Ο φίλος Κρίνος Μακρίδης από την Κύπρο, Πρόεδρος του Κινήματος Ελληνικής Αντίστασης (ΚΕΑ), μας έστειλε ένα κείμενο σχετικά με τον Θεόδωρο Πάγκαλο με αφορμή την εκδημία του. Επειδή το θεωρούμε ενδιαφέρον και αντικειμενικό, προερχόμενο μάλιστα από έναν αγωνιστή για την Αυτοδιάθεση της Κύπρου, το δημοσιεύουμε πέρα από τις όποιες δικές μας ενστάσεις.
Ρήξη
του Κρίνου Μακρίδη
Ο Θεόδωρος Πάγκαλος άφησε τα εγκόσμια στις 31 Μαΐου ε.ε., αφήνοντας έντονο το αποτύπωμά του στην περίοδο της μεταπολίτευσης στην Ελλάδα. Είχε γεννηθεί στις 17/8/1938 στην Ελευσίνα, αλλά έζησε στην Αθήνα. Καταγόταν από οικογένεια στρατιωτικών. Ο πατέρας του ήταν αντιπτέραρχος της Πολεμικής Αεροπορίας και ο θείος του αντιναύαρχος του Πολεμικού Ναυτικού. Έφερε το ίδιο όνομα με τον παππού του, τον γνωστό στρατηγό και δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο. Αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο Αθηνών και σπούδασε Νομικά και Οικονομικά στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1965 πήρε υποτροφία από τη γαλλική κυβέρνηση για διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο Πάνθεον της Σορβόνης.
Όταν ήταν ακόμη μαθητής, ξέσπασε ο Εθνικοαπελευθερωτικός Αγώνας της ΕΟΚΑ. Εκ φύσεως ανυπότακτος και λάτρης της ελευθερίας, είχε συγκλονιστεί από τους απαγχονισμούς και τις ενέργειες των Βρετανών αποικιοκρατών κατά των Ελλήνων της Κύπρου. Είχε δυναμική παρουσία στο παναθηναϊκό συλλαλητήριο κατά των Άγγλων, του οποίου η βίαιη καταστολή από την Αστυνομία προκάλεσε έντονα συναισθήματα καταπίεσης και αγανάκτησης στον νεαρό τότε Πάγκαλο. Αργότερα, ενώ βρισκόταν στη Γαλλία για τη διδακτορική του διατριβή, τον προσέγγισε το Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας, φέρνοντάς τον σε επαφή με το παράνομο τότε ΚΚΕ. Ως εκπρόσωπος των Οργανώσεων Δυτικής Ευρώπης, συμμετείχε στην ιστορική 12η Ολομέλεια στη Βουδαπέστη, στην οποία οριστικοποιήθηκε η διάσπαση του κόμματος. Το 1968, ως αποτέλεσμα αυτού, του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια από τη στρατιωτική κυβέρνηση. Βαθιά εμπλεγμένος πλέον, του ανατέθηκαν δύσκολες και παράνομες αποστολές, μέχρι σημείου να κινδυνεύσει με απέλαση από τη Γαλλία.
Αισθανόμενος να χειραγωγείται, να παρασύρεται και να καταπιέζεται από το κόμμα, το εγκατέλειψε οριστικά, εντασσόμενος αργότερα στο ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου το 1974. Εισερχόμενος στην εποχή της μεταπολίτευσης, κουβαλούσε ήδη τις εμπειρίες από τα μαθητικά και φοιτητικά του χρόνια, καθώς και ακαδημαϊκές γνώσεις. Σχημάτισε την ορθή αντίληψη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα πεδίο διαρκούς και σκληρής διαπραγμάτευσης. Παρ’ ότι γνώριζε καλά τους πραγματικούς συσχετισμούς δυνάμεων και τα όρια που τίθενται, η παρορμητικότητά του πλειστάκις τον οδήγησε σε αθυροστομίες εκφεύγοντας των διπλωματικών θεσμίων, όπως όταν χαρακτήρισε τη «Γερμανία γίγαντα με πήλινα πόδια».
