Από τη Συρία στο Αιγαίο. Τα πολλά ρίσκα του Τούρκου προέδρου
Του Δημοσθένη Γκαβέα από την huffingtonpost.gr
Η Τουρκία παρά τις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ αλλά και της Ρωσίας να απόσχει από μια επίθεση στη Βόρεια Συρία προχώρησε την Παρασκευή 3/6/2022 σε βομβαρδισμούς περιοχών που βρίσκονται υπό κουρδικό έλεγχο. Υπενθυμίζεται ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε δηλώσει τις προθέσεις του λέγοντας πως η επιχείρηση σκοπό θα έχει να «απαλλάξει από τους τρομοκράτες την Ταλ Ριφάτ και την Μάνμπιτζ».
Πρόκειται για τα δύο σημαντικότερα αστικά κέντρα εκτός του τουρκικού ελέγχου δυτικά του Ευφράτη ποταμού τα οποία ελέγχονται από τις Δυνάμεις Προστασίας του Λαού (YPG), τη βασική συνιστώσα των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (ΣΔΔ), οργάνωση που η Άγκυρα χαρακτηρίζει «τρομοκρατική» καθώς τη θεωρεί ως τον συριακό βραχίονα του Εργατικού Κόμματος Κουρδιστάν (PKK).
Η τουρκική κυβέρνηση έχει διακηρύξει ότι θέλει να φτιάξει μια ζώνη ασφαλείας τουλάχιστον 30 χιλιομέτρων – εκεί δηλαδή που βρίσκονται οι κουρδικές πολιτοφυλακές.
Ωστόσο όπως καταγγέλλει το Συριακό Δημοκρατικό Συμβούλιο, η τουρκική εισβολή γίνεται κατά σαφή παραβίαση της συριακής κυριαρχίας και του διεθνούς δικαίου, και αποτελεί πρόκληση για τη διεθνή κοινότητα καθώς παραβιάζονται οι συμφωνίες που υπογράφτηκαν τον Οκτώβριο του 2019 μεταξύ της Ρωσίας, των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της τουρκικής κυβέρνησης.
Επίσης το Συριακό Δημοκρατικό Συμβούλιο προειδοποιεί πως θα συμβεί ότι και στην προηγούμενη επιχείρηση του τουρκικού στρατού στην περιοχή όπου οι γηγενείς πληθυσμοί εκδιώχθηκαν και αντικαταστάθηκαν με εποίκους που επέβαλε η Τουρκία.
«Η διάπραξη του εγκλήματος της εθνοκάθαρσης κατά των λαών και των μειονοτήτων στη βόρεια και ανατολική Συρία θα μετατρέψει αυτές τις περιοχές σε μακροπρόθεσμη εστία εθνοτικών συγκρούσεων, που θα προκαλέσει εκατομμύρια μεταναστεύσεις από το νότο προς το βορρά» σημειώνει.
Επιπλέον προειδοποιεί ότι η τουρκική επιχείρηση θα έχει σαν αποτέλεσμα τη διαφυγή δεκάδων χιλιάδων μαχητών του ISIS από τα στρατόπεδο και τα κέντρα κράτησης al-Hol (περίπου 25 κέντρα κράτησης) στη βόρεια και ανατολική Συρία και την αναδιάταξη τους στη Συρία και το Ιράκ, που αποτελούν απειλή για την περιοχή και τον κόσμο.
Συγκεκριμένα το Συριακό Δημοκρατικό Συμβούλιο αναφέρει ότι οι τουρκικές επιχειρήσεις θα έχουν σαν αποτέλεσμα «τη Μετατροπή αυτών των περιοχών (βάθους 30 χλμ.) σε στρατόπεδα για τρομοκρατικές τζιχαντιστικές οργανώσεις, όπως το ISIS, το Hay’at Tahrir al-Sham (παράρτημα της Αλ Κάιντα στη Συρία), το Ahrar al-Sharqiya, το Hurras al-Din και άλλες εξτρεμιστικές οργανώσεις , που καταβάλλουν υπονομευτικές προσπάθειες [ως προς το στόχο] για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο».
