«Εδώ ΠΑΣΟΚ, εκεί ΠΑΣΟΚ...» -

Σκίτσο του Ανδρέα Πετρουλάκη από την Καθημερινή

Καθώς η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΠΑΣΟΚ καθίσταται όλο και πιο ουτοπική, το ΠΑΣΟΚ οδηγείται στη συρρίκνωση

του Γιώργου Ρακκά

Οι δημοσκοπικές και προεκλογικές περιπέτειες του ανδρουλάκειου ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ αποτελούν «μελέτη περίπτωσης» για το τι συμβαίνει σε ένα κόμμα όταν η ροπή των συσχετισμών το καλεί να διαδραματίσει ρόλο ρυθμιστή, όμως αυτό δεν διαθέτει τα απαραίτητα ιδεολογικά και πολιτικά φόντα ώστε να ανταποκριθεί στον ρόλο αυτό.

Ο τρόπος που επέλεξε να πολιτευτεί ο Νίκος Ανδρουλάκης στο θέμα των υποκλοπών τού γύρισε εν τέλει μπούμερανγκ. Όχι διότι η κυβέρνηση δεν στριμώχτηκε επί του προκειμένου. Αλλά γιατί, επικεντρώνοντας την ατζέντα του αποκλειστικά σε αυτήν από τα μέσα του καλοκαιριού και για τουλάχιστον έξι μήνες, απώλεσε πολύτιμο χρόνο ώστε να καταστήσει σαφές το ιδεολογικό και πολιτικό στίγμα της παράταξής του και ενόψει των επικείμενων εκλογών.

Εδώ η επίδραση του Ευάγγελου Βενιζέλου και των άλλων συνταγματολόγων, που θεώρησαν τις υποκλοπές μια καλή ευκαιρία για να τεθεί επί τάπητος το ζήτημα των κυβερνήσεων συνεργασίας, αποδείχθηκε μάλλον καταστροφική.

Κι αυτό διότι, ενώ η κοινή γνώμη, βάσει δημοσκοπήσεων, αρχίζει και συμφιλιώνεται με την προοπτική αυτή, ο παράγοντας ασφάλεια και σταθερότητα, διαδραματίζει πλέον μεγάλο ρόλο στην τοποθέτηση της μεγαλύτερης μερίδας των ψηφοφόρων. Με τις ήξεις-αφίξεις του, όμως, ο Νίκος Ανδρουλάκης το μόνο που κατάφερε ήταν να προκαλέσει σε αυτές τις ακριβώς μερίδες ψηφοφόρων ένα αίσθημα πως «με αυτόν, θα μπλέξουμε».

Ακόμα και στο ζήτημα επιλογής πρωθυπουργού. Μπορεί ο ίδιος να σκέφτηκε να στοχεύσει σε όσους έχουν κουραστεί από την εντεινόμενη πόλωση και τις αντιπαραθέσεις του ΣΥΡΙΖΑ με τη ΝΔ, που πολλές φορές προκαλούν την εντύπωση σκυλοκαβγάδων και αυτό φάνηκε να αποδίδει λίγο, αλλά όχι αρκετά, στις πολύ νεαρές ηλικίες. Όμως οι Έλληνες έχουν μια προσωποκεντρική αντίληψη για την πολιτική. Και όταν καλούνται να αποφασίσουν μπροστά στις κάλπες, θέλουν να ξέρουν ποιον θα χειροκροτούν ή ποιον θα βρίζουν την επόμενη τετραετία.

Ο ρόλος που θέλει να παίξει το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και υπό προϋποθέσεις θα μπορούσε να το κάνει, μπορούσε να καταστεί ευθέως ανάλογος της δυνητικής ιδεολογικής και πολιτικής βαρύτητας που θα μπορούσε να αποκτήσει. Όχι των σχετικών, αλλά πια ορατών μικρών του μεγεθών.

Στην εκλογική αγορά υπάρχει κενό σε ένα πεδίο που θα μπορούσε να ανταποκριθεί: πατριωτικό, μεταρρυθμιστικό, ενός πολιτικού λόγου που να επαναπροσεγγίζει τις δυνάμεις της εργασίας. Όχι με λόγο καταγγελτικό, αλλά με δημιουργικό λόγο, που να συνδέεται κυρίως με την παραγωγική ανάταξη της ελληνικής οικονομίας, τις αναγκαίες τομές στην εκπαίδευση, τις νέου τύπου ανισότητες –μορφωτικές, στεγαστικές και δεξιοτήτων– ή μια νέα ευαισθησία γύρω από το δημογραφικό ζήτημα, το οποίο να επικεντρώνεται στις νεότερες οικογένειες και τα ζευγάρια. Οι αναφορές αυτές δεν είναι τυχαίες –καθώς κάποιοι εκπρόσωποι του ΠΑΣΟΚ, όπως ο Παύλος Χρηστίδης σε ό,τι αφορά στο δημογραφικό, ή ορισμένες φορές ο Ανδρέας Λοβέρδος σε σχέση με την υπευθυνότητα στα εθνικά και θεσμικά θέματα, θα δώσουν τέτοια δείγματα γραφής.

Τα ποιοτικά ευρήματα της δημοσκόπησης του Eteron, εξάλλου, εταιρείας αναλύσεων του Γαβριήλ Σακελλαρίδη, η οποία ανήκει στον χώρο της φιλοσυριζαϊκής (και μη) μετα-αριστεράς, αποδεικνύουν και από μια άλλη σκοπιά την ύπαρξη αυτού του κενού που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ.

