Ευνουχισμένη ταυτότητα

559

του Ν. Βαγενά, από το Άρδην τ. 42, Ιούνιος 2003

Χαί­ρο­μαι, και λυ­πά­μαι, ταυ­τό­χρο­να, με το κεί­με­νο της Σί­ας Α­να­γνω­στο­πού­λου «Η μέ­θο­δος του θερ­μο­κη­πί­ου ή η μέ­θο­δος της δια­στρέ­βλω­σης» (Αυ­γή, 30 Μαρ­τί­ου).

Με το κεί­με­νο αυ­τό η Σί­α Α­να­γνω­στο­πού­λου α­πα­ντά στην ε­πι­φυλ­λί­δα μου «Η μέ­θο­δος του θερ­μο­κη­πί­ου» (Το Βή­μα, 23 Μαρ­τί­ου), με την ο­ποί­α σχο­λί­α­ζα τις α­πό­ψεις για το ση­με­ρι­νό κυ­πρια­κό πρό­βλη­μα τις ο­ποί­ες δια­τύ­πω­νε στο άρ­θρο της «Κύ­προς: α­πό την ελ­λη­νι­κό­τη­τα και την τουρ­κι­κό­τη­τα στην κοι­νή κυ­πρια­κό­τη­τα» (Αυ­γή, 26 Ια­νουα­ρί­ου). Χαί­ρο­μαι για­τί η Σ. Α. δη­λώ­νει ό­τι δεν έ­χει κά­ποιες α­πό τις α­πό­ψεις που πι­στεύ­ω ό­τι πε­ριέ­χει το άρ­θρο της. Και λυ­πά­μαι, για­τί βλέ­πω πό­σο δύ­σκο­λη έ­χει γί­νει στους δη­μό­σιους διαλόγους η πραγ­μα­τι­κή ε­πι­κοι­νω­νί­α. Η Σ. Α. πι­στεύ­ει ό­τι δια­στρέ­βλω­σα τις α­πό­ψεις της. Ε­γώ πι­στεύ­ω ό­τι τις α­πέ­δω­σα σω­στά.

Νο­μί­ζω πως ο κα­λύ­τε­ρος τρό­πος για να δού­με τι έ­χει συμ­βεί εί­ναι να συ­γκρί­νου­με τις α­πό­ψεις που πε­ριέ­χει το άρ­θρο της με τις α­πό­ψεις που πε­ριέ­χει η α­πά­ντη­σή της. Γρά­φει η Σ. Α. στην α­πά­ντη­σή της:

«Η ‘α­πό­βα­σή’ μου στην Κύ­προ δεν έ­γι­νε (ό­πως ι­σχυ­ρί­ζε­ται ο Νά­σος Βα­γε­νάς) με σκο­πό να α­να­τρέ­ψω ο­ποια­δή­πο­τε πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, ελ­λη­νο­τουρ­κι­κή ή κυ­πρια­κή».

Ω­στό­σο, στην πρώ­τη κιό­λας πα­ρά­γρα­φο του άρ­θρου της, το ο­ποί­ο θα μπο­ρού­σε να έ­χει τον τί­τλο «Μα­νι­φέ­στο της α­να­τρο­πής», δια­βά­ζου­με τα ε­ξής:
«Οι συ­γκλο­νι­στι­κές δια­δη­λώ­σεις των Τουρ­κο­κυ­πρί­ων, με αί­τη­μα τη λύ­ση του Κυ­πρια­κού και την έ­ντα­ξη στην Ε.Ε., συ­νι­στούν έ­ναν α­πό τους ση­μα­ντι­κούς πα­ρά­γο­ντες α­να­τρο­πής κά­ποιων α­πό τους ό­ρους θε­με­λί­ω­σης και “δι­καί­ω­σης”, στο ό­νο­μα της ι­στο­ρί­ας, της κυ­πρια­κής αλ­λά και ό­λης της, μέ­χρι σή­με­ρα σχε­δόν δε­δο­μέ­νης, ελ­λη­νο­τουρ­κι­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας. […] Αρ­χί­ζουν, κα­λύ­τε­ρα, να παίρ­νουν πο­λι­τι­κή και ε­ξε­γερ­σια­κή μορ­φή οι ο­ροί α­να­τρο­πής κά­ποιων α­πό τα θε­ω­ρού­με­να ως δε­δο­μέ­να στοι­χεί­α που στοί­χειω­σαν και σε με­γά­λο βαθ­μό στοι­χειώ­νουν την ι­στο­ρί­α της Κύ­πρου και ό­λης της πε­ριο­χής. Τι ση­μαί­νει ω­στό­σο α­να­τρο­πή της κυ­πρια­κής και ελ­λη­νο­τουρ­κι­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας, και κυ­ρί­ως σε τι συ­νί­στα­ται;»

