του Νίκου Μελέτη από το liberal.gr
Οι μεγάλοι Διάδρομοι εμπορίου, ενέργειας και data που θα συνδέουν την Ανατολή με τη Δύση, θα αποτελέσουν το νέο πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας και στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να καταγραφεί η αντίδραση της Τουρκίας στον αποκλεισμό της από τον Διάδρομο IMEC, αλλά και στο ενδεχόμενο διαμόρφωσης νέου Διαδρόμου που θα παρακάμπτει τα Στενά και θα συνδέει την Μαύρη Θάλασσα και την Κεντρική Ευρώπη με το Αιγαίο.
Η προσπάθεια της Τουρκίας δεν στρέφεται ευθέως εναντίον της Ελλάδας, αλλά είναι προφανές ότι με τα σημερινά δεδομένα είναι αλληλοσυγκρουόμενες οι επιδιώξεις των δυο χωρών.
Ο ανταγωνισμός αυτός δεν είναι νέος και είχε κορυφωθεί με τις αντιδράσεις της Τουρκίας για τον East Med, ο οποίος βεβαίως έχει εγκαταλειφθεί από τους Αμερικανούς, αλλά είναι ένα εξαιρετικής σημασίας και πολιτικό project, καθώς έφερε κοντά τις χώρες της περιοχής και συνέβαλε στην εμπέδωση της διαδικασίας των Τριμερών συνεργασιών.
Η Τουρκία αντιδρά σε κάθε έργο κυρίως ενεργειακό που την παρακάμπτει καθώς η στρατηγική επιδίωξη του Τ. Ερντογάν είναι η χώρα του να αποτελέσει τον βασικό αν όχι και τον μόνο κόμβο για την μεταφορά ενέργειάς προς την Ευρώπη. Ελπίζοντας ότι αυτό θα «παρασύρει» και άλλους τομείς κτίζοντας παράλληλα με τα δίκτυα ενέργειας και οδούς μεταφοράς εμπορευμάτων.
Ο Εast Med ήταν το πρώτο μεγάλο έργο που παρέκαμπτε την Τουρκία, ενώ και η συζήτηση για την ηλεκτρική διασύνδεση της Ασίας με την Ευρώπη, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, παρακάμπτει επίσης την Τουρκία.
Η Τουρκία όμως εκτός του φυσικού αερίου από τη Ρωσία και την Κασπία θέλει να μεταφέρει μέσω του εδάφους της και το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου και αυτό είναι ένα από τα βασικά κίνητρα για την προσπάθεια του Τ. Ερντογάν να εξομαλύνει τις σχέσεις με το Ισραήλ και εκ των πραγμάτων αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον η συνάντηση που είχε την Τρίτη στη Νέα Υόρκη με τον Μ. Νετανιάχου
Η Υπογραφή του MOU στο περιθώριο το G20 στην Ινδία μεταξύ των ΗΠΑ, Ινδίας, Σ.Αραβίας, ΗΑΕ, Γερμανίας, Γαλλίας και Ε.Ε. για τον Διάδρομο IMEC (India middle East Europe Corridor) ο οποίος πιθανότατα θα καταλήγει με σύνδεση της Χάιφας με τον Πειραιά, σήμανε συναγερμό στην Τουρκία.
Οι απειλές μάλιστα από τον Τ. Ερντογάν και τον Χ. Φιντάν ότι κανένας μεγάλος διάδρομος δεν μπορεί να γίνει χωρίς την Τουρκία, έδειξαν αυτή την πραγματική ανησυχία της τουρκικής ηγεσίας. Γιατί δεν είναι μόνο η οικονομική σημασία ενός τέτοιου Διαδρόμου για τις χώρες που συνδέει και διέρχεται, αλλά και η γεωπολιτική σημασία και το πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο που προσφέρει στις χώρες διέλευσης του.
Ο Χ. Φιντάν μάλιστα έσπευσε να προβάλει ως εναλλακτικό τον διάδρομο που θα διέρχεται από το Ιράκ και στον οποίο συμμετέχουν αρχικά η Τουρκία τα Εμιράτα αλλά και το Κατάρ το οποίο έχει επίσης αποκλειστεί από τον IMEC.
Ο Iraq Development Road έχει προϋπολογισμό κατασκευής 17 δισ. δολάρια και θα διέρχεται από δέκα επαρχίες του Ιράκ πριν περάσει στην Τουρκία προκαλώντας έτσι σοβαρά ερωτήματα και για την εξασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης αλλά και για την ασφάλεια του.
Ο ίδιος ο Ερντογάν μιλώντας στο Concordia Summit στην Νεα Υόρκη, παρουσίασε αυτό το Σχέδιο του Διαδρόμου από το Ιράκ ως «ευκαιρία να οικοδομήσουμε έναν νέο κόσμο»(!) δηλώνοντας την αποφασιστικότητα της Τουρκίας για υλοποίηση του, ενώ υποστήριξε ότι εκτός από τις χώρες του Κόλπου ενδιαφέρον έχουν δείξει και οι ΗΠΑ, Γερμανία και Ιαπωνία…
Η Τουρκία είναι συνδεδεμένη με τον Κινέζικο Διάδρομο one belt one road, έχει προχωρήσει σε συνομιλίες με τον Πούτιν για δημιουργία κόμβου ρωσικού φυσικού αερίου στο έδαφος της (αν και το σχέδιο προϋποθέτει ομαλοποίηση των σχέσεων της Δύσης με την Ρωσία και επανάληψη της εισαγωγής ρωσικού φυσικού αερίου μέσω αγωγών) και δεν θέλει να βρεθεί έξω από ένα μεγάλο παιγνίδι στο οποίο μπαίνει ως πρωταγωνιστής η Ινδία με εταίρους τις δυο πλούσιες δυναστείες του Κόλπου που πλέον επενδύουν δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατηγικά σχέδια που ξεπερνούν το εμπόριο του φυσικού αερίου και του πετρελαίου.
