Του Νίκου Μελέτη από το liberal.gr
Σε μια από τις πιο επικίνδυνες και υψηλού ρίσκου «ζαριές» στην πολιτική διαδρομή του ο Ταγίπ Ερντογάν, προσφέρεται, την ώρα που όλοι εγκαταλείπουν το Αφγανιστάν, η Τουρκία να μείνει στην Καμπούλ διασφαλίζοντας μια ασφαλή πύλη εισόδου και εξόδου στη χώρα, προσδοκώντας ότι θα είναι μια επιχείρηση που θα προσδώσει κύρος στη χώρα του και θα είναι το «διαβατήριο» για την αποκατάσταση της σχέσης με την Ουάσινγκτον.
Το παζάρι του Ερντογάν με την Ουάσινγκτον η οποία έχει ανακοινώσει την απόσυρση των δυνάμεων της από το Αφγανιστάν (θα έχει ολοκληρωθεί έως τον Σεπτέμβριο) δεν έχει ολοκληρωθεί και είναι αμφίβολο πως θα καταλήξει, καθώς η φύλαξη του αεροδρομίου της Καμπούλ προϋποθέτει την ύπαρξη και δύναμης πυρός στην περίπτωση που οι τουρκικές δυνάμεις δεχθούν επίθεση.
Το ρίσκο είναι εξαιρετικά μεγάλο, με δεδομένο ότι οι Ταλιμπάν οι οποίοι ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της χώρας και φαίνεται ότι απλώς συγκρατούν τις δυνάμεις τους από μια προέλαση και στην Καμπούλ, μέχρις ότου φύγουν οι Αμερικανοί, έσπευσαν να δηλώσουν ότι η Τουρκία είναι ανεπιθύμητη καθώς θα είναι εκεί ως μέλος της Συμμαχίας του ΝΑΤΟ. Η παραμονή της Τουρκίας θα είναι «απερίσκεπτη και μια παραβίαση της κυριαρχίας και της εδαφικής μας ακεραιότητας και ενάντια στο εθνικό μας συμφέρον» δήλωσαν οι Ταλιμπάν, προσθέτοντας ότι η απειλή αυτή θα αντιμετωπισθεί ως «κατοχή».
Η προσπάθεια της Τουρκίας και του ίδιου του κ. Ερντογάν να δελεάσουν τους Ταλιμπάν με την επίκληση της μουσουλμανικής θρησκείας και του ρόλου της Τουρκίας στην προστασία των απανταχού μουσουλμάνων μάλλον έπεσε στο κενό. Στην προσπάθεια αυτή όμως ο κ. Ερντογάν ξεπέρασε κόκκινες γραμμές καθώς ομολόγησε ότι η Τουρκία «δεν έχει τίποτε εναντίον της ιδεολογίας των Ταλιμπάν».
Η τουρκική παρουσία θα είναι κρίσιμη για να μείνουν ανοικτές οι ξένες πρεσβείες στην Καμπούλ. Οι Τούρκοι που υπηρετούν τώρα στην Καμπούλ είναι σχεδόν 500 άνδρες που δεν έχουν εμπλακεί όμως σε μάχες, καθώς επί χρόνια συμμετέχουν στη φύλαξη του αεροδρομίου της Καμπούλ και στην εκπαίδευση των αφγανικών δυνάμεων ασφαλείας.
Ο κ. Ερντογάν έθεσε την περασμένη εβδομάδα και δημοσίως μια σειρά προϋποθέσεων για να κάνει το επόμενο βήμα στο Αφγανιστάν:
«Πρώτα απ’ όλα, σχετικά με τη διπλωματία, οι ΗΠΑ πρέπει να στέκονται στο πλευρό μας, στις διπλωματικές σχέσεις. Δεύτερον, θα πρέπει να κινητοποιήσουν την υλικοτεχνική τους βοήθεια και να μεταφέρουν όλη την υλικοτεχνική τους υποστήριξη σε εμάς. Τρίτον, θα υπάρξουν σοβαρά ζητήματα όσον αφορά τα οικονομικά και την διαχείριση και θα πρέπει να παράσχουν την απαραίτητη βοήθεια στην Τουρκία για τα ζητήματα αυτά. Εάν αυτά τα πράγματα μπορούν να γίνουν, εξετάζουμε, ως Τουρκία, την ανάληψη του αεροδρομίου της Καμπούλ».
Είναι άγνωστο τι από όλα αυτά θα έχουν την διάθεση να του προσφέρουν οι Αμερικανοί…
Και σε κάθε περίπτωση ακόμη και με την στήριξη των Αμερικανών θα είναι ένα εξαιρετικά επικίνδυνο εγχείρημα. Σε ένα αφιλόξενο Αφγανιστάν, όπου κάθε άλλο παρά έχει ομαλοποιηθεί η κατάσταση, οι τουρκικές δυνάμεις να πρέπει να προστατεύουν πια όχι μόνο το αεροδρόμιο αλλά και τους ίδιους τους εαυτούς τους. Είναι επίσης άγνωστο εάν τελικά προχωρήσει η επιχείρηση αυτή, αν θα είναι υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ ή η διοίκηση θα παραμείνει στην Τουρκία η οποία θα ορίζει και τους κανόνες εμπλοκής…
Ένα ακόμη ερώτημα είναι σε ποιες γειτονικές χώρες μπορεί να στηριχθεί η Τουρκία. Το Πακιστάν κάθε άλλο παρά μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστο στήριγμα, καθώς παρά τις άριστες σχέσεις με την Τουρκία, τα συμφέροντα που διακυβεύονται στο Αφγανιστάν είναι πολύ μεγαλύτερα, ενώ και η σχέση με τους Ταλιμπάν είναι καθοριστική για το Ισλαμαμπάντ.