Ο­λό­κλη­ρο το άρ­θρο της Σ. Α. α­να­λώ­νε­ται στην α­πά­ντη­ση σε αυ­τό το ε­ρώ­τη­μα και τε­λειώ­νει με τη με­γα­λό­φω­νη προ­τρο­πή:

«Η συ­γκλο­νι­στι­κή διεκ­δί­κη­ση των Τουρ­κο­κυ­πρί­ων για λύ­ση πρέ­πει να γί­νει “ε­θνι­κή” υ­πό­θε­ση ό­λων μας, διό­τι μό­νο έ­τσι θα μπο­ρέ­σου­με να διεκ­δι­κή­σου­με μια μό­νι­μη και πραγ­μα­τι­κή ει­ρή­νη στην Ελ­λη­νο­τουρ­κι­κή πε­ριο­χή».
Με άλ­λα λό­για, η Σ. Α. κα­λεί τους Ελ­λη­νο­κυ­πρί­ους να μι­μη­θούν τη ση­με­ρι­νή στά­ση των Τουρ­κο­κυ­πρί­ων, ως ε­άν οι Ελ­λη­νο­κύ­πριοι να διεκ­δι­κού­σαν α­πό την κυ­βέρ­νη­σή τους και α­πό την Ελ­λά­δα ε­κεί­να που η Σ. Α. πι­στεύ­ει ό­τι διεκ­δι­κούν οι Τουρ­κο­κύ­πριοι α­πό τον Ντεν­κτάς και α­πό την Τουρ­κί­α. ·
Σύμ­φω­να με το άρ­θρο της Σ. Α., α­να­τρο­πή ση­μαί­νει «μια άλ­λη τουρ­κι­κό­τη­τα» των Τουρ­κο­κυ­πρί­ων, με την ο­ποί­α α­μιλ­λώ­με­νοι οι Έλ­λη­νες της Κύ­πρου θα πρέ­πει να διεκ­δι­κή­σουν μιαν άλ­λη ελ­λη­νι­κό­τη­τα. Αυ­τό το «άλ­λη» η Σ.Α., το ο­ρί­ζει ως ε­ξής: «μια α­πο­λύ­τως κυ­πρια­κή τουρ­κι­κό­τη­τα» και μια α­πο­λύ­τως κυ­πρια­κή ελ­λη­νι­κό­τη­τα. Τι α­κρι­βώς ση­μαί­νει το α­πο­λύ­τως, το βρί­σκου­με σε έ­να άλ­λο χω­ρί­ο του άρ­θρου της· ση­μαί­νει «την υ­πο­τα­γή ελ­λη­νι­κό­τη­τας και τουρ­κι­κό­τη­τας στην κυ­πρια­κό­τη­τα».