Ο Διάδρομος αυτός έχε ακόμη πολύ δρόμο μπροστά του, αν και τμήματα των υποδομών που θα χρησιμοποιηθούν είναι ήδη λειτουργικά, αντιμετωπίζει όμως και ορισμένα πολιτικά εμπόδια.
Ο ενθουσιασμός των ΗΠΑ για τον IMEC δεν είναι μόνο επειδή δημιουργείται σε συνεργασία με την Ινδία ένα αντίπαλο δέος στο μονοπώλιο της Κίνας, αλλά γιατί δημιουργείται μια σταθερή βάση για την διατήρηση και επιβίωση των Συμφωνιών του Αβραάμ για την ομαλοποίηση των σχέσεων του Ισραήλ με τις Αραβικές χώρες.
Ένα σοβαρό εμπόδιο παραμένει η έλλειψη προόδου στις σχέσεις Σ. Αραβίας με το Ισραήλ παρά τις επίπονες προσπάθειες που έχει καταβάλει η Ουάσιγκτον, καθώς το Ριάντ την ίδια ώρα αρκετά αυτονομημένο από τις ΗΠΑ, ομαλοποιεί τις σχέσεις με το Ιράν και προβάλει το παλαιστινιακό ως ένα σοβαρό αγκάθι για την αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων με το Ισραήλ.
Συγχρόνως απαιτεί να δώσει και το Ισραήλ την έγκριση του για παροχή και πυρηνικών δυνατοτήτων για ειρηνικούς σκοπούς από τις ΗΠΑ.
Ο φόβος και το άγχος του αποκλεισμού από νέους οικονομικούς ενεργειακούς και στρατηγικούς διαδρόμους είναι αυτός που διακατέχει την Άγκυρα που δεν θέλει να αμφισβητηθεί ο ρόλος που για αιώνες είχε ως σταυροδρόμι της Ευρώπης με την Ασία και παλιότερα ως Οθωμανική Αυτοκρατορία και με την Αφρική.
Η Τουρκία ερεθίζεται από την ανάπτυξη της Αλεξανδρούπολης και των αμερικανικών διευκολύνσεων στο λιμάνι της όχι τόσο γιατί αισθάνεται απειλή, αλλά γιατί βλέπει προς την Μαύρη Θάλασσα και στην Κεντρική Ευρώπη.
Η επίσκεψη Ζελένσκυ στην Αθήνα το καλοκαίρι και τα δημοσιεύματα που υπήρξαν μετά ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί η Αλεξανδρούπολη και η Καβάλα για την εξαγωγή σιτηρών που θα φθάνουν οδικώς από την Μαύρη Θάλασσα προκειμένου να ξεπερασθεί ο ναυτικός αποκλεισμός, θα μπορούσε να αποτελέσει μια μόνιμη και διευρυμένη επιλογή που θα οδηγούσε τελικά σε παράκαμψη και περιορισμό της στρατηγικής αξίας των Στενών.
Η Τουρκία έσπευσε αμέσως μετά και η ίδια να δηλώσει ότι «δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική για την εξαγωγή των σιτηρών από την Μαύρη Θάλασσα, πέραν της συμφωνίας που η ίδια είχε κάνει με τον Πούτιν, η οποία όμως τώρα έχει ανασταλεί.
Βεβαίως, αυτό δεν σημαίνει ότι το σχέδιο δεν υπάρχει στο τραπέζι. Γιατί και σε στρατιωτικό επίπεδο, που υπάρχουν οι ασφυκτικοί περιορισμοί για την διέλευση πολεμικών πλοίων από τα Στενά αλλά και για την παραμονή τους στην Μαύρη Θάλασσα, ένας χερσαίος διάδρομος μεταφοράς ενέργειας προϊόντων αλλά και αμυντικού υλικού, ίσως αναδειχθεί εξαιρετικής σημασίας με δεδομένο ότι η αντιπαράθεση με την Ρωσία δεν είναι κάτι που θα εξαφανισθεί τα επόμενα χρόνια…
Πολλά πάντως θα εξαρτηθούν από την έκβαση της αντιπαράθεσης του Τούρκου ηγέτη με τις ΗΠΑ, τόσο λόγω των σχέσεων του με τον Πούτιν όσο και με το συνεχιζόμενο αδιέξοδο στην υπόθεση της Σουηδίας και των F16, καθώς η μέχρι πριν λίγο καιρό στρατηγική επιδίωξη των ΗΠΑ ήταν να εμπλακούν οι περιφερειακές δυνάμεις της περιοχής όπως Ισραήλ, Αίγυπτος και Τουρκία σε κοινά σχέδια διασύνδεσης οικονομικής, ενεργειακής και σε επίπεδο Ασφάλειας.