Στην κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου διετέλεσε το 1981 υφυπουργός Εμπορίου, το 1985 υφυπουργός και στη συνέχεια αναπληρωτής ΥπΕξ. Το 1993 επίσης αναπληρωτής ΥπΕξ και το 1994, υπουργός Μεταφορών. Επί κυβέρνησης Σημίτη το 1996 διορίστηκε ΥπΕξ, και αντιπρόεδρος στις κυβερνήσεις των Γιώργου Παπανδρέου το 2009 και Λουκά Παπαδήμου το 2011.
Στις 18/1/1996, μετά από μακρά ασθένεια του Πρωθυπουργού Παπανδρέου, αναλαμβάνει τα ηνία ο Κώστας Σημίτης. Μη έχοντας ακόμη εξασφαλίσει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή, τη νύχτα 30-31 Ιανουαρίου η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη μια δύσκολη πολιτική συγκυρία για την Ελλάδα, πραγματοποίησε απόβαση επί αφύλαχτου ελληνικού εδάφους και κατέλαβε τη βραχονησίδα των Ιμίων. Κατόπιν παρέμβασης των Αμερικανών, αποχώρησαν οι δυνάμεις Ελλάδος και Τουρκίας, υποστέλλοντας τις σημαίες τους. Όταν ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Χρ. Λυμπέρης πήρε την εντολή από τον Πρωθυπουργό να υποστείλει τη σημαία εντός ελληνικού εδάφους -για πρώτη φορά από τον ΒΠΠ-, απάντησε ότι αυτό δεν γίνεται, θα εξευτελιστούν οι Ε.Δ. στον ελληνικό λαό. Τότε επενέβη ο ΥπΕξ Πάγκαλος, λέγοντάς του να πούνε ότι την πήρε ο αέρας!!! Προφανώς, οι πιέσεις που ασκήθηκαν από αμερικανικής πλευράς σε μια κυβέρνηση που ακόμη δεν είχε λαϊκή εντολή ήταν αφόρητες, αλλά η εντύπωση που δημιούργησε η απάντηση του Πάγκαλου αναμφισβήτητα πλήγωσε την υπερηφάνεια του λαού. Ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει τον πατριωτισμό του, αλλά η αθυροστομία του και η.. κουτοπονηριά του τον εξέθεσε ουκ ολίγες φορές.
Η Τουρκία, όπως μας έχει συνηθίσει ανά τους αιώνες, τον Αύγουστο του ιδίου έτους, προτού και πάλι να έχει λάβει τη λαϊκή εντολή η νεοσυσταθείσα κυβέρνηση, προέβη σε ακόμη μία επίδειξη ισχύος, στην Κύπρο αυτή τη φορά. Με αφορμή την πορεία των μοτοσυκλετιστών στο νησί, προέβη σε δύο συνεχόμενες άνανδρες και βάναυσες δολοφονίες δύο αόπλων, των Τάσου Ισαάκ και Σολωμού Σολωμού. Τα γεγονότα συγκλόνισαν τον Πάγκαλο. Η σύζυγος του αείμνηστου νεαρού Ισαάκ εγκυμονούσε και λίγο μετά έφερε στον κόσμο την ορφανή κορούλα τους. Ο Πάγκαλος ήρθε στην Κύπρο και βάφτισε το παιδί, δηλώνοντας εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης ότι θα αναλάβει πλήρως όλες τις υποχρεώσεις που αφορούν το μεγάλωμά του και τις σπουδές του. Αυτό, όπως εκμυστηρεύτηκε ο ίδιος σε οικείους του, υπήρξε ένα άκρως σημαντικό και συγκινητικό γεγονός της ζωής του.