Οι Ελ­λη­νο­κύ­πριοι και οι Τουρ­κο­κύ­πριοι, λε­ει το άρ­θρο της Σ. Α., θα πρέ­πει να αι­σθά­νο­νται μό­νο Κύ­πριοι. Και τού­το διό­τι το ε­θνι­κό αί­σθη­μά τους, και μό­νο αυ­τό, υ­πήρ­ξε πά­ντο­τε η αι­τί­α των δει­νών της Κύ­πρου. Υ­πο­γραμ­μί­ζω το και μό­νο αυ­τό, για­τί σε κα­νέ­να ση­μεί­α του άρ­θρου της Σ. Α. δεν α­να­φέ­ρε­ται ο ξέ­νος πα­ρά­γο­ντας (ο βρε­τα­νι­κός ή ο α­με­ρι­κα­νι­κός) ως συ­ναί­τιος των κυ­πρια­κών δει­νών· και υ­πο­γραμ­μί­ζω το πά­ντο­τε, για­τί (σύμ­φω­να πά­ντα με το άρ­θρο της Σ. Α.) η ε­θνι­κή συ­νεί­δη­ση στην Κύ­προ κα­τά τον αιώ­να που πέ­ρα­σε ή­ταν πά­ντο­τε ε­θνι­κι­στι­κή. Πα­ρα­θέ­τω το σχε­τι­κό του χω­ρί­ο:

«Η Κύ­προς κα­τά­ντη­σε να εί­ναι το πιο πρό­σφο­ρο έ­δα­φος στο ο­ποί­ο άνθησαν τέ­τοιοι ή­ρω­ες: η Κύ­προς που κλή­θη­κε α­πό τις μη­τέ­ρες-πα­τρί­δες, αλ­λά και αυ­το­προ­σκλή­θη­κε να παί­ζει το ρό­λο του το­πί­ου του ι­στο­ρι­κού πα­ρελ­θό­ντος, να παί­ζει το ρό­λο του α­πο­κλει­στι­κού το­πί­ου των θυ­μά­των και των ιε­ρο­μαρ­τύ­ρων. Και σε αυ­τό το το­πί­ο του στοι­χειω­μέ­νου πα­ρελ­θό­ντος βρή­κε έ­δα­φος ο Ντεν­κτάς για να α­να­πα­ρα­στή­σει τον Κε­μάλ, ο Μα­κά­ριος να α­να­πα­ρα­στή­σει τον Ε­θνάρ­χη Ιω­α­κείμ Γ’ και ο Γρί­βας να α­να­πα­ρα­στή­σει μα­ζί και συγ­χρό­νως τον μαύ­ρο κα­βα­λά­ρη Πλα­στή­ρα της Μι­κράς Α­σί­ας (έ­λε­ος!!!) και τον Κο­λο­κο­τρώ­νη (τρεις φο­ρές έ­λε­ος!!!). Το σκη­νι­κό του ελ­λη­νο­τουρ­κι­κού πο­λέ­μου 1922, με ό­λες τις ι­δε­ο­λο­γι­κές στρε­βλώ­σεις των συ­γκρού­σε­ων α­θη­να­ϊ­κού κέ­ντρου και Ε­θναρ­χί­ας α­πό τη μια με­ριά, και τις ι­δε­ο­λο­γι­κές στρε­βλώ­σεις της η­ρω­ι­κής πο­ρεί­ας του Κε­μάλ α­πό την άλ­λη, εί­χε ξα­να­στη­θεί στην Κύ­προ, κυ­ρί­ως κα­τά την πε­ρί­ο­δο 1955-1974».