Στο ερώτημα «κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις αντιπροσωπεύει για εσάς κάτι καλό», οι απαντήσεις που δόθηκαν ήταν: εκσυγχρονισμός (87,9%), κοινωνικό κράτος (87,7%), ανταγωνιστικότητα (77,9%), ξένες επενδύσεις (68,2%), οικονομία της αγοράς (54%), μετριοπάθεια (53,1%)· στον αντίποδα είναι ο ριζοσπαστισμός (31,7%), οι ιδιωτικοποιήσεις (31%), οι πολυεθνικές (30,1%), ο καπιταλισμός (24,1%) και το μνημόνιο (6,9%).

Αρκετοί στηλίτευσαν τις απαντήσεις αυτές ως έξοχο δείγμα της ελληνικής σχιζοφρένειας. Ίσως όμως και να μην είναι έτσι: οι θετικές τοποθετήσεις περιγράφουν ένα ήπιο μοντέλο αγοράς με κοινωνικό πρόσωπο, έμφαση στις μεταρρυθμίσεις, το οποίο να στηρίζεται αποφασιστικά στο κέντρο του πολιτικού συστήματος.

Το ιδεολογικό περιεχόμενο που θα μπορούσε να έχει, δηλαδή, ένα σύγχρονο ΠΑΣΟΚ. Με την κρίσιμη προσθήκη, βεβαίως, του πατριωτικού χαρακτήρα που ανέδειξε ιστορικά η παράταξη –σε μια εποχή μη μεταπολιτευτική, αυτό θα σήμαινε μια επιστροφή στο πολιτικό και ιδεολογικό ύφος και μήκος κύματος που είχαν προσωπικότητες όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος ή ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου.

Το σημερινό ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, όμως, είναι αρκετά γερασμένο για να προβεί σε τέτοιες πολιτικές καινοτομίες. Γιατί είναι δεμένο με όλο εκείνο το υπόβαθρο της μεταπολίτευσης και σε ό,τι αφορά στην ανθρωπογεωγραφία της μεγαλύτερης μερίδας από τον μηχανισμό του κόμματος –υψηλόβαθμοι δημόσιοι υπάλληλοι, άνθρωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, πασπίτες και συνδικαλιστές. Ένας κόσμος που διακατέχεται από ένα μείγμα νοσταλγίας και συνάμα μνησικακίας, καθώς βλέπουν την άλλοτε μεγάλη παράταξη να γίνεται κλωτσοσκούφι και να πλαγιοκοπείται αμφιπλεύρως, με τον Τσίπρα να σφετερίζεται τη λαϊκιστική του κληρονομιά και τον Μητσοτάκη την εκσυγχρονιστική.

Τι έχει μείνει; Η πολιτική καπατσοσύνη των περισσότερο ή λιγότερο βετεράνων, μια σημαντική παρουσία στους νέους –στην οποία θα μπορούσε να στηριχτεί και δεν το έκανε– ένα οικοσύστημα ανθρώπων που περιφέρεται από εκδήλωση σε συνεδρίαση κορδακιζόμενο πως «ξέρει πώς παίζεται το παιχνίδι». Δηλαδή όλη τη διαδικασία της πολιτικής, με την εξαίρεση της ουσίας: τα κομπρομί, οι μπλόφες, τα στρατηγήματα και οι χειρισμοί.

Αυτή η τάση του –έξις δευτέρα φύσις– είναι που αυξάνει τις πιθανότητες ώστε το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ να προβεί σε ένα απονενοημένο –για το ίδιο, αλλά και για τη χώρα– διάβημα στήριξης των μετεκλογικών ακροβατισμών του Αλέξη Τσίπρα και των συμφερόντων που συνωστίζονται από πίσω του, εγχώριων και εξωχώριων. Αν έβγαιναν τα «κουκιά», πράγμα που δεν διαφαίνεται πλέον, και αν στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ τεθεί το δίλημμα «κρατάμε τη μεγάλη κοινοβουλευτική ομάδα με την απλή αναλογική και γλυτώνουμε τη δραστική συρρίκνωσή της στις δεύτερες εκλογές», ποιος θα μπορούσε να βάλει το χέρι του στη φωτιά; Το αίμα νερό δεν γίνεται· και για ένα αποϊδεολογικοποιημένο κόμμα, δίχως μακρόπνοη προοπτική, που το μόνο εφόδιο που του έχει μείνει είναι το διδακτορικό στη μικροπολιτική, οι πιθανότητες να κατισχύσει ο κυνισμός είναι όντως μεγαλύτερες…

Τελικώς, ενώ ο Ανδρουλάκης θα είχε τύχη, εάν έθετε ευθέως ως στρατηγική του να υποκαταστήσει τον ανερμάτιστο Τσίπρα στον χώρο της κεντροαριστεράς και όχι να καταστεί ένα κυβερνητικό δεκανίκι του Σύριζα, επέλεξε να κάνει αυτό το τελευταίο. Όμως πλέον είναι σχεδόν αδύνατο να λάβει σάρκα και οστά αυτό το εγχείρημα, –με βάση τα πρόσφατα γεγονότα (υπόθεση Γεωργούλη), ή τις «Δήμητρες» και τους «Οδυσσείς» του Βαρουφάκη, που αποκλείουν ένα κυβερνητικό τρίο των ηττημένων– το εγχείρημα συγκυβέρνησης καθίσταται όλο και πιο ουτοπικό και οδηγεί στη συρρίκνωση του ΠΑΣΟΚ ήδη πριν τις δεύτερες εκλογές.