Του Σπύρου Α. Γεωργίου* από το Άρδην τ. 133
Σημειώνει ο Jean-Francois Colosimo (ιστορικός- θεολόγος- δοκιμιογράφος) στο εξαιρετικό βιβλίο του με τίτλο Το ξίφος & το σαρίκι: «Ο δωδέκατος πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας (η οποία ιδρύθηκε το 1923) μακρινός διάδοχος του θεμελιωτή της είναι ο μόνος που τον συναγωνίζεται σε φιλοδοξία και ηγεμονική ισχύ. Αλλά τα δύο δεσποτικά alter ego δεν είναι παρά φανταστικοί αντίπαλοι. Είναι εχθροί ως προς τη θεατρική αναπαράσταση της ιδεολογίας, αλλά συνεργοί στην επιθυμία για ηγεμονία» (σ. 10, 13).
Η διαπίστωση τούτη απαιτεί να κατανοήσουμε «…μια καταγωγική αμφιθυμία ανάμεσα στον στρατώνα και το τζαμί» ιδωμένη ως ένα νόμισμα «στην πρόσθια όψη του οποίου αποτυπώνεται ένας αληθινός Τούρκος οπλισμένος με ξίφος και στην οπίσθια όψη ένας συνειδητός σουνίτης με σαρίκι (σ. 17, 63).
Ο J.F. Colosimo λοιπόν διατυπώνοντας το εξελικτικό σχήμα «γένεση, ανάπτυξη, ακμή, σύγκρουση» για τη διαδρομή της Τουρκίας μέχρι σήμερα κι ανατέμνοντας με θαυμαστή ακρίβεια τις πολιτικές της στο εσωτερικό και το εξωτερικό προσφέρει ένα μοναδικό έργο που κατατείνει στην εν λόγω κατανόηση. Οι άξονες που καθορίζουν την προσέγγιση του συγγραφέα αφορούν αφενός στην ιστορική παρουσίαση μιας πολεμοχαρούς διαδρομής που εκτυλίσσεται τόσο με το ξίφος όσο και με το σαρίκι και αφετέρου στην εξέταση της λανθασμένης ερμηνείας μας απέναντι σε μια τέτοια εναλλασσόμενη (όχι εναλλακτική) πραγματικότητα.
Πιο συγκεκριμένα ως προς τον ένα άξονα μπορούμε «να ξετυλίξουμε το τουρκικό νήμα όπως θα ξηλώναμε ένα κιλίμι, για να διακρίνουμε, πίσω από το μπερδεμένο κουβάρι ετερόκλιτων σχημάτων και χρωμάτων, τη γεωμετρική διάταξη της υφής της» και ως προς τον άλλο άξονα μπορούμε να αντιληφθούμε γιατί «η επίμονη τύφλωση της Δύσης απέναντι στην Ανατολή, κοντινή ή πιο απομακρυσμένη, είναι ανυπόφορη και ταυτόχρονα θανατηφόρα» (σ.17, 213).
Οι κρίσιμοι σταθμοί που απαρτίζουν το δίπτυχο αυτό πλαίσιο αναφοράς θα πρέπει, σύμφωνα με τον Colosimo, να αναζητηθούν (ως προς τη μια πτυχή του) στον ισλαμισμό και στις καλειδοσκοπικές απολήξεις του στον τρόπο σκέψης & δράσης των ηγετικών μορφών που συνδέονται με την τουρκική διακυβέρνηση και (ως προς την άλλη πτυχή) στην παραδοχή ότι σφάλλαμε και εγκλωβιστήκαμε σε μανιχαϊστικές θεωρήσεις αναφορικά με την πρόοδο ή την οπισθοδρόμηση τους στο πεδίο της ιστορίας παρά τις θηριωδίες που διεπράχθησαν.
