Οι σφαγές των Ελλήνων το 1821 στην Κωνσταντινούπολη

1,6K

 

Ο απαγχονισμός του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄

Του Αντώνη Χ. Λαμπίδη

Συμπληρώθηκαν διακόσια χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης το 1821. Ο Ελληνισμός αλλά και ολόκληρη η ανθρωπότητα τιμά τους ήρωες που έδωσαν τον υπέρ πάντων αγώνα για την Ελευθερία.

Η Κωνσταντινούπολη διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην προετοιμασία και την έναρξη της Επανάστασης. Ήδη, από το 1918, η Φιλική Εταιρεία που ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό από τους Αθανάσιο Τσακάλωφ, Νικόλαο Σκουφά και Εμμανουήλ Ξάνθο, έχει έδρα της την Κωνσταντινούπολη. Η μεσαία τάξη και οι έμποροι της ελληνικής διασποράς αγκαλιάζουν με ενθουσιασμό το πατριωτικό εγχείρημα και συμπαραστέκονται υλικά και ηθικά σε αυτό. Για την αποκάλυψη των σχεδίων των Φιλικών στον Σουλτάνο Μαχμούτ Β΄, έως τότε ανυποψίαστο για τις προθέσεις τους, και την επαπειλούμενη σφαγή των Ελλήνων, μεταφέρουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το σύγγραμμα του Διονυσίου Α. Κοκκίνου, «Η Ελληνική Επανάστασις» (1).

«Είπομεν ότι ο Αλή πασσάς πληροφορηθείς τα της Εταιρείας, τά διεμήνυσεν αμέσως εις τον σουλτάνον, ζητών αμνηστίαν, με την υπόσχεση να ανακαλύψη και να εξαφανίση ολόκληρον το μυστικόν επαναστατικόν δίκτυον των Φιλικών ή να καταστείλη την επανάστασιν αν εξερρηγνύετο αμέσως, αλλά δεν έγινε πιστευτός. Ο Μαχμούτ ενόμισε ότι επρόκειτο περί των συνήθων ραδιουργιών του Αλή. … Αλλά τον Ιανουάριον του 1821 έφεραν εις τον Μαχμούτ τας επιστολάς του Υψηλάντη προς τον Αλή πασσάν, που ευρήκαν επί του δολοφονηθέντος Υπάτρου. Η οργάνωσις του ελληνικού κινήματος απεκαλύφθη. … Δεν υπήρχεν αμφιβολία ότι μερικοί Έλληνες ετοίμαζαν επανάστασιν. Αλλ’ αυτοί ήσαν άραγε πολλοί; Θα έκαναν πράγματι την μωρίαν να κινηθούν κατά της αυτοκρατορίας; Η Πύλη οπωσδήποτε δεν εφάνη ότι έδωσε μεγάλην σημασίαν εις τα αποκαλυφθέντα. Ολίγον αργότερα, ένας ΄Ελλην, ο Ασημάκης Θεοδώρου, κατήγγειλεν εις την Πύλην ότι η ελληνική επανάστασις, η οποία θα εκηρύσσετο ταχύτατα, είχεν ως πρώτον της σχέδιον την καταστροφήν του τουρκικού στόλου και την δια ταραχών κατάληψιν της Κωνσταντινουπόλεως.

Το σχέδιον της συνωμοσίας, που ήτο πραγματικόν, εξετέθη εις την Πύλην. Ονόματα δεν εξηκριβώθησαν, αλλά κατηγγέλθη ότι συμμετείχαν εις την συνωμοσίαν οι ισχυρότεροι Φαναριώται. Αυτά εκοινολογήθησαν και εδημιουργήθησαν αμέσως αλλόκοτοι φήμαι: Ότι πολλά σπίτια ελληνικά είχαν μεταβληθή εις αποθήκας όπλων, ότι είχαν σκαφή υπό τα δημόσια και τα σουλτανικά κτίρια υπόνομοι, ότι θα εφονεύετο ο σουλτάνος και όλοι οι αξιωματικοί και ισχυροί  Τούρκοι ταυτοχρόνως. Ο Μαχμούτ, κατάπληκτος προ της αποκαλύψεως, απεφάσισε να λάβη ταχύτατα μέτρα προς εκμηδένισιν της συνωμοσίας προ της εκτελέσεως του σχεδίου της. Η Υψηλή Πύλη υποψιάστηκε ότι η Φιλική Εταιρεία στόχευε στη διάσπαση και διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας… Ο τουρκικός λαός της Κωνσταντινουπόλεως ευρίσκετο ήδη εις αναβρασμόν. Εκυκλοφόρει η φήμη ότι οι Έλληνες εσκόπευαν να σφάξουν όλους τους Τούρκους. Εμαίνοντο λοιπόν κατά του Ελληνικού στοιχείου της Πόλεως και κυρίως κατά του Φαναρίου».