Οι ισχυρισμοί των Κούρδων της περιοχής δεν είναι υποκειμενικοί αν θυμηθούμε την επιστολή που είχε στείλει τον Οκτώβριο του 2021 ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν προς την πρόεδρο του Κογκρέσου Νάνσι Πελόζι όπου κατακεραύνωνε την κυβέρνηση Ερντογάν κατηγορώντας τη ότι με τη στρατιωτική της δράση στη βορειοανατολική Συρία υπονομεύει τον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) όπως και την ειρήνη, την ασφάλεια και την σταθερότητα στην περιοχή και ως εκ τούτου η Τουρκία αποτελεί απειλή και για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ.
Ερντογάν – Πούτιν: Βίοι παράλληλοι
Η νέα προκλητική κίνηση του Ερντογάν μπορεί να αναλυθεί ποικιλοτρόπως. Όμως αυτό που διαπιστώνει κανείς είναι ένα μοτίβο και αυτό είναι ότι η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, αλλά και της προσωπικής επιβίωσης του Τούρκου προέδρου, βασίζεται στη δημιουργία εντάσεων και συγκρούσεων.
Εντάσεις και συγκρούσεις τόσο ως μέσο άσκησης πίεσης και εκβιασμού στο εξωτερικό όσο και ως μέσο συσπείρωσης στο εσωτερικό.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο παραλληλισμός μεταξύ Πούτιν και Ερντογάν που κάνει ο αναλυτής Robert Ellis στο Ahval επικαλούμενος την οξυδερκή παρατήρηση του Ρώσου οικονομολόγου Sergei Gurlev σύμφωνα με την οποία, όταν η περίοδος της γρήγορης οικονομικής ανάπτυξης της Ρωσίας έχασε τη δυναμική της τότε, το 2014, ο Πούτιν προσάρτησε την Κριμαία. Σήμερα ο Ρώσος πρόεδρος έχοντας πάλι ξεμείνει από επιλογές επέστρεψε στη συνταγή του 2014 εισβάλλοντας στην Ουκρανία.
Αντίστοιχο μοτίβο βλέπουμε και στην περίπτωση του Ερντογάν. Αρκεί να θυμίσουμε ότι το 2016, ένα μήνα μετά την απόπειρα του στρατιωτικού πραξικοπήματος, η Τουρκία ξεκίνησε την πρώτη της εισβολή στη Συρία, την οποία είχε ονομάσει Επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη. Ήταν η πρώτη από τις τέσσερις επιχειρήσει που ακολούθησαν.
Επίσης να θυμίσουμε ότι η επιχείρηση ξεκίνησε στις 24 Αυγούστου την ημέρα που ο τότε αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν προσγειωνόταν στην Αγκυρα σε μια προσπάθεια να εξομαλύνει τις σχέσεις με την Τουρκία καθώς ο Ερντογάν κατηγορούσε τον Γκιουλέν ως υποκινητή του πραξικοπήματος και εμμέσως τις ΗΠΑ αφού τον «περιέθαλπαν».
To 2018 ο Ερντογάν με την επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» εισέβαλε και έθεσε υπό τουρκική κατοχή το Αφρίν. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη συσπείρωση του εκλογικού σώματος χαρίζοντας του τη νίκη στις τότε εκλογές.
Η λίστα με τα παραδείγματα μπορεί να συνεχιστεί, ωστόσο ερχόμενοι στο σήμερα βλέπουμε ότι ο Ερντογάν βρίσκεται και πάλι σε αδιέξοδο και κλιμακώνει την ένταση σε πολλά επίπεδα ταυτόχρονα.
