από το Άρδην τ. 103, Δεκέμβριος 2015 – Φεβρουάριος 2016
Αυτό που βιώνουμε σήμερα στη χώρα μας, δεν είναι δυστυχώς μόνο η αποκάλυψη και η αποκαθήλωση μιας ομάδας τυχοδιωκτών που εκμεταλλεύτηκαν μια ιστορική συγκυρία για να καταλάβουν την εξουσία, αλλά όπως γνωρίζουμε κινδυνεύει να αποτελέσει έναν ακόμα αναβαθμό στην καταβαράθρωση της χώρας και του ελληνισμού συνολικά. Παράλληλα, σηματοδοτεί, ούτως ή άλλως, την εξάντληση της μεταπολεμικής Αριστεράς, τέτοιας που διαμορφώθηκε μετά τον εμφύλιο και κατεξοχήν μετά την πτώση της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Πίσω από τους σπιθαμιαίους πολιτευτές του Σύριζα κινούνται ως φαντάσματα, οι απόπειρες και οι διαψεύσεις ενός μεγάλο ιστορικού προτάγματος. Και γι’ αυτό, η παρούσα κατάρρευση ενέχει και μια κωμικοτραγική διάσταση.
Από τη μία πλευρά πρόκειται για την αποκάλυψη της γύμνιας των γελωτοποιών που δοκίμασαν να φορέσουν τα «ηρωικά» ενδύματα της ιστορικής Αριστεράς, και από την άλλη πρόκειται για την αποκαθήλωση των οραμάτων της Αριστεράς, αυτής καθεαυτής. Για να το κάνουμε πιο λιανά, ο Τσίπρας, η Ζωή Κωνσταντοπούλου και ο Γιάνης Βαρουφάκης, αποτελούν δυστυχώς την αναγκαία κατάληξη –δεδομένων των σημερινών συνθηκών– μιας Αριστεράς που κάποτε εκφραζόταν από τον Μανώλη Γλέζο ή τον Μίκη Θεοδωράκη– και καθόλου τυχαία οι δύο τελευταίοι συμπαρατάχθηκαν λιγότερο ή περισσότερο με τον Τσίπρα!
Αυτό που αναδείχθηκε μέσα από την γκροτέσκα μετάλλαξη του Σύριζα μέσα σε ελάχιστους μήνες ήταν το ίδιο το αδιέξοδο μιας ορισμένης αριστερής ιδεολογίας και αντίληψης. Διότι δύο δυνατότητες ανοίγονται στα πλαίσια του σύγχρονου καπιταλισμού, στην παραδοσιακή Αριστερά. Είτε εκείνη την οποία έχει επιλέξει το ΚΚΕ, της αυτοπεριθωριοποίησης ώστε να διατηρεί την «καθαρότητά» του, είτε του τυχοδιωκτικού ρεσάλτου και της αποκαθήλωσης. Και αυτό για λόγους που έχουν να κάνουν τόσο με την συγκυρία –δηλαδή τις σημερινές γεωπολιτικές πραγματικότητες και την παγκόσμια ιδεολογική πραγματικότητα της κατάρρευσης των σοσιαλιστικών καθεστώτων, όσο και με ζητήματα που αφορούν το ίδιο το αριστερό πρόταγμα και όραμα. Στο πρώτο ζήτημα, έχουμε αναφερθεί εκτενώς σε πάρα πολλά κείμενα και αναλύσεις μας τα τελευταία χρόνια. Ως προς το δεύτερο, οι νεώτεροι φίλοι μας γνωρίζουν πολύ λίγα πράγματα από την κριτική στην οποία είχαμε υποβάλλει την συνολική αριστερή ιδεολογία στις παλαιότερες δεκαετίες, ακριβώς γιατί τα τελευταία είκοσι χρόνια είχαν καταρρεύσει ολοκληρωτικά τα σοσιαλιστικά καθεστώτα σε παγκόσμια κλίμακα.
Έτσι, οι κριτικές αποτιμήσεις της σοσιαλιστικής και αριστερής εμπειρίας που είχαν πραγματοποιηθεί στην δεκαετία του 1980 και του 1990, έχουν ενσωματωθεί στο ιδεολογικό corpus του Άρδην που εκδίδεται μετά το 1996, μόνον ως ιδεολογικό καταστάλαγμα και έχουν περιληφθεί στις θέσεις της Κίνησης Πολιτών Άρδην, χωρίς όμως να έχει γίνει μεγάλη συζήτηση γι’ αυτές. Σήμερα όμως, που καταρρέουν με πάταγο –στην Ελλάδα έστω και ως φαρσοκωμωδία– οι φαντασιώσεις της Αριστεράς, ενώ παράλληλα οδηγείται στο απόλυτο αδιέξοδο ο υπαρκτός καπιταλισμός μέσα από αλλεπάλληλες κρίσεις, είναι καιρός και πάλι να ανοίξει μία συζήτηση όχι μόνον γι’ αυτό που συγκυριακά απέτυχε ως κυβερνώσα Αριστερά, αλλά και για τις βαθύτερες ιδεολογικές ρίζες αυτής της αποτυχίας, αναζητώντας παράλληλα έναν δρόμο προς κάποιο καινούργιο απελευθερωτικό πρόταγμα.
Γιατί βέβαια, αυτή η μεγάλη περιπέτεια από την οποία βγαίνει η χώρα μας –και εν τοις πράγμασι ακόμα αυτή η έξοδος δεν έχει πραγματοποιηθεί– για να μπορεί να μετασχηματιστεί κάποτε σε θετική εμπειρία, θα πρέπει να καταλήξει και σε κάποια καινούργια ιδεολογική και πολιτική πρόταση. Δεν μπορούμε να αρκεστούμε στην απομάκρυνση του Σύριζα από την κυβερνητική εξουσία, –η οποία εξάλλου δεν είναι μακριά– αλλά θα πρέπει να γίνει κτήμα των νεώτερων γενεών το νέο κοινωνικό και πολιτικό όραμα που θα μπορεί να συνεγείρει την νεολαία και το λαό μας. Και αν από την Αριστερά διαχωριζόμαστε με την απόρριψη της μονοδιάστατης ερμηνείας της κοινωνίας ως καθοριζόμενης αποκλειστικά από τις κοινωνικές αντιθέσεις, με πολλούς από τους φίλους μας του πατριωτικού δημοκρατικού χώρου ξεχωρίζουμε ως προς το ότι εμείς δεν αναζητούμε μόνο μια ελεύθερη πατρίδα, αλλά πασχίζουμε να διατυπώσουμε και τους κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτικούς όρους που μπορούν να διασφαλίσουν την αυτοδιάθεση. Διότι, χωρίς ένα μοντέλο «αντιπαγκοσμιοποιημένης» οικονομίας δεν είναι δυνατόν μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα να διασφαλίσει οποιαδήποτε ανεξαρτησία. Και μια μη παγκοσμιοποιημένη οικονομία και κοινωνία, αφού βέβαια έχει απορρίψει το κρατικιστικό ολοκληρωτισμό της Αριστεράς θα είναι υποχρεωμένη να στηριχθεί στην αποκεντρωμένη και συνεταιριστική παραγωγή, την κοινωνική οικονομία, την οικολογική γεωργία κλπ., κλπ., όπως τόσες φορές το έχουμε επαναλάβει. Και αν, όπως γράφουμε αλλού, η κύρια αντίθεση σήμερα στην Ελλάδα, περνάει μέσα από τον πατριωτισμό, αυτός δεν μπορεί να έχει μέλλον και διάρκεια, δεν μπορεί να απευθυνθεί στις νέες γενιές αν δεν αποκτήσει και το χαρακτήρα ενός κοινωνικού προτάγματος.
Όταν λοιπόν μιλάμε σήμερα για το τέλος της ιστορικής Αριστεράς, δεν σημαίνει πως είμαστε διατεθειμένοι να πετάξουμε και το μωρό μαζί με τα απόνερα της σκάφης. Και το «μωρό» είναι η θέληση για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη που έφερε μαζί της η ιστορική αριστερά – με τρόπο στρεβλό όμως, ολοκληρωτικό, και μονοδιάστατο. Κατά συνέπεια, το τέλος μιας εποχής είναι πάντα και η αναζήτηση του καινούργιου έστω και εάν, όπως γνωρίζουμε, σε αυτές τις στιγμές σπανίως οι άνθρωποι τρέπονται αμέσως και μαζικά προς την αναζήτησή του. Σήμερα, την άνοδο και την ενίσχυση της Δεξιάς στην κοινωνία μας που είναι αναπόφευκτη μετά την καταστροφική εμπειρία της Αριστεράς, δεν μπορεί να την ανακόψει κάποια «συνεπής» Αριστερά η οποία απλώς θα θέλει να τραβήξει ως τις ακρότατες συνέπειές τους, αυτά που δεν ολοκλήρωσαν οι αριστεροί γιάπηδες του Σύριζα. Η «συνεπής» Αριστερά, είναι απλώς η Αριστερά εκτός εξουσίας. Όταν καταλαμβάνει την εξουσία γίνεται αυτόματα «ασυνεπής».
Πάντως οι άνθρωποι, οι κοινωνίες, και ένα κομματι των νέων, το πιο δραστήριο, θα αρχίσουν να αναζητούν ψαχουλευτά, μετά την κατάρρευση της σοσιαλιστικής εμπειρίας του 20ού αιώνα, νέους δρόμους και νέα προτάγματα. Προτάγματα που πηγαίνουν πέραν από το καπιταλιστικό «τέλος της ιστορίας» (για τον οποίο η μόνη διέξοδος είναι η κοινωνία της αγοράς), και τον κομουνιστικό παράδεισο (όπου ο κολεκτιβισμός υποκαθιστά και συντρίβει την κοινωνική αλληλεγγύη).
Κατά συνέπεια το τέλος της ιστορικής Αριστεράς, όπως τη βιώνουμε σήμερα στην Ελλάδα, αποτελεί δυστυχώς, και την προϋπόθεση για έναν μαζικό προβληματισμό για την υπέρβασή της. Και λέμε δυστυχώς, διότι εμείς θα θέλαμε να έχουν αποφευχθεί οι ιστορικές καταστροφές που επισωρεύει σήμερα στη χώρα η άνοδος της συριζαίικης Αριστεράς, και πασκίζουμε για κάτι τέτοιο εδώ και εικοσιπέντε χρόνια τουλάχιστον. Όμως η ζωή έχει τον δικό της αδήριτο νόμο-δρόμο. Πρέπει πρώτα να θάψει το παλιό για να αναδυθεί το καινούργιο.
Άρδην
