, έτσι ώστε όλες οι αστικές εικόνες να δίνουν στοιχεία για την πόλη», λέει ένας από τους εκπροσώπους της.
90% ακρίβεια μέσα σε δευτερόλεπτα
Ωστόσο, από την άποψη της δημόσιας ασφάλειας, ο ηγέτης είναι μια μικρή εταιρεία στη Σαγκάη. Παρά την προηγμένη τεχνολογία της, η IsVision δεν διαθέτει ούτε «εκθεσιακούς χώρους», ούτε επίπεδες οθόνες για να εντυπωσιάσει τους επισκέπτες. Αντίθετα, ο τοίχος εισόδου καλύπτεται από επίσημες χρυσές πλάκες που εξυμνούν, για παράδειγμα, «την καλύτερη εταιρεία πληροφορικής της Σαγκάης». Για τους πελάτες της, υπεύθυνους των τοπικών αστυνομικών τμημάτων, αυτά τα βραβεία αξίζουν περισσότερο από διάφορες ρητορείες.
Έχοντας ιδρυθεί το 1999, η εταιρεία εξυπηρετεί σήμερα είκοσι δύο επαρχίες και ανεξάρτητους κινεζικούς δήμους από τους τριάντα τέσσερις, μεταξύ των οποίων το Θιβέτ και το Ξινγιάνγκ. Στις εγκαταστάσεις της, οι μηχανικοί παρουσιάζουν την εφαρμογή με την οποία εξοπλίζουν τα έξυπνα κινητά της αστυνομίας, επιτρέποντας ταχύτατους ελέγχους ταυτότητας. Ένα άλλο εργαλείο εξοπλίζει τις κάμερες παρακολούθησης: μόλις το πρόσωπό σας προστεθεί σε μια «μαύρη λίστα», αδύνατον να περάσετε μπροστά από την κάμερα χωρίς να σημάνει συναγερμός!
Η IsVision κέρδισε το μεγαλύτερο συμβόλαιό της το 2015: το Υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας παρήγγειλε ένα εθνικό σύστημα αναγνώρισης προσώπου. Στόχος: 90% ακρίβεια μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. «Οι δυνατότητές μας είναι οι πιο σημαντικές στον κόσμο, απλώς και μόνο επειδή κανείς δεν έχει πρόσβαση σε τόσες πληροφορίες!», εξηγεί με καμάρι ο Λιού Σούτσανγκ, ο διευθυντής πωλήσεων.
«Για την αστυνομία, η αναγνώριση προσώπου είναι πολύ πρακτική. Δεν διαθέτει τα δακτυλικά αποτυπώματα όλων των Κινέζων, ενώ, χάρη στα δελτία ταυτότητας, όλα τα πρόσωπα είναι γνωστά. Ο αλγόριθμός μας μπορεί να συγκρίνει 1,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους μέσα σε 2 ή 3 δευτερόλεπτα!» συνεχίζει.
«Πρόληψη του εγκλήματος»
Για τις αρχές, η αναγνώριση προσώπου αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου συστήματος που στοχεύει, λένε, στην «πρόληψη του εγκλήματος». «Χρησιμοποιώντας έξυπνα συστήματα έξυπνο εξοπλισμό, μπορούμε να γνωρίζουμε εκ των προτέρων ποιος θα μπορούσε να είναι τρομοκράτης, ποιος θα μπορούσε να κάνει κάτι κακό», ανέφερε χωρίς περιστροφές ο Λι Μενγκ, υφυπουργός Επιστήμης και Τεχνολογίας, στα μέσα Ιουλίου.
Χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη, οι αρχές μπορούν να αναλύουν όλο και περισσότερα δεδομένα, τόσο τα δημόσια όσο εκείνα που προέρχονται από τις ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες υποχρεούνται από το νόμο να παρέχουν τα δεδομένα τους εάν τους ζητηθούν. «Στο στάδιο αυτό, περνάμε από μια προσέγγιση παθητική, αντίδρασης και ασφάλειας σε μια προσέγγιση ενεργητική: τώρα, χάρη στις μαύρες λίστες υπόπτων, μπορούμε να αναλάβουμε δράση πριν διαπραχθούν τα εγκλήματα», διαβεβαιώνει ο Liu Shuchang. Ανατριχιαστικό.
