του Κώστα Χατζηαντωνίου
Στις συζητήσεις περί επιδημιών συνήθως θυμόμαστε αυτές του μεσαίωνα. Θα ήταν χρήσιμο νομίζω να θυμηθούμε και μιαν εποχή μάλλον πιο συγγενή προς την εποχή μας. Αναφέρομαι στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και στην απαρχή της παρακμής της που είναι συνδεδεμένη με την επιδημία πανώλης που ξέσπασε στα τέλη του 2ου αιώνα και άνοιξε το δρόμο σε μια επώδυνη μακρά κατάρρευση πριν η Ρώμη πέσει στα χέρια των βαρβάρων. Είναι άξιο απορίας πώς μια ευημερούσα αυτοκρατορία που απλωνόταν από τη Βρετανία ως τη Μεσοποταμία διαλύθηκε. Θα αντιληφθούμε πολλά ωστόσο αν μελετήσουμε τον κρίσιμο ρόλο που διαδραμάτισαν οι κλιματικές αλλαγές και μολυσματικές νόσοι όπως η πανώλη, για την οποία γενετικά στοιχεία υποδεικνύουν ως αίτιο το στέλεχος του βακτηρίου Yersinia pestis που προέρχεται από τη Δυτική Κίνα.
Μετά την πανώλη των Αντωνίνων θα ακολουθούσε ένας αιώνας μακράς παρακμής και εξασθένησης που άνοιξε το δρόμο στους βάρβαρους. Η Ρώμη έπαψε να καλλιεργεί σιτάρι στην Ιταλία προτιμώντας να το εισάγει, επαναπαύθηκε στη χρήση της δουλείας, αποδέχθηκε τη μαζική ανεργία των ρωμαϊκών και ιταλικών λαϊκών τάξεων, διανέμοντας απλώς ψωμί και οργανώνοντας θεάματα για να αποτρέπονται οι πολίτες της από τις εξεγέρσεις, ενώ εκατομμύρια φτωχών βαρβάρων άρχισαν να εισβάλλουν ειρηνικά, με τους αυτοκράτορες να πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να τους χρησιμοποιήσουν για να υπερασπιστούν τα σύνορα της αυτοκρατορίας, δεδομένου του εκφυλισμού και του δημογραφικού μαρασμού των Ρωμαίων. Λίγο-λίγο, οι βάρβαροι αυτοί άρχισαν να επιβάλλονται μέσα στην αυτοκρατορία. Αν όμως, από τη μία πλευρά, ονειρεύονταν την άνεση και τον πλούτο που αυτή παρείχε, από την άλλη ήθελαν να κρατούν την ταυτότητά τους, τη θρησκεία και τα έθιμά τους. Η αφομοίωση ήταν αδύνατη.
Από κρίση σε κρίση, η ρωμαϊκή οικονομία κατέρρεε σταδιακά και σύντομα οι αυτοκράτορες δεν μπορούσαν πλέον να πληρώσουν το φόρο που ζητούσαν οι βάρβαροι για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια της αυτοκρατορίας, κάτι σαν τη χρηματοδότηση που ζητά, καλή ώρα, ο Ερντογάν.
Θα αποδειχθεί ο κορονοϊός, αυτός ο υιός της κινεζικής οικονομικής διείσδυσης, μια “πανώλη των Αντωνίνων”; Κανείς δεν ξέρει. Η οικονομική εξάρτηση από την Κίνα όμως, ο ευρωπαϊκός μαρασμός, ο εκφυλισμός της άρχουσας τάξης και οι θεωρίες των ανοιχτών συνόρων, προδιαγράφουν το μέλλον μας. Κι αυτή την φορά δεν υπάρχει καθολική εκκλησία για να ενσωματώσει στον χριστιανορωμαϊκό πολιτισμό τους επήλυδες. Ούτε αυτοί άλλωστε έχουν καμία τέτοια διάθεση. Και γιατί να έχουν; Κατανάλωση ποθούν. Κι αυτή είναι η μόνη θρησκεία που έχει σήμερα να τους προσφέρει η Δύση.