Στίγμα στην πολιτική του καριέρα αποτέλεσε η σύλληψη του Κούρδου ηγέτη Οτσαλάν, που έλαβε χώραν στην Κένυα το βράδυ της 15ης Φεβρουαρίου του 1999. Η Ελλάδα άθελά της κηλίδωσε την εικόνα της στη διεθνή κοινή γνώμη, με τις ευθύνες να βαραίνουν την κυβέρνηση Σημίτη, που θέλοντας να εξιλεωθεί και να ξεπεράσει την πολιτική κρίση που δημιουργήθηκε, απέπεμψε σαν αποδιοπομπαίους τράγους τρεις υπουργούς, μεταξύ των οποίων και τον Πάγκαλο, τότε ΥπΕξ. Όπως μαρτυρεί ο εκ των πρωταγωνιστών της υπόθεσης, τότε αξιωματικός της ΕΥΠ Σάββας Καλεντερίδης, ο Οτσαλάν κατέφυγε στην Ελλάδα καταδιωκόμενος από την τουρκική κυβέρνηση. Ενώ είχε προειδοποιηθεί να μην έρθει στην Ελλάδα, αφού δεν μπορούσαν να του παράσχουν ασφάλεια, δεν του είχε μείνει άλλη επιλογή.
Τον παγίδεψαν, δεν του άφησαν άλλη δίοδο, δεδομένου ότι ενεπλάκησαν όλες οι πλανητικές δυνάμεις, με τα τεχνικά μέσα που διέθεταν, όπως τηλεφωνικές υποκλοπές και δορυφορικά συστήματα, κάτι που η Ελλάδα δεν διέθετε εκείνη την εποχή. Η αποτυχία διαχειρισμού ήταν προδιαγεγραμμένη.
Το 2010 ενέσκηψε η μεγάλη οικονομική κρίση στην Ελλάδα, με τον Πάγκαλο αντιπρόεδρο στην κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου. Σε ομιλία του στη Βουλή, κατά τη διαβούλευση του νομοσχεδίου για την κατάργηση και συγχώνευση υπηρεσιών, οργανισμών και φορέων του δημοσίου, εκστόμισε τη φράση «μαζί τα φάγαμε», η οποία ερμηνεύθηκε πικοιλοτρόπως, αλλά εν πάση περιπτώσει αρνητικά. Αποχώρησε οριστικά από την πολιτική δράση το 2012 και σε βιβλίο που εξέδωσε αμέσως μετά, εξήγησε την επίμαχη φράση ως εξής: «…σημαίνει ότι ένα μεγάλο μέρος από εμάς -τον ελληνικό λαό- συμμετείχαμε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε μη ορθολογικές πρακτικές και συμπεριφορές, σε σχέση με τις δαπάνες και τα έσοδα του κράτους. Αυτό που λέμε δημοσιονομική κρίση είναι και δικό μας δημιούργημα». Το θέμα βεβαίως είναι ότι ο λαός δεν είναι εις θέσιν να γνωρίζει τα δημοσιονομικά, που αποτελούν αποκλειστική ευθύνη των πολιτικών και μόνο.
Πολύπτυχη, αντιφατική, γοητευτική και πληθωρική φυσιογνωμία, περιέπεσε σε λάθη, αλλά όχι για ίδιον όφελος, κατά την εκτίμησή μας, ζώντας τα τελευταία χρόνια της ζωής του σε ένα διαμέρισμα 75 τετραγωνικών και ποτέ δεν κατηγορήθηκε ότι «βούτηξε το δάκτυλό του στο μέλι». Την Κύπρο την είχε στην καρδιά του από την εποχή του αντιαποικιακού αγώνα, συναισθανόμενος το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των Ελλήνων κατοίκων της. Γι’ αυτό και αγωνίστηκε με πάθος για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, προσβλέποντας σε μελλοντική δικαίωσή της. Όπως όλα τα δημόσια πρόσωπα, θα κριθεί από τον ιστορικό του μέλλοντος και τις μελλοντικές γενιές! Ευθύς, ειλικρινής και μεγάλος Πατριώτης ο Θεόδωρος Πάγκαλος μας θύμισε τους … αρχαίους ημών προγόνους που ήταν ατίθασσοι, πάντοτε ενεργοί και πάντοτε αναζητώντας τον άγνωστο. Ω Έλλην.
Κρίνος Ζ. Μακρίδης (Πρόεδρος)
Κίνημα Ελληνικής Αντίστασης (ΚΕΑ) Κύπρου
6 Ιουνίου 2023