Η γραφή του J.F. Colosimo (που αναδεικνύεται χάρη στη θαυμαστή μετάφραση της) είναι συγκλονιστική κι έτσι η επισήμανση όσων νοούνται και υπονοούνται γίνεται ανεπιτήδευτα. Το ιδιαίτερο ωστόσο χαρακτηριστικό του σπουδαίου αυτού έργου έγκειται στο ότι παρωθεί με αβίαστο τρόπο (τον αναγνώστη) στην αναζήτηση πρόσθετων πηγών γνώσης για θεμέλιους όρους του θέματος και υπό αυτή την οπτική υποδεικνύεται αμέσως η διακειμενικότητα. Σύμφωνα με τη διακειμενικότητα, κάθε κείμενο δεν είναι ένα απομονωμένο έργο, αλλά συνδέεται με προηγούμενα και σύγχρονα έργα. Αυτή η σύνδεση μπορεί να εκφράζεται με άμεσες αναφορές σε άλλα έργα αλλά και με άδηλες επιρροές στο περιεχόμενο του κειμένου. Άρα η διακειμενικότητα αναδεικνύει τη δυναμική φύση των γραπτών υπογραμμίζοντας και την αλληλεπίδραση τους.
Γράφει ο Colosimo για τον Ζιγιά Γκιοκάλπ, ιδεολογικό ηγέτη των Νεοτούρκων:
Είναι ο συγγραφέας της θεωρίας των τριών πυλώνων για την έξοδο από την Αυτοκρατορία: Εκτουρκισμός, εξισλαμισμός, εκσυγχρονισμός των περιοχών που απομένουν. Δηλαδή να εκκαθαριστούν από κάθε παρουσία που δεν είναι επιδεκτική μιας απόλυτης τουρκοποίησης, θεμελιωμένης σε έναν θεοποιημένο ηγέτη και σε μια εκκοσμικευμένη πίστη. (σ. 50)
Η πλήρης νόηση των όρων εκτουρκισμός – εξισλαμισμός – εκσυγχρονισμός παραπέμπουν στην ανάγνωση πρόσθετων σχετικών κειμένων. Καταλληλότερο λοιπόν ως προς τούτο είναι το βιβλίο με τον τίτλο Ισλάμ και παγκοσμιοποίηση. Η θανάσιμη διελκυστίνδα. (Γ. Καραμπελιάς, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Β΄ έκδοση, 2001). Ένα σημαντικότατο έργο με το οποίο αποσαφηνίζονται με διαύγεια (και) οι πολυειδείς διαστάσεις του ισλαμισμού και της “ισλαμοποίησης” στον πλανήτη. Σημειώνεται:
Με τον όρο ισλαμισμός δεν χαρακτηρίζουμε απλά μια θρησκεία ούτε με τη λέξη ισλαμιστές τους οπαδούς της. Για την απόδοση αυτών των εννοιών χρησιμοποιούμε τις λέξεις μουσουλμανισμός και μουσουλμάνοι. Με τον όρο ισλαμισμός αναφερόμαστε σε ένα θρησκευτικό-πολιτικό δόγμα που στοχεύει στην εφαρμογή των αρχών του Ισλάμ στην οικονομία, την πολιτική, και τις κοινωνικές σχέσεις συνολικά. Ιδιαίτερα με τον όρο ριζοσπαστικός ισλαμισμός επιμένουμε σε ένα συγκεκριμένο κίνημα που δεν περιορίζεται στην εφαρμογή της σαρία, δηλαδή του ισλαμικού νόμου – και μπορεί να ταυτίζεται με τον συντηρητικό ισλαμισμό».
Υπ’ αυτό το πρίσμα μπορεί να ιδωθεί:
…η έννοια της ζαχιλίγια (προ-ισλαμική άγνοια) η οποία είναι θεμελιώδης για τον ριζοσπαστικό ισλαμισμό, δεδομένου ότι αυτός αρνείται οποιαδήποτε διαφορά ανάμεσα στη ζαχιλίγια των «απίστων», μη ισλαμικών χωρών και των κατ’ όνομα ισλαμικών. Το Ισλάμ είναι ιδεολογία και καθεστώς σύμφωνο με τον νόμο του Θεού και όχι γεωγραφική περιοχή και ιστορικότητα. Όλα τα καθεστώτα, δεδομένου ότι ζουν σε συνθήκες προ-ισλαμικής άγνοιας, θα πρέπει να ανατραπούν.
