Η Μαρία- Έλενα Αντζελόνι και ο Γιώργος Τσικουρής
του Αλέξανδρου Ασωνίτη
Οι εκλογές του 2009 ‘γίναν στις 4 Οκτωβρίου. Στις 3 Οκτωβρίου είχε γίνει η κηδεία ενός σημαίνοντος στελέχους της αντιδικτατορικής αντίστασης. Του Κώστα Κωτσάκη, που είχε μετάσχει στην, δυστυχώς αποτυχημένη, απόπειρα πλήγματος στην Αμερικάνικη πρεσβεία, τον Σεπτέμβριο του 1970. Λέω, δυστυχώς, γιατί αν είχε πετύχει, πιθανότατα θα έπεφτε η χούντα, συνεπώς θα είχε σωθεί η Κύπρος, δεν θα είχαμε διώξεις, βασανιστήρια, τους νεκρούς στο Πολυτεχνείο -κι όλα θα ήταν αλλιώς. Θα είχαν σωθεί, όμως, και τα δυο παιδιά που έβαλαν την βόμβα, δυναμίτιδα για την ακρίβεια. Η 30χρονη Ιταλίδα, Μιλανέζα, Μαρία Ελένη Αντζελόνι (ο δολοφονηθείς στην Γένοβα το 2001 Κάρλος Τζουλιάνι ήταν ανηψιός της) και ο 25χρονος Κύπριος, απ’ την Αμμόχωστο, Γιώργος Τσικουρής. Τα δυο παιδιά σκοτώθηκαν, καθώς συνέδεαν την δέσμη της δυναμίτιδας με το χειρόφρενο του αυτοκινήτου τους, που μια συγκεκριμένη στιγμή το απόγευμα, όταν