Του Γεωργίου Παπασίμου
Η επέλαση της πλανητικής επιδημίας του Covid-19 επανέφερε στο προσκήνιο τον ρόλο του αστάθμητου παράγοντα στο ιστορικό γίγνεσθαι. Γίνεται για μια ακόμα φορά σαφές ότι η άποψη περί σιδερένιων κανόνων στην ιστορική εξέλιξη αποτελεί αυταπάτη και ψευδαίσθηση.
Τα πάντα πλέον τίθενται εν αμφιβόλω, εν σχέσει με την έννοια του άτρωτου της παγκοσμιοποίησης και της εξαφάνισης του ρόλου του έθνους, τη δραματική μείωση και συντριβή του κράτους Πρόνοιας και των συστημάτων δημόσιας Υγείας προς όφελος της αγοράς και των ιδιωτών, έως τη χειραγώγηση των μαζών, μέσω του αδηφάγου καταναλωτισμού και της ιδιώτευσης στις σύγχρονες μεταδημοκρατίες. Πρόκειται για τον «θρυμματισμό» της παγκοσμιοποίησης και της επιδιωχθείσας κατάργησης των συνόρων των εθνικών κρατών.
Η πανδημία του κορωνοϊού σηματοδοτεί το τέλος της εποχής της παγκοσμιοποίησης και την απαρχή μιας άλλης, που θα κριθεί από πολλούς αστάθμητους παράγοντες. Όπως για παράδειγμα, ποια θα είναι η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία λόγω της πανδημίας έχει υποστεί συντριπτικά πλήγματα εξαιτίας της τεράστιας ύφεσης και της διόγκωσης της ανεργίας, σε ποιο δυσθεώρητο ύψος θα φτάσει το δημόσιο χρέος, που αυξάνεται αλματωδώς, δημιουργώντας μια τεράστια παγκόσμια «φούσκα» και ποια θα είναι η κατάληξη της διαφαινόμενης σκληρής αντιπαράθεσης Δύσης – Ανατολής και των επιμέρους παγκόσμιων καπιταλιστικών πόλων για την παγκόσμια ηγεμονία.
Είναι αλήθεια ότι, την ρευστότητα στις διεθνείς σχέσεις και τη γεωπολιτική ανισορροπία επέτεινε στο έπακρο η πανδημία του κορωνοϊού (COVID-19), που έχει ήδη προκαλέσει σοβαρό πλανητικό έμφραγμα. Οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες είναι βαθύτατες και εντελώς απροσδιόριστες. Το παγκοσμιοποιημένο καπιταλιστικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, πολυπλόκαμο στην αρχιτεκτονική του, έδειξε τις ευάλωτες βάσεις του λίγα χρόνια μετά τη σοβαρή κρίση των τοξικών ομολόγων του 2008. Πίσω από την ανθρωπιστική και επιδημιολογική κρίση που βυθίζει τις κοινωνίες σε φόβο και θλίψη, εκτυλίσσεται και σκληρός αγώνας μεταξύ των παγκόσμιων καπιταλιστικών πόλων (Η.Π.Α., Κίνα, Ε.Ε., Ρωσία) για την κατάληψη της καλύτερης θέσης στον σκληρό γεωπολιτικό ανταγωνισμό. Το «χρυσόμαλλο δέρας» της σημερινής εποχής είναι αυτό των σκήπτρων της παγκόσμιας ηγεμονίας στη διαμορφωθείσα πριν την πανδημία γεωπολιτική ανισορροπία λόγω της αντιπαράθεσης των παγκόσμιων πόλων στα πλαίσια της υποχώρησης της αμερικανικής ηγεμονίας κατά την προηγούμενη δεκαετία.
Πέραν των οξύτατων προβλημάτων δημόσιας υγείας, όπου βλέπουμε να καταρρέουν ακόμα και στις προηγμένες κοινωνίες και του φόβου που εξαπλώνεται παντού και λειτουργεί ως τεράστιο δίκτυο χειραγώγησης, τις δραματικές συνέπειες λόγω των ανθρώπινων απωλειών και των προβλεπόμενων μεγάλων οικονομικών αναταράξεων, κρίσιμο τελικά ζήτημα είναι να κατανοηθεί το πλαίσιο και η ρίζα του προβλήματος αυτού, ποιες είναι δηλαδή οι πραγματικές αιτίες της εμφάνισής του.
