Τη ριζική αλλαγή του σκηνικού στη Μέση Ανατολή, με φόντο τις αποτρόπαιες δολοφονίες σε βάρος των Αλεβιτών από τους τζιχαντιστές του καθεστώτος Αλ Σάρα αναλύει ο αντιστράτηγος ε.α. και συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου «Defense & Foreign Affairs», Λάζαρος Καμπουρίδης, σε συνέντευξή του στο Liberal.
Τι επιδιώκουν Ερντογάν και Πούτιν στη Συρία, πώς διαμορφώνεται το Κουρδικό και πώς ο συριακός εμφύλιος οδηγεί σταδιακά σε μια μετωπική σύγκρουση του Ισραήλ με την Τουρκία.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο και το liberal.gr
Κύριε Καμπουρίδη, η Συρία βρίσκεται τα τελευταία εικοσιτετράωρα στη δίνη ενός νέου εμφυλίου πολέμου, με φόντο τις σφαγές άνω των 1.000 ατόμων στη δυτική χώρα, κυρίως αμάχων Αλεβιτών. Σας ανησυχεί μια ακόμη μεγαλύτερη ανάφλεξη και γενίκευση των πολεμικών συγκρούσεων στη Μ. Ανατολή;
Εκείνο που θα πρέπει να επισημάνουμε, πρωτίστως, κύριε Παναγόπουλε, είναι ότι μιλάμε για μια ριζική αλλαγή του σκηνικού στη Μέση Ανατολή. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά. Βλέπουμε το καθεστώς του Αμπού Αλ Τζολάνι – ο οποίος μετονομάστηκε σε Μοχάμεντ Αλ Σάρα και έγινε ο μεταβατικός πρόεδρος της Συρίας από τις 29 Ιανουαρίου για περίπου πέντε χρόνια – να προσπαθεί να πετύχει μια ομογενοποίηση της χώρας χωρίς αυτόνομες εθνοτικές και θρησκευτικές περιοχές. Δηλαδή, επιδιώκει να δημιουργήσει ένα κράτος ενιαίο και σίγουρα δεν επιθυμεί μια ομοσπονδία ή συνομοσπονδία, σε μια προσπάθεια να κρατήσει τη χώρα σταθερή.
Από την άλλη πλευρά, βλέπουμε ότι υπάρχουν εκείνες οι δυνάμεις, που επιθυμούν να υπάρχουν αυτόνομες εθνοτικές και θρησκευτικές κοινότητες. Για παράδειγμα, ως προς αυτή την εξέλιξη πιέζουν και οι Κούρδοι της βόρειας Συρίας αλλά και οι Δρούζοι στα νότια της χώρας.
Για να το πούμε πολύ απλά, αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη Συρία, είναι μια σύγκρουση των συμφερόντων της Τουρκίας με τα αντίστοιχα συμφέροντα του Ισραήλ, και λιγότερο με τα αντίστοιχα της Σαουδικής Αραβίας, σχετικά με το ποιος θα έχει τον έλεγχο της Συρίας.
Η κάθε μία πλευρά προβάλλει το δικό της τρόπο: Η Τουρκία θέλει να επιβάλει τη «δορυφοροποίηση» της Συρίας, ενώ το Ισραήλ θέλει να ελέγχει κάποιες περιοχές και μειονότητες της Συρίας, προκειμένου το νέο συριακό καθεστώς να μην αποτελεί απειλή για την ασφάλεια του Ισραήλ.
Στο πλαίσιο αυτό, παρατηρούμε πως οι εξελίξεις αυτές δημιουργούν ένα νέο σκηνικό, καθώς όλα δείχνουν πως δεν μπορεί να επιτευχθεί αυτή η ομογενοποίηση και πολιτική ενότητα της Συρίας. Κι αυτό γιατί υπάρχουν σαφείς αποκλίνουσες ιδεολογικές, θρησκευτικές (δογματικές) διαφορές. Όλα αυτά δημιουργούν προοπτική για περαιτέρω εξελίξεις.