Επιπρόσθετα:
Στο Ισλάμ η ταύτιση εγκόσμιου και υπερβατικού, με σαφή κυριαρχία του δεύτερου, η λογική της αδιάκοπης επανάληψης ή ακόμα περισσότερο, ενός ιστορικού χρόνου που κοιτάζει προς τα πίσω κάνουν την ισλαμική σκέψη παντελώς απροσπέλαστη στο ιστορικιστικό ρασιοναλισμό. Άρα η ιεραρχία είναι σαφής: ντιν – ντουνιά – ντάουλα (θρησκεία – κόσμος – κράτος).
Βέβαια:
Το Ισλάμ δεν μπορεί να παίξει τον ρόλο του αν δεν υλοποιηθεί σε μια κοινωνία, σε μια Ούμμα (κοινότητα πιστών). Και η Ούμμα είναι κοινότητα ανθρώπων των οποίων ολόκληρη η ζωή, από άποψη διανοητική, κοινωνική, υπαρξιακή, πολιτική, ηθική και πρακτική στηρίζεται στην ισλαμική ηθική. (…) Εν τέλει «ο ισλαμισμός αποτελεί το καταφύγιο για τη συγκρότηση μιας ιδεολογίας αντιπαράθεσης στους δυτικούς κυρίους, μιας ιδεολογίας αντίστασης απέναντι στην εισβολή της Δύσης. Εκεί βρίσκεται η δύναμή του. (σ. 94, 103, 116, 127)
Σε σχετική αντίστιξη (υπογραμμίζει ο Colosimo) δύναται να νοηθούν και οι όροι νέο-οθωμανισμός και παντουρκισμός / πανισλαμισμός. Σχετικά με τον πρώτο όρο και την έννοια του «επινοήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 (σημαίνοντας) το οπλοστάσιο υπόρρητων αυτοκρατορικών αναπαραστάσεων. (…) Ελλείψει (όμως) αυτοκρατορικού πλαισίου η Δημοκρατία θα δημιουργήσει τουρκικές Εστίες στον τουρκόφωνο κόσμο και στους πληθυσμούς της διασποράς – ως αναμεταδότες της επιρροής της. Οι Βρυξέλλες δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν ότι ο πανισλαμισμός παίζει ταυτόχρονα ρόλο στη διαμόρφωση του τουρκικού υπερεθνικισμού.» (σ. 182-185)
Οι διαπιστώσεις τούτες και τα ανάλογα συμπεράσματα, σε καμία περίπτωση, δεν γίνεται και δεν πρέπει να αγνοηθούν. Γι’ αυτό και αξίζει να διαβαστούν αυτά τα βιβλία (μεταξύ άλλων που αναφέρονται στο θέμα) με περίσσεια προσοχή. Διότι οι καιροί είναι χαλεποί και δεν αφήνουν κανένα περιθώριο στην αδιαφορία ή στην αποστασιοποίηση καθώς κανείς δεν μπορεί να βγει έξω από την ιστορία και να την ατενίσει ως αμέτοχος παρατηρητής.
Άλλωστε όπως μας παραδίδει, δίκην κατακλείδας, ο Jean-Francois Colosimo:
Κάθε ειρήνη που πιστεύουμε ότι μπορεί να αγοραστεί από έναν πολεμοκάπηλο έχει ως τίμημα τον πόλεμο. Η Ευρώπη, όπως άλλοτε η ύστερη Ρώμη, θα καταλήξει να πληρώσει νέο φόρο τιμής στη βία και, αναπόφευκτα, το ποσό των λύτρων θα αυξηθεί.
*εκπαιδευτικός, κοινωνιολόγος, συγγραφέας