Η τουρκική κοινωνία υποφέρει λόγω της οικονομικής κρίσης, η συνεργασία του με τη Ρωσία τον φέρνει αντιμέτωπο με τη Δύση και τις ΗΠΑ, άσχετα εάν ο Τούρκος πρόεδρος προσπαθεί να παίξει πάλι το χαρτί του «επιτήδειου ουδέτερου», ενώ υπέστη συντριπτικό ναρκισσιστικό πλήγμα από την παρουσία του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο Αμερικάνικο Κογκρέσο. Αναλυτές υποστηρίζουν ότι η θριαμβευτική παρουσία του Έλληνα Πρωθυπουργού στο Κογκρέσο αποκλείει δια παντός τον Ερντογάν από κάτι αντίστοιχο.
Ιδίως η αναφορά του κ. Μητσοτάκη για την Τουρκία, χωρίς όμως να την κατονομάσει, πρέπει να τίναξε το νευρικό σύστημα του Ερντογάν στον αέρα.
«Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται το ΝΑΤΟ σε μια εποχή που εστιάζουμε στο να βοηθήσουμε την Ουκρανία να νικήσει την επιθετικότητα της Ρωσίας, είναι μια ακόμη πηγή αστάθειας στη νοτιοανατολική πτέρυγα της Συμμαχίας. Και σας ζητώ να το έχετε αυτό υπόψη σας, όταν λαμβάνετε αποφάσεις για προμήθειες αμυντικού υλικού που αφορούν την Ανατολική Μεσόγειο».
Έπειτα από αυτό και τη διεθνοποίηση της τουρκικής επιθετικότητας από την ελληνική κυβέρνηση, ο Ερντογάν, σχεδόν εκδικητικά, είπε πως ο Μητσοτάκης δεν υπάρχει γι′ αυτόν, τερμάτισε τις διμερείς συνομιλίες και κλιμάκωσε τη ρητορική και τις απειλές προς την Ελλάδα, λέγοντας πως εάν δεν αποστρατιωτικοποιήσουμε τα νησιά μας θα αμφισβητήσουν την κυριαρχία τους, ενώ έθεσε και βέτο στην ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Διπλή κρίση στο ΝΑΤΟ
Ο Τούρκος πρόεδρος κατάφερε και δημιούργησε διπλή κρίση στο ΝΑΤΟ τόσο με το θέμα της ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας, όσο με τις απειλές προς την Ελλάδα μέλος της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Μοχλός πίεσης επίσης είναι και το ζήτημα της Κύπρου όπου απειλεί με προσάρτηση των κατεχόμενων.
Η Τουρκία δεκαετίες τώρα έχει δηλώσει πως πρέπει να είναι ικανή και προετοιμασμένη να πραγματοποιήσει ταυτόχρονα 2 1/2 πολέμους, εφόσον επιθυμεί να είναι ασφαλής.Οι εν λόγω πόλεμοι αφορούσαν την Ελλάδα, τη Συρία και τους Κούρδους, οι οποίοι θεωρήθηκαν «μισοί» λόγω της ανυπαρξίας κρατικής οντότητας [Μ. Τρούλης] και με αυτό απειλεί τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και φυσικά εμάς σε μια προσπάθεια να καταστήσει τον εαυτό της απαραίτητη και με υψηλή γεωστρατηγική σημασία στα νέα γεωπολιτικά δεδομένα.
Η Τουρκία, έχει αυτοκρατορικές βλέψεις και επιθυμεί κυριαρχία στην ευρύτερη περιοχή και όχι απλά να καταστεί μια περιφερειακή δύναμη.
«Οι αυτοκρατορίες έκαναν comeback. Ήρθε το τέλος της ιστορίας για τους αδύνατους. Ο 21ος αιώνας για τους Τούρκους ξεκίνησε». Στο κείμενο υποστηρίζει πως οι αδύναμες χώρες θα οδηγηθούν στην καταστροφή μέσα στον 21ο αιώνα, όπως συμβαίνει στην Ουκρανία.
Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 27/3/2022, μιλώντας στο Φόρουμ της Ντόχα στο Κατάρ, ο εκπρόσωπος του Τούρκου προέδρου Ρ. Τ. Ερντογάν Ιμπραήμ Καλίν έκανε λόγο για την ανάγκη μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφαλείας που θα προκύψει μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, και ο Robert Ellis μας θυμίζει:
«Το 1964 η Τουρκία σκέφτηκε να επέμβει στην Κύπρο για την υπεράσπιση των Τουρκοκυπρίων, αλλά ο Αμερικανός πρόεδρος Λίντον Τζόνσον την προειδοποίησε ότι εάν το έκανε δεν θα μπορούσε να υπολογίζει στην υποστήριξη του ΝΑΤΟ σε περίπτωση Σοβιετικής επέμβασης. Ο τότε πρόεδρος της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού σχολίασε ότι «Θα διαμορφωθεί μια νέα παγκόσμια τάξη στην οποία η Τουρκία θα βρει τη θέση της».
Αυτή τη νέα θέση, στον νέο κόσμο που ανατέλλει επιζητεί η Τουρκία και φαίνεται ότι θα παίξει όλα τα χαρτιά της με βίαιο τρόπο και εάν δεν είναι η Συρία και οι Κούρδοι, η Ελλάδα και η Κύπρος, η διεύρυνση του ΝΑΤΟ, τότε μπορεί να «πατήσει» στην διαφαινόμενη επισιτιστική κρίση λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Ο Ερντογάν σίγουρα διάβασε το άρθρο του Χάρλαν Ούλμαν – του εμπνευστή του δόγματος Σοκ και Δέος και ανώτερου συμβούλου στο Atlantic Council, ο οποίος υποστηρίζει ότι η Τουρκία μπορεί να είναι το νέο γεωστρατηγικό κέντρο βάρους λέγοντας ότι μπορεί αυτή τη στιγμή να έχει μεγαλύτερη επιρροή από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και τη Ρωσία, λόγω της γεωγραφίας της και της καταστροφικής απόφασης του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία.
Ο Ούλμαν κάνει αναφορά στη Συνθήκη του Μοντρέ βάσει της οποίας η Τουρκία έχει τον έλεγχο των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων και αυτό μπορεί να το χρησιμοποιήσει ως διπλωματικό όπλο καθώς η Αγκυρα έχει δικαίωμα βέτο για την πρόσβαση σε πλοία μέσω των Στενών στη Μαύρη Θάλασσα εάν της ζητηθεί να συνοδεύσει πλοία, πιθανώς υπό τη ναυτική συνοδεία του ΝΑΤΟ, που θα μεταφέρουν σιτηρά και άλλα τρόφιμα από τα λιμάνια της Ουκρανίας προκειμένου να αποτρέψει μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση.
Ρίσκα υψηλού κινδύνου
Τα μέτωπα που έχει ανοίξει ο Ερντογάν είναι πολλά. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα κερδίσει στη Συρία, ούτε ότι η αντίδρασή του στο ΝΑΤΟ δεν θα του γυρίσει μπούμερανγκ. Την όποια κίνηση εναντίον της Ελλάδας θα τη ζυγίσει προσεκτικά ανάλογα τα μηνύματα αποτροπής που θα λάβει από εμάς και τους εταίρους μας. Η διαρκής αμφισβήτηση των ΗΠΑ, της Ε.Ε., ακόμα και της Ρωσίας, θα μπορούσαν στην καλύτερη περίπτωση να τον απομονώσουν διπλωματικά. Μια εσωτερική κρίση θα μπορούσε να οδηγήσει και σε εμφύλια σύρραξη και όλα τα μακροπρόθεσμα σχέδιά του να καταρρεύσουν.
Η τουρκική πολιτική εάν δεν είναι δολοφονική είναι αυτοκτονική. Το όραμα του Ερντογάν, όπως αυτό του Ινoνού, για μια Τουρκία που θα βρει τη θέση της στην κορυφή της νέας παγκόσμιας τάξης, μπορεί να του επιφυλάσσει την τύχη του Αντνάν Μεντερές.