Στο χω­ρί­ο αυ­τό ο­λό­κλη­ρος ο α­γώ­νας για αυ­το­διά­θε­ση των Ελ­λη­νο­κυ­πρί­ων (που το 1960, έ­τος της α­νε­ξαρ­τη­σί­ας της Κύ­πρου, α­πο­τε­λού­σαν το 82% του πλη­θυ­σμού της) χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται σύ­γκρου­ση με­τα­ξύ Ελ­λη­νο­κυ­πρί­ων και Τουρ­κο­κυ­πρί­ων, ι­στο­ρί­α ε­θνι­κι­στι­κή, «α­πο­λυ­ταρ­χι­κή» (ό­πως ση­μει­ώ­νει η Σ.Α. λί­γες α­ρά­δες πα­ρα­πά­νω), ι­στο­ρί­α ε­νός «στοι­χειω­μέ­νου πα­ρελ­θό­ντος» (ας ση­μειω­θεί ό­τι, στο δη­μο­ψή­φι­σμα του 1950, το 97% των Ελ­λη­νο­κυ­πρί­ων, δη­λα­δή το 79% του πλη­θυ­σμού της Κύ­πρου, ψή­φι­σε την έ­νω­ση με την Ελ­λά­δα). Εί­ναι ι­στο­ρί­α στοι­χειω­μέ­νη, για­τί οι Έλ­λη­νες της Κύ­πρου δεν κα­τόρ­θω­σαν να υ­πο­τά­ξουν την ελ­λη­νι­κό­τη­τά τους στην κυ­πρια­κό­τη­τα (την κα­τα­σκευ­ή της ο­ποί­ας, θα πρέ­πει να προ­σθέ­σου­με, ε­πε­δί­ω­καν με κά­θε τρό­πο οι Βρε­τα­νοί και οι Τούρ­κοι).

Η Σ.Α. α­πο­ρεί πώς, δια­βά­ζο­ντας το χω­ρί­ο -που σχο­λί­α­σα-του άρ­θρου της, δεν κα­τά­λα­βα ό­τι το νό­η­μά του εί­ναι αυ­τό που μας ε­ξη­γεί στο πα­ρα­κά­τω χω­ρί­ο της α­πά­ντη­σής της:

«Α­πό που συ­μπε­ραί­νει ο Ν. Βα­γε­νάς ό­τι α­ντι­με­τω­πί­ζω α­πα­ξιω­τι­κά -και συλ­λή­βδην- ως ε­θνι­κι­στές τους Έλ­λη­νες και τους Τούρ­κους της Κύ­πρου που αι­σθά­νο­νται Έλ­λη­νες και Τούρ­κοι α­ντι­στοί­χως; […] Μή­πως α­πό το γε­γο­νός ό­τι κά­ποιοι, ό­πως ε­γώ, ι­στο­ρι­κοί -και ό­χι μό­νο- ε­νο­χλούν την Κύ­προ, ε­πει­δή α­ντι­με­τω­πί­ζουν κρι­τι­κά το πα­ρελ­θόν, α­ντι­με­τω­πί­ζουν κρι­τι­κά κά­ποιους ‘ή­ρω­ες’ του πα­ρελ­θό­ντος; Μή­πως ε­πει­δή κά­ποιοι μι­λά­με για την ψυ­χρο­πο­λε­μι­κή ε­θνι­κι­στι­κή ι­δε­ο­λο­γί­α του Γρί­βα;».

Ό­πως βλέ­που­με, οι «ή­ρω­ες» του στοι­χειω­μέ­νου πα­ρελ­θό­ντος που, σύμ­φω­να με τη δια­τύ­πω­ση του άρ­θρου της Σ. Α., εί­ναι α­κό­μα και ό­λοι ό­σοι Ελ­λη­νο­κύ­πριοι συμ­με­τεί­χαν στον α­ντια­ποι­κια­κό-α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό α­γώ­να του 1955-59, στην α­πά­ντη­σή της πε­ριο­ρί­ζο­νται σε «κά­ποιους ή­ρω­ες» και δα­κτυ­λο­δει­κτεί­ται ως συ­γκε­κρι­μέ­νο πα­ρά­δειγ­μα μό­νο ο Γρί­βας. Ο Μα­κά­ριος, που στο άρ­θρο της χλευά­ζε­ται κι αυ­τός για στοι­χειω­μέ­νη ε­θνι­κι­στι­κή δρά­ση ως το 1974, δεν α­να­φέ­ρε­ται πλέ­ον ως ε­θνι­κι­στής. Α­πε­να­ντί­ας ε­παι­νεί­ται, για­τί α­πό το 1968 και με­τά κα­τέ­κτη­σε την κυ­πρια­κό­τη­τα:

«Α­να­φέ­ρο­μαι στην κυ­πρια­κό­τη­τα του Μα­κα­ρί­ου, ό­ταν α­πό το 1968 και με­τά πο­λέ­μη­σε (ε­να­ντί­ον μά­λι­στα της μη­τέ­ρας-πα­τρί­δας και της ελ­λη­νι­κής ελ­λη­νι­κό­τη­τάς της) για την ε­δραί­ω­ση μιας πο­λι­τι­κής κυ­πρια­κό­τη­τας, της ο­ποί­ας το πε­ριε­χό­με­νο θα ο­ρι­ζό­ταν α­πό κοι­νού α­πό τους Έλ­λη­νες και τους Τούρ­κους του νη­σιού».

Ο Μα­κά­ριος βέ­βαια, α­πό το 1968 και με­τά, δεν πο­λέ­μη­σε τη μη­τέ­ρα – πα­τρί­δα για την ε­δραί­ω­ση μιας πο­λι­τι­κής κυ­πρια­κό­τη­τας, της ο­ποί­ας το πε­ριε­χό­με­νο θα ο­ρι­ζό­ταν α­πό κοι­νού α­πό τους Έλ­λη­νες και τους Τούρ­κους του νη­σιού -ού­τε πο­λέ­μη­σε την ελ­λη­νι­κή ελ­λη­νι­κό­τη­τα για την ε­πι­βο­λή μιας ελ­λη­νι­κό­τη­τας α­πο­λύ­τως κυ­πρια­κής· πο­λέ­μη­σε την ε­θνι­κι­στι­κή ελ­λη­νι­κή χού­ντα και τα ά­φρο­να σχέ­διά της που ε­γκυ­μο­νού­σαν με­γά­λα δει­νά για τον συ­νο­λι­κό πλη­θυ­σμό του νη­σιού. Το πα­ρα­πά­νω χω­ρί­ο της α­πά­ντη­σης της Σ. Α., το ο­ποί­ο πε­ρι­γρά­φει έ­ναν Μα­κά­ριο δια­φο­ρε­τι­κό α­πό ε­κεί­νον που πε­ριέ­γρα­φε το άρ­θρο της, ε­πι­βε­βαιώ­νει ό­τι η Σ. Α. θε­ω­ρεί­ το αί­σθη­μα της ελ­λη­νι­κής ελ­λη­νι­κό­τη­τας των Ελ­λη­νο­κυ­πρί­ων εξ ο­ρι­σμού Ε­θνι­κι­στι­κό. Γι’ αυ­τό και ε­πι­θυ­μεί την κα­θυ­πό­τα­ξη του ε­θνι­κού τους αι­σθή­μα­τος στην πο­λι­τι­κή έν­νοια της κυ­πρια­κό­τη­τας. Το ε­ρώ­τη­μα, μή­πως η πο­λι­τι­κή ταυ­τό­τη­τα της κυ­πρια­κό­τη­τας εί­ναι μια ευ­νου­χι­σμέ­νη ταυ­τό­τη­τα, δεν την α­πα­σχο­λεί (ω­στό­σο σε άλ­λο ση­μεί­ο της α­πά­ντη­σής της η Σ. Α. δέ­χε­ται, α­ντι­φα­τι­κά, ό­τι «η ε­θνι­κή ι­δε­ο­λο­γί­α εί­ναι πο­λι­τι­κή ι­δε­ολο­γί­α και εί­ναι συ­νυ­φα­σμέ­νη με τις πο­λι­τι­κές α­ξί­ες»).
«Πε­ρί της δια­λε­κτι­κό­τη­τας των ε­θνι­κών α­ξιών μι­λού­σα στο άρ­θρο μου και ό­χι πε­ρί ‘κα­τα­σκευών’ που ο κ. Βα­γε­νάς ‘διά­βα­σε’», μας δια­βε­βαιώ­νει η Σ. Α. στην α­πά­ντη­σή της. Δια­βά­ζο­ντας όμως τη δια­βε­βαί­ω­ση υ­πό το πρί­σμα των ό­σων α­να­φέ­ρα­με πα­ρα­πά­νω, μπο­ρεί κα­νείς να κρί­νει για ποιο πράγ­μα μι­λού­σε η Σ. Α. Διό­τι η υ­πο­τα­γή των ε­θνι­κών α­ξιών σε μια πο­λι­τι­κή ταυ­τό­τη­τα δεν ση­μαί­νει δια­λε­κτι­κό­τη­τά τους, ση­μαί­νει α­πο­νέ­κρω­σή τους το ο­ποί­ο, με τη σει­ρά του, ση­μαί­νει ό­τι η πο­λι­τι­κή ταυ­τό­τη­τα, αν θέ­λει να εί­ναι ζω­ντα­νή πο­λι­τι­κή ταυ­τό­τη­τα, δεν θα πρέ­πει να εί­ναι α­πο­κομ­μέ­νη α­πό την ι­στο­ρί­α και την ε­θνι­κή ταυ­τό­τη­τα των αν­θρώ­πων που θα την συ­γκρο­τή­σουν.