Στις οικογένειες των Φαναριωτών υπήρξε μεγάλη αναταραχή. Ο Σουλτάνος διέταξε τον Πατριάρχη να καταρτίσει κατάλογο με τα ονόματα, τον τόπο καταγωγής και τα επαγγέλματα  των Ελλήνων που διέμεναν στο Φανάρι, ώστε η Πύλη να δημιουργήσει κατάλογο ομήρων. Δεν άργησε λοιπόν να ξεκινήσουν σφαγές Ελλήνων και επιθέσεις εναντίον οικιών και καταστημάτων από τον εξαγριωμένο τουρκικό όχλο στις οδούς της Πόλης. Στα χρονικά εκείνης της θυελλώδους εποχής αναφέρονται και οι εθνομάρτυρες Τζιραίοι, ο πατέρας Στέφανος Τζίρας ή Τσιράς και ο γιος του Αντώνιος Τζιράς, οι οποίοι συνελήφθησαν στην Κωνσταντινούπολη από τους Τούρκους και αποκεφαλίστηκαν, ενώ τον Δημήτριο Παπαρρηγόπουλο, τραπεζίτη του πρώην ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Αλεξάνδρου Σούτσου, τον κρέμασαν από το παράθυρο του σπιτιού του.

Ο αποκεφαλισμός του Μεγάλου Διερμηνέως Κωνσταντίνου Μουρούζη προάγγελος του απαγχονισμού του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄

Ο Κωνσταντινουπολίτης διακεκριμένος λόγιος Επαμεινώνδας Ι. Σταματιάδης (1835 – 1901) αναφέρει:

«…Η αποτυχούσα εν ταις παριστρίοις ηγεμονίαις επανάστασις, είχε λάβει εν Πελοποννήσω ανάπτυξιν μεγίστην, η δε Πύλη μένεα πνέουσα κατά των ανταρτών εσχεδίαζε φρικώδη εκδίκησιν, αρχομένη από την σφαγήν των εν Κωνσταντινουπόλει Ελλήνων. Το σχέδιον τούτο μαθών ο αείμνηστος πατριάρχης Γρηγόριος, απελθών εις την οικίαν του Κωνσταντίνου Μουρούζη… συνεβούλευσε και προέτρεψεν αυτόν εις φυγήν. «Άφες εις εμέ, έλεγε προς αυτόν ο σεβάσμιος ιεράρχης, να πληρώσω εγώ την εκδίκησιν του τυράννου… Ο Κ. Μουρούζης απάντησε: «Ας θυσιασθώ εγώ, δέσποτά μου, αλλ΄ ας σωθώσιν οι αθώοι, ας σωθεί το έθνος».

«…΄Ητο μεγάλη δευτέρα της αγίας εβδομάδος των παθών, Τετάρτη δε του μηνός Απριλίου, καθ΄ ην ο μέγας διερμηνεύς κατέβη εκ της εν Θεραπείοις οικίας αυτού εις Κωνσταντινούπολιν δι΄ υπηρεσίαν, έχων πάντοτε υπ΄ όψιν ότι κατέβαινεν εις θυσιαστήριον».

Στην πόρτα των υπουργείων του έστησαν επίβουλη παγίδα, επιδίδοντάς του επιστολή με την υπογραφή του Αλεξάνδρου Υψηλάντη. Εκείνος κατάλαβε την δολιότητα και διαμαρτυρήθηκε στο υπουργείο Εξωτερικών. Τότε, τον αρπάζει ο δήμιος και τον οδηγεί ενώπιον του σουλτάνου. Ο Κωνσταντίνος Μουρούζης τον κοίταξε κατάματα και του είπε στην οθωμανική γλώσσα: «Σουλτάνε αιμοβόρε! Σουλτάνε άδικε! Σουλτάνε άθλιε! Η τελευταία της βασιλείας ώρα σου ήγγικεν, αι ωμότητες σου τιμωρηθήσονται, ο δε Θεός εκδικήσει το Ελληνικόν έθνος» (2).

Αμέσως, ο δήμιος  τον αποκεφάλισε και πέταξε το σώμα του στη θάλασσα. ‘Ήταν μόλις 32 ετών. Στις 6 Μαΐου σφαγιάστηκε και ο αδελφός του Νικόλαος Μουρούζης, ο τελευταίος διερμηνέας του Στόλου.

Την Κυριακή του Πάσχα, 10 Απριλίου 1821, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ οδηγήθηκε στην αγχόνη. Επί τρεις ημέρες παρέμεινε κρεμασμένος. Το τίμιο λείψανο παραδόθηκε στον όχλο και στη συνέχεια το έρριψαν στη θάλασσα.

Ο απαγχονισμός του Πατριάρχη ερμηνεύθηκε από τον φανατικό όχλο σαν το πράσινο φως για να σφαγιάσουν τους Έλληνες.  Γι’ αυτό τον λόγο, οι διωγμοί εναντίον του ελληνικού πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης εντάθηκαν. Στις 22 Απριλίου, τουρκικός όχλος λεηλάτησε 13 ναούς, ενώ τον Μάιο προχώρησε και σε ομαδικές εκτελέσεις. 500 επαγγελματίες της Πόλης, καταγόμενοι από την Πελοπόννησο, αφού τους συγκέντρωσαν σε ένα πλοίο, τους έπνιξαν στη θάλασσα έξω από τη Νικομήδεια.

Οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης με καρτερία υπέμειναν τους σκληρούς διωγμούς χωρίς να υποκύψουν. Δυστυχώς, οι ξένες Δυνάμεις ατάραχες και απαθείς παρακολουθούσαν τους διωγμούς και τις σφαγές των αμάχων.

Αυτή η μαύρη σελίδα του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης θα μείνει ανεξίτηλη στη μνήμη όλων, υπενθυμίζοντας το χρέος μας στην υπεράσπιση και διαφύλαξη της Ελευθερίας του Γένους.