Η ανθρωπότητα διανύει ήδη πορεία έντονης αποσύνθεσης και φθοράς του πλανήτη, που έχει ως αφετηρία και βασική αιτία την άναρχη επιθετική ανάπτυξη του παγκόσμιου καπιταλισμού κάτω από τον μανδύα και τις «ιαχές» της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Αυτό έχει γιγαντώσει το φαινόμενο του θερμοκηπίου, των βίαιων κλιματολογικών αλλαγών και την έξαρση των νόσων και των επιδημιών από την ασύδοτη ρύπανση του περιβάλλοντος.
Η μετάλλαξη των ιών βρίσκεται πάντα δίπλα μας και για αυτό ένα ορθολογικό σύστημα θα έπρεπε να είχε σχεδιάσει τη διαχείριση τέτοιων καταστάσεων. Ο καπιταλισμός όμως αδυνατεί να το πράξει, γιατί βασική προτεραιότητά του είναι το κέρδος, ακόμα κι αν αυτό σημάνει την αυτοκαταστροφή του με το κλείσιμο των αγορών και το οικονομικό κραχ που δημιουργούν οι πανδημίες. Ως σύστημα προτάσσει τα αντικρουόμενα συμφέροντα των πλούσιων ελίτ, επιδεικνύοντας πλήρη ανικανότητα να οργανώσει και να δράσει συλλογικά. Έτσι, ο πλανήτης μας λόγω της άναρχης και ανεξέλεγκτης κεφαλαιοκρατικής επέκτασης γίνεται ολοένα και περισσότερο αφιλόξενος για τον άνθρωπο ως συνέπεια της εγωιστικής σχέσης κυριαρχίας του επί της φύσης και των άλλων μη όντων. Η πανδημία του κορωνοιού έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά επαναλαμβανόμενων παγκόσμιων καταστροφών, που σχετίζονται με το κλίμα (καταστροφή Αμαζονίου, πυρκαγιές Αυστραλίας, καταστροφή της άγριας πανίδας και είσοδος σε αυτήν ανθρωπίνων δραστηριοτήτων κ.λπ.). Είναι βέβαιο ότι οι παγκόσμιες φυσικές καταστροφές θα συνεχίσουν να βασανίζουν το ανθρώπινο γένος μέχρι την πιθανή εξαφάνισή του, αν δεν αλλάξει ριζικά η ανεξέλεγκτη καταστροφική επέκτασή του. Γι’ αυτό, οι μελλοντικές πανδημίες σε περίπτωση που δεν αλλάξει πλήρως το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, δηλαδή ο άναρχος καπιταλισμός, είναι βέβαιο ότι θα είναι πιο συχνές, πιο επώδυνες και πιο φονικές για την ανθρωπότητα.
Είναι η ώρα της αποτίμησης και του αναστοχασμού. Παρά τη δημιουργία αντικειμενικών προϋποθέσεων, λόγω των χαοτικών συνθηκών που επιφέρει η πανδημία του κορωνοίου, οι οποίες πλήττουν τη λειτουργία του καπιταλισμού (απαγόρευση κίνησης ανθρώπων και εμπορευμάτων και παράλληλη συντριβή της ζήτησης και της προσφοράς) τίποτα δεν είναι βέβαιο, αφού η δυνατότητα προσαρμογής του συστήματος αυτού, όπως έχει δείξει μέχρι σήμερα είναι τεράστια. Με δεδομένο μάλιστα ότι οι παγκόσμιες ελίτ συνήθως χρησιμοποιούν τις μεγάλες κρίσεις για να κερδοσκοπήσουν και να διευρύνουν τις ανισότητες, επωφελούμενοι της υποχώρησης των αγώνων και της αντίστασης των πολιτών λόγω της εστίασης στις καθημερινές ανάγκες για την επιβίωση τους μέσα στην κρίση, είναι ορατός ο κίνδυνος της δημιουργίας ενός παγκόσμιου δυστοπικού μετακαπιταλιστικού συστήματος με βασικό στοιχείο τον αυταρχισμό.