Τι ακριβώς εννοείτε, όταν μιλάτε για περαιτέρω εξελίξεις; Θα ήθελα να μας το διευκρινίσετε…
Είναι πιθανό να δούμε τον τουρκικό στρατό να κινείται νοτιότερα, γεγονός που θα προκαλέσει την περαιτέρω αντίδραση του Ισραήλ. Σας υπενθυμίζω, σε αυτό το σημείο, ότι το Ισραήλ έχει ζητήσει την αποστρατιωτικοποίηση της νότιας Συρίας, για την προστασία των Δρούζων, πιέζει για την αυτονόμηση των Κούρδων και έχει κάνει ξεκάθαρο και προς την αμερικανική πλευρά ότι δεν θα δεχθεί, η Τουρκία να δημιουργήσει τις δύο αεροπορικές βάσεις στην Παλμύρα και τη Χομς και τις υπόλοιπες στρατιωτικές βάσεις χερσαίων δυνάμεων που θέλει να φτιάξει βορειοδυτικότερα της Δαμασκού.
Εάν η Τουρκία, λοιπόν, δει ότι η κατάσταση δεν είναι ελεγχόμενη και κινηθεί νοτιότερα, τότε νομίζω ότι αυτό θα μας φέρει πιο κοντά σε μια ανάφλεξη και σε μια σύγκρουση ανάμεσα στο Ισραήλ και την Τουρκία.
Σε αυτό το σημείο, ωστόσο, θα ήθελα να σας πω κάτι πολύ σημαντικό, το οποίο συνέβη το Σάββατο (08/03). Στην τουρκική επαρχία Χατάι (Αντιόχεια), η οποία κατοικείται από αραβόφωνους και Αλεβίτες, ο επικεφαλής των Αλεβιτών της Τουρκίας, σε δημόσιο κήρυγμά του που προβλήθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είπε ότι θα καλέσει το Ισραήλ σε βοήθεια, προκειμένου το καθεστώς Αλ Σάρα να σταματήσει τις δολοφονίες των ομοθρήσκων του, στην περιοχή της Λατάκειας και να ανοίξει ένας διάδρομος ανθρωπιστικής βοήθειας. Πρόκειται για μία πολύ σημαντική εξέλιξη, που βλέπουμε ότι εμπλέκει και μειονότητες της Τουρκίας στο θέμα των εξελίξεων στη Συρία.
Υπάρχει, όμως, και κάτι ακόμα. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Χακάν Φιντάν παραχώρησε την Παρασκευή μια συνέντευξη σε τηλεοπτικό κανάλι, όπου εκεί ρωτήθηκε από τη διευθυντή της ισλαμιστικής εφημερίδας Yeni Akit, αν βλέπει μία σύγκρουση Τουρκίας – Ισραήλ στη Συρία.
Η απάντηση του Φιντάν ήταν χαρακτηριστική: «Την επιθετικότητα του Ισραήλ θα την αντιμετωπίσουμε συλλογικά και με όλους τους διεθνείς δρώντες».
Αυτό καταδεικνύει, προφανώς, ότι η Τουρκία φοβάται μια τέτοια απευθείας σύγκρουση με το Ισραήλ και είναι βέβαιο πως αν η Άγκυρα επιχειρήσει να δημιουργήσει δικές της βάσεις εντός του συριακού εδάφους, τότε σίγουρα θα βρεθούν αυτές στο στόχαστρο των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων (IDF).
Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία επιθυμεί την ηρεμία στη Συρία υπό το καθεστώς του Αλ Σάρα, μιας και τη συμφέρει αφού και ο ίδιος ο Σύρος μεταβατικός πρόεδρος έδειξε απολύτως υποχρεωμένος απέναντι στην Άγκυρα.
Επειδή αναφερθήκατε στο κρίσιμο θέμα μιας αναδυόμενης σύγκρουσης ανάμεσα στο Ισραήλ και την Τουρκία, θα ήθελα να σας ρωτήσω τι είναι αυτό που επιδιώκει ο Ερντογάν στην παρούσα χρονική στιγμή, με δεδομένη πλέον την εμφύλια σύρραξη που σοβεί στη Συρία, αλλά και με ανοιχτό το ζήτημα των Κούρδων στα βόρεια της χώρας;
Θα ήταν, πιστεύω, χρήσιμο ως προς τη συζήτησή μας να δώσουμε χρονικά κάποιες ημερομηνίες. Σας θυμίζω ότι στις 28 Νοεμβρίου ξεκίνησε η προέλαση των τζιχαντιστών της οργάνωσης Hayat Tahrir Al Sham (HTS), που αποτελεί το διάδοχο της οργάνωσης Anusra και της οποίας αρχηγός είναι ο σημερινός πρόεδρος της Συρίας, ο Αλ Σάρα.