«Η πο­λι­τι­κή κυ­πρια­κό­τη­τα», γρά­φει η Σ. Α. στην α­πά­ντη­σή της, «δεν εί­ναι προ­ϊ­όν κε­κα­θαρ­μέ­νης ελ­λη­νι­κό­τη­τας και τουρ­κι­κό­τη­τας, δεν εί­ναι προ­ϊ­όν ι­στο­ρι­κής αλ­λο­τρί­ω­σης αλ­λά προ­ϊ­όν μιας πο­λύ πιο σύν­θε­της α­νά­γνω­σης της ι­στο­ρί­ας». Ό­σο και αν τα δια­βά­σει κα­νείς με προ­σο­χή και κα­λο­προ­αί­ρε­τη διά­θε­ση, το άρ­θρο και η α­πά­ντη­ση της δεν θα κα­τορ­θώ­σουν να τον πεί­σουν ό­τι υ­πάρ­χει κά­τι σύν­θε­το (και μά­λι­στα πο­λύ πιο σύν­θε­το) σε αυ­τό που δια­κη­ρύσ­σει η Σ. Α. Το πρό­βλη­μα με τα δύ­ο αυ­τά κεί­με­να εί­ναι ό­τι η συγ­γρα­φέ­ας τους μπερ­δεύ­ει την ι­στο­ρί­α με μιαν α­πλο­ϊ­κή, κα­τά τη γνώ­μη μου, α­νά­γνω­ση της ι­στο­ρί­ας.

Οι υ­πα­να­χω­ρή­σεις και οι α­ντι­φά­σεις που πα­ρα­τη­ρεί κα­νείς α­νά­με­σα στα δύ­ο κεί­με­να τον κά­νουν να σκέ­φτε­ται ό­τι, ό­ταν η Σ. Α. έ­γρα­φε το άρ­θρο της, δύ­ο πράγ­μα­τα μπο­ρού­σαν να εί­χαν συμ­βεί: ή ό­τι δεν κα­τόρ­θω­σε να δια­τυ­πώ­σει με την α­παι­τού­με­νη α­κρί­βεια τις α­πό­ψεις της, με α­πο­τέ­λε­σμα ο α­να­γνώ­στης να κα­τα­λα­βαί­νει άλ­λα α­πό ε­κεί­να που ή­θε­λε να πεί, ή ό­τι δεν εί­χε ξε­κα­θα­ρι­σμέ­νες ι­δέ­ες ε­πί του θέματος. Η αίσθησή μου είναι ότι ο σχολιασμός που προκάλεσε την απάντησή της, τη βοήθησε να ξεκαθαρίσει κάποιες από αυτές.