Από το Άρδην τ. 2 Μάιος 1996
Αν η γλώσσα είναι ένας ιός, όπως διατείνεται η Λώρι Άντερσον, τότε ορισµέγες εξαπλώνονται πολύ εύκολα. Σήµερα πέντε γλώσσες έχουν “μολύνει” το μισό πλανήτη: αγγλικά. κινέζικα. ισπανικά, ρώσιχα και ιντί. Μαζί µε εκατό άλλες, περίπου, καλύπτουν το 9570 του ανθρώπινου πληθυσμού. Όμως υπάρχουν ακόµα 6.000 γλώσσες που καλύπτουν τον υπόλοιπο πληθυσμό απὀ τις οποίες δέκα περίπου ομιλούνται µόνο από δύο άτοµα. Έτσι στην Αιθιοπία από τις 90 γλώσσες που έχουν καταγραφεί ορισμένες ομιλούνται από ελάχιστα άτοµα (19 μιλάνε ογγκότα και 6 την αλμόλο, ενώ οι δυο τελευταίοι ομιλούντες την γκαφάτ πέθαναν πριν μερικά χρόνια). Το ένα τρίτο του αριθμού των γλωσσών ομιλούνται απὀ λιγότερα απὀ 1.000 άτοµα και επομένως κινδυνεύουν άµεσα από εξαφάνιση. Στην καλύτεϱη περίπτωση μόλις 600 γλώσσες μπορούν να θεωρηθούν .τουλάχιστον σήµερα, εκτός κινδύνου. Στην Αλάσκα µόνο 2 απὀ τις 20 γλώσσες των ιθαγενών µαθαίνονται σήµερα από τα παιδιά.
Βέβαια για τον Μέρντοχ. τον Κροίσο τον ΜΜΕ. αυτή η εξέλιξη είναι θετική.
Άς πάρουμε το παράδειγµα των Ινδιών. Μετην εξάπλωση των ηλεκτρονικών µέσων η ιντί απλώνεται παντού γιατί όλος ο κόσμος θέλει να δει τα καλύτερα προγράµµατα της τηλεόρασης.
Βέβαια, οι γλωσσολόγοι έχουν διαµετρικά αντίθετη άποψη. Κάθε γλώσσα είναι μοναδική γράφει ο Κρίστοφερ Μόσλεῦ, γλωσσολόγος του ΒΒΟ. Αποτελεί την παραπαταθήκη της συσσώρευσης των απόψεων, και των εμπειριών. των λαών … των ανεπαγάληπτων εμπειριών τους που αναπτύχθηκαν στη διάρκεια τόσων ζωών. Ο Μαρκ Πάγκελ επίσης, βιομαθηµατικός του τμήµατος της Ζωολογίας του Πανεπιστηµίου της Οξφόρδης, υποστηρίζει πως. όταν χάνεται µια γλώσσα, χάνεται και µια ολόκληρη κοσμοαντίληψη, γιατί γλώσσα και κουλτούρα είναι τόσο στενά δεµένες ώστε αποτελούν σχεδόν ένα και το αυτό.
Ο Πάγκελ, σε συνεργασία µε την Ρουθ Μέις του τμήματος της ανθρωπολογίας του University College του Λονδίνου, κατέληξε στο συμπέρασμα πως η ποικιλία των ανθρπινων γλωσσών υπόκειται σε φυσικούς νόµους, που ονόμασε νόμους της “γλωσσικής οικολογίας”. και οι οποίοι είναι παρόµοιοι µε όλους τους νόµους που ρυθμίζουν την επέκταση των ζωντανών οργανισμών. Όπως συμβαίνει λοιπόν µε αυτούς, όσο πλησιέστερα στους πόλους βρισκόµαστε τόσο, λιγότερα είναι τα φυτικά και ζωικά είδη. Το αντίστροφο συμβαίνει στον Ισημερινό. Γι’ αυτό και στα δάση της βροχής ζουν εκατομμύρια είδη.
Το ίδιο κατ αναλογία συνέβη µε τις ανθρώπινες γλώσσες. Στην Βόρειο Αμερική για παράδειγµα, στην ἴδια έκταση υπήρχαν εξαπλάσιες γλώσσες στο Νότο από ό,τι στο Βορρά.
Πιθανότατα το απόγειο της γλωσσικής ποικιλίας παρατηρήθηκε πριν 15.000 χρόνια: ένας πληθυσμός 500 φορές μικρότερος µιλούσε περίπου 10.000 γλώσσες.
Ἡ πρώτη µεγάλη αλλαγή έγινε µε την επέκταση της γεωργικής επανάστασης. Η δεύτερη και σημαντικότερη µε την βιοµηχανική επανάσταση και την αποικιοποίηση του κόσµου από τους Ευρωπαίους. Τέλος, η τρίτη, αι απειλητικότερη µε τη σηµερινή “πληροφορική επανάσταση” και τη διαµόρφωση του “παγκόσμιου χωριού”.
Οι γλωσσολόγοι μιλούν για “γλωσσική γενοκτονία”. Όμως αυτή η πορεία στην ομοιοµορφοποίηση που αποτελεί µια οἱκολογική καταστροφή μεγάλης κλίμακας γνωρίζει και σηµεία αναστροφής. Τα λιβονικά στη Λετονία είχαν περιοριστεί πριν μερικά χρόνια σε 10 περίπου ομιλούντες ενώ σήµερα διδάσκονται στα σχολεία της Λιβονίας. Στη Γαλικία της Ισπανίας αναβιώνει η τοπική γλώσσα και όχι μόνο τα βασκικά και τα καταλωνικά. Το 99% ενός πληθυσμού 2.8 εκατομμυρίων. καταλαβαίνει τα γαλικιανά, και το 56% την θεωρεί ως βασική γλώσσα του. Το ίδιο. σε μικρότερη κλίμακα, συμβαίγει στην Ουαλλία . στη γαλλική Βρετάνη µε τα βρετονικά, στην Οξιτανία. στην Κορσική κλπ.
Είναι προφανές πως ένα εναλλακτικό μοντέλο τοπικής και περιφερειακής αυτονομίας προῦὔποθέτει και µια γλωσσική αὐτονοµία. την διατήρηση τῆς γλωσσική ποικιλίας. Απέναντι στη µεγαμηχανή. η γλωσσική ποιπιλομορφία έχει αποφασιστική σημασία γιατί µαζί της χάνεται η παράδοση και οι θησαυροί πολιτισμού χιλιάδων χρόνων.
Πώς όµως µπορεί να αντιμετωπιστεί η παγκόσμια ομοιομορφία. την εποχή του Internet και των παγκόσμιων πληροφορικών δικτύων; Για τον Εἴναρ Χάουγκεν. γλωσσολόγο νορβηγικής καταγωγής που ζει στην Αϊόβα της Αμερικής. δεν υπάρχει άλλη λύση απὀ την γενικευμένη διγλωσσία ἡ ακόµα και πολυγλωσσία. Η μητρική γλώσσα στο επίπεδο οικογένειας, κοινότητας ή και περιφέρειας και οι άλλες “εθνικές” ἡ παγκόσμιες γλώσσες για την ευρύτερη επικοινωνία. Και αυτό το πρότυπο ανταποκρίνεται σε ένα σχήµα διεθνοποίησης και τοπικοποίησης ταυτόχρονα ὡς μόνη απάντηση στην ισοπεδωτική διεθνοποίηση.
(Τα στοιχεία για το σχόλιο τα πήραμε από το σχετικό άρθρο του Gail Vines στο New Scientist)