Στις 8 Δεκεμβρίου οι δυνάμεις της HTS είχαν καταφέρει να μπουν στη Δαμασκό και μάλιστα χωρίς καμία αντίσταση, αφού ήδη οι δυνάμεις του Ιράν, η Χεζμπολάχ και οι Φρουροί της Επανάστασης είχαν εξουδετερωθεί από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς. Τότε, λοιπόν, η HTS με τη βοήθεια και των τουρκικών δυνάμεων – το είχε πει, άλλωστε δημόσια και ο ίδιος ο Αλ Σάρα – κατόρθωσε μέσα σε πολύ λίγες ημέρες να ανατρέψει το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ.
Επίσης, μία άλλη σημαντική δύναμη που ενεργεί στο βορειοανατολικό μέτωπο, δηλαδή βορειοανατολικά του Ευφράτη είναι ο Εθνικός Συριακός Στρατός που είναι η πιο μετριοπαθής αντιπολίτευση του Άσαντ. Πρόκειται για ένοπλους που είχαν ξεκάθαρα εκπαιδευτεί και εξοπλιστεί από τους Τούρκους και συνεχίζουν να παίρνουν άμεση βοήθεια και αυτοί επιχειρούν εναντίον των Κούρδων.
Όλο αυτό το διάστημα, λοιπόν, από την ανατροπή του Άσαντ μέχρι τώρα, υπάρχει μία προσπάθεια του Αλ Σάρα να δημιουργήσει ένα ομογενοποιημένο εθνικό στρατό, ζητώντας από τους Κούρδους (YPG / SDF) να παραδώσουν τα όπλα. Φάνηκε, λοιπόν, τότε ένα παράθυρο ελπίδας, καθώς είχε βρεθεί στις συζητήσεις με τους Κούρδους μία λύση, που θα εξυπηρετούσε τόσο τους ίδιους όσο και το σκοπό του Αλ Σάρα.
Σε κάθε περίπτωση, οι Κούρδοι δεν θα παρέδιδαν τα όπλα όπως ήθελε ο Ερντογάν. Και ας μην ξεχνάμε ότι ο ίδιος Τούρκος πρόεδρος έχει δρομολογήσει και τη διαδικασία της μεσολάβησης του ηγέτη του PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, με το μήνυμά του από τις τουρκικές φυλακές του Ίμραλι, να παραδώσουν οι Κούρδοι τα όπλα. Αυτό, όμως, οι Κούρδοι της Συρίας διατράνωσαν ότι δεν τους αφορά και δεν θα παραδώσουν τον οπλισμό τους.
Αυτό, λοιπόν, που θέλει να πετύχει ο Ερντογάν, έχει ήδη αποκαλυφθεί από την πρόσφατη επίσκεψη του Αλ Σάρα στην Άγκυρα, πριν από περίπου ένα μήνα. Τότε, τουρκικές πηγές είχαν αποκαλύψει πως η Τουρκία θέλει κατ’ αρχάς να αναλάβει την «πίτα» των δημοσίων έργων και της ανοικοδόμησης της Συρίας, είτε αφορά αεροδρόμια, είτε δίκτυα ηλεκτροδότησης και υδροδότησης και σιδηροδρομικά είτε λιμάνια – θυμηθείτε, άλλωστε, πως το λιμάνι της Βηρυτού είναι κατεστραμμένο.
Όλα αυτά θέλει ο Ερντογάν να τα αναλάβουν οι δικές του εταιρείες. Ως προς αυτό – και εδώ ακριβώς είναι το πιο επικίνδυνο σημείο – η Τουρκία ζήτησε ως αντάλλαγμα από τη Συρία δύο αεροπορικές βάσεις στην περιοχή ανάμεσα στη Δαμασκό και τη Λατάκεια, όπου θα εκπαιδεύουν το συριακό στρατό. Ο Ερντογάν θέλει να ελέγχει πλήρως τη Συρία, κάτι όμως που δεν πρόκειται να γίνει, σε καμία περίπτωση, αποδεκτό από το Ισραήλ. Το Τελ Αβίβ έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα επιτρέψει στο καθεστώς Αλ Σάρα να αποτελέσει απειλή για την ασφάλεια των ισραηλινών εδαφών. Πολλώ δε μάλλον, με μία Τουρκία που θα είναι χωμένη μέσα στα έργα ανασυγκρότησης της χώρας ή ακόμη και ελέγχοντας τις συριακές ένοπλες δυνάμεις.