Ανησυχία υπάρχει και στην Ινδία. Το Νέο Δελχί έχει συχνά κατηγορήσει το Πακιστάν ότι υποδαυλίζει την ισλαμική τρομοκρατία (ενώ είναι γνωστές οι σχέσεις με τους Ταλιμπάν) και τώρα βλέπει με καχυποψία την πιο στενή σύμμαχο του Πακιστάν, την Τουρκία να θέλει να αναλάβει αυτό τον κρίσιμο ρόλο στην Καμπούλ.
Όσο για το Ιράν δεν ανησυχεί μόνο για την έξοδο νέου κύματος προσφύγων που θα προστεθούν στους χιλιάδες Αφγανούς που έχουν βρει καταφύγιο στη χώρα, αλλά και για την επικράτηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Το Ιράν τα πρώτα χρόνια της επέμβασης των ΗΠΑ είχε στηρίξει τον αγώνα εναντίον των σουνιτών Ταλιμπάν αν και το τελευταίο διάστημα διατηρεί διαύλους επικοινωνίας, χωρίς αυτό όμως να περιορίζει την έντονη ανησυχία και καχυποψία έναντι τους. Πάντως ούτε από το Ιράν θα πρέπει να περιμένει «βοήθεια» η Τουρκία.
Η Ρωσία έχοντας την δική της οδυνηρή εμπειρία από το Αφγανιστάν, δεν θέλει να υπάρξει αποσταθεροποίηση και νέες συγκρούσεις που θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν την ισλαμική τρομοκρατία σε γειτονικές πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες, όπως το Τατζικιστάν, το Κιργιστάν και το Ουζμπεκιστάν.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ερντογάν προσπαθεί να κάνει δρασκελιές μεγαλύτερες κι από τον ίσκιο τον δικό του και της Τουρκίας
Και όπως παρατηρούν αναλυτές, αν μέχρι τώρα η Τουρκία είχε κερδίσει την φήμη της και μια ανοχή από τους Ταλιμπάν ασκώντας soft power, με τους στρατιώτες της να μην έχουν εμπλακεί σε συγκρούσεις, τώρα τα πράγματα θα είναι πολύ διαφορετικά.
Η Τουρκία έχει ζωτική ανάγκη να ανακτήσει διπλωματικό κεφάλαιο για να στηρίξει το ρόλο της ως στρατηγικού εταίρου της Δύσης σε περιοχές κρίσεων. Και έτσι το δύσκολο εγχείρημα του Αφγανιστάν προσφέρεται για τον σκοπό αυτό.
Εσωτερικά κάθε άλλο παρά υπάρχει ενδιαφέρον ή ενθουσιασμός της κοινής γνώμης για το Αφγανιστάν, αλλά μια επιτυχημένη στρατιωτική επιχείρηση θα προσθέσει στο αφήγημα του κ. Ερντογάν, περί «νέας Ισχυρής Τουρκίας».
Στόχος να βρει επαφή με την κυβέρνηση Μπάιντεν, να φανεί χρήσιμος στον νέο πρόεδρο και δεν είναι τυχαίο ότι η τουρκική «προσφορά» έγινε στην Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, στην πρώτη επαφή του προέδρου Μπάιντεν με τους Συμμάχους. Η Τουρκία θα ήθελε, χωρίς όμως το ρίσκο που συνεπάγεται, μια ισχυρή παρουσία στο Αφγανιστάν που είναι στο κέντρο της Ασίας και έχει κομβική θέση για τα γεωστρατηγικά δίκτυα τοποθετημένο μεταξύ της Ρωσίας, της Κίνας του Πακιστάν και του Ιράν.
Ο Ταγιπ Ερντογάν δεν είναι η πρώτη φορά που θέλει να προβάλει την ισχύ της χώρας του. Που με μια επεκτατική πολιτική και με επίδειξη «σκληρής ισχύος» θεωρεί ότι ενισχύει τον ρόλο της Τουρκίας ώστε στην χειρότερη των περιπτώσεων να μπορεί να διαπραγματευθεί από καλύτερη θέση τα εθνικά του ζητήματα.
Εκεί που εγκλωβίστηκαν και βούλιαξαν οι Σοβιετικοί, εκεί που απέτυχαν οι Αμερικανοί, μάλλον θα είναι πιο δύσκολα τα πράγματα από ότι πολεμώντας τους Κούρδους του ΠΚΚ, ή τους Κούρδους της Συρίας… Αλλά τουλάχιστον ο Ερντογάν θεωρεί ότι θα έχει ήδη κερδίσει. Καθώς έχει βρει θέμα να διαπραγματεύεται με τους Αμερικανούς. Κάτι εκτός των S400, εκτός του Κυπριακού, εκτός των ανθρώπινων δικαιωμάτων…