Άρα, πώς βλέπετε να αντιδρά το Ισραήλ από εδώ και πέρα, δεδομένου ότι αποκαλεί τον Αλ Σάρα «τζιχαντιστή τρομοκράτη με κοστούμι», ενώ παράλληλα ανησυχεί ότι μετά τους Αλεβίτες, επόμενος στόχος θα είναι η μειονότητα των Δρούζων στη νότια Συρία;
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι καθημερινά σημειώνονται μαζικές δολοφονίες Αλεβιτών και δεν μιλώ απαραίτητα για πιστούς στον Άσαντ, αλλά αναφέρομαι καθαρά στη θρησκευτική σιιτική μειονότητά τους, από τους σουνίτες τζιχαντιστές του Αλ Σάρα. Και επίσης, δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε και τις δολοφονίες σε μεγάλο αριθμό χριστιανών της Συρίας, οι οποίες δεν βρίσκουν την δέουσα δημοσιότητα και ευαισθησία της Δύσης κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να τονίσουμε.
Από τη στιγμή που το Ισραήλ ξεκαθάρισε ότι στηρίζει τους Κούρδους, αλλά και τους Δρούζους, βλέπουμε ότι πέρα από τις πολιτικές κινήσεις των Ισραηλινών και οι στρατιωτικές, με προωθήσεις στρατιωτικών τμημάτων ή με βομβαρδισμούς μέσα στη Συρία, ο Αλ Σάρα αποφεύγει να απαντήσει και παραμένει ιδιαίτερα προσεκτικός απέναντι στο Τελ Αβίβ. Υπήρξε μόνο μία κινητοποίηση ακραίων σουνιτών τζιχαντιστών, αν και όχι οργανωμένα, εναντίον των Δρούζων, πριν από περίπου δέκα ημέρες, με τους τελευταίους να εμφανίζουν, μάλιστα, μια σημαία, διατρανώνοντας το αίτημά τους για αυτονόμηση. Σημειώνεται πως οι Δρούζοι έχουν μια αρκετά ισχυρή κάλυψη στη νότια Συρία από πλευράς Ισραήλ.
Άρα, λοιπόν, ο Αλ Σάρα, στην παρούσα χρονική στιγμή, εκδηλώνει την επιθετικότητά του με δύο τρόπους: Πρώτον, με επιχείρηση εναντίον των Κούρδων στα βόρεια της χώρας και δεύτερον με επιχειρήσεις και κυρίως μαζικές δολοφονίες Αλεβιτών αλλά και Χριστιανών στην παραλιακή περιοχή της Λατάκειας.
Από την πλευρά του, το Ισραήλ επιδιώκει ένα συριακό κράτος που θα αποτελεί μια ομοσπονδία με πολλές μειονότητες. Δηλαδή, θα υπάρχει το κράτος της Δαμασκού, το τμήμα των Αλεβιτών στη μεσογειακή ζώνη, οι Δρούζοι στα νότια και οι Κούρδοι στο Βορρά. Αυτό, βεβαίως, είναι κάτι που δεν το δέχονται ούτε ο Αλ Σάρα αλλά ούτε και η Τουρκία.
Την ίδια στιγμή, η Ρωσία ζητεί αυτοσυγκράτηση από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη στη Συρία, ενώ το Κατάρ στηρίζει ανοιχτά τον Σύρο πρόεδρο Αλ Σάρα, χαρακτηρίζοντας «τρομοκρατικά στοιχεία» τους εξεγερθέντες Αλεβίτες. Ποιες είναι οι πραγματικές επιδιώξεις της Μόσχας αλλά και της Ντόχα στη Συρία και ποιος ο ρόλος της Σαουδικής Αραβίας αλλά και του Ιράν;
Ξεκινώντας από το Κατάρ, νομίζω ότι ακόμη κι αν δεν έκανε δηλώσεις, όλοι θα ξέραμε πολύ καλά τι ακριβώς θέλει, γιατί πίσω από την Τουρκία και όλη αυτή την επιθετικότητα και τις επιδιώξεις για την επικράτησή της στην ευρύτερη περιοχή ο βασικός χρηματοδότης είναι η Ντόχα.
Τώρα, ως προς τη Ρωσία είναι αρκετά εύστοχη η ερώτησή σας, γιατί η Μόσχα έχει πετύχει συμφωνία με τον Αλ Σάρα για τις ρωσικές βάσεις, την αεροπορική και τη ναυτική στην παραλιακή ζώνη της Συρίας, στη Λατάκεια. Σας θυμίζω ότι ο Σύρος πρόεδρος αρχικά ζήτησε να αποχωρήσουν οι Ρώσοι από τη χώρα, ωστόσο στη συνέχεια κατέληξε σε συμφωνία μαζί τους. Νομίζω, λοιπόν, ότι η ουδετερότητα που επιδεικνύει, κατά μία έννοια, η Ρωσία, έχει να κάνει ακριβώς με αυτό: Δηλαδή, δεν θέλει να χάσει με τίποτα τις βάσεις, ήτοι το προνόμιο που διατηρούσε και κατά την περίοδο του καθεστώτος Άσαντ.
Θα πρέπει να πούμε ότι μέχρι στιγμής δεν έχουμε ακούσει ακόμη τη Σαουδική Αραβία, καθώς το Ριάντ βλέπει και αυτό ανταγωνιστικά την Τουρκία. Σας θυμίζω ότι η πρώτη επίσκεψη στο εξωτερικό του Αλ Σάρα, υπό την ιδιότητα του μεταβατικού προέδρου της Συρίας, δεν έγινε στην Άγκυρα, αλλά έλαβε χώρα στη Σαουδική Αραβία.
Και δεν θα πρέπει, επίσης, να παραβλέπουμε το γεγονός ότι οι Σαουδάραβες έχουν άριστες σχέσεις με τους Κούρδους της Συρίας, που είναι πάρα πολύ σημαντικό και ενοχλεί ιδιαίτερα την Άγκυρα.
Με ποιον τρόπο πιστεύετε ότι θα αντιδράσει η Δύση, και κυρίως οι ΗΠΑ απέναντι σε αυτή τη σφαγή που εξελίσσεται στη Συρία, δεδομένου ότι εκφράζονται κίνδυνοι για τη ζωή και την ασφάλεια ακόμη και των χριστιανικών μειονοτήτων που ζουν εκεί;
Νομίζω ότι η Δύση λειτουργεί επιλεκτικά σε κάποιες συγκρούσεις. Ωστόσο, ήταν πολύ επιδερμική η αντίδρασή της σε ό,τι αφορά τις μαζικές δολοφονίες Αλεβιτών και χριστιανών.
Θα πρέπει να υπάρξει μια πιο παρεμβατική αντίδραση για καθαρά ανθρωπιστικούς λόγους. Δεν είναι δυνατόν η Δύση, σκεπτόμενη ότι τα συμφέροντά της πιθανόν να περνάνε από την επικράτηση του Αλ Σάρα να κλείνει τα μάτια της μπροστά σε τέτοιες ωμότητες.
Θα πρέπει να υπάρξει μια άμεση παρέμβαση από τον ΟΗΕ στο θέμα αυτό, γιατί πιστεύω ότι έχουν επιδείξει μια κάποια ανοχή, μιας και ο Αλ Σάρα έδωσε τα διαπιστευτήρια, υποστηρίζοντας ότι έπαψε να είναι τρομοκράτης και ότι είναι εκείνος που μπορεί να διαπραγματευτεί με τη Δύση.
Νομίζω ότι οι μειονότητες στη Συρία εκφράζουν μια κραυγή αγωνίας και απελπισίας, απέναντι την οποία θα πρέπει η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να ανοίξεις τα αφτιά της.
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ, και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995-1999, Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα/παράλληλη διαπίστευση στο Μπακού την περίοδο 2013-2017. Είναι συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου αναλύσεων, «Defense & Foreign Affairs». Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο / 2022.
Πηγή: Liberal/ Χρήστος Θ. Παναγόπουλος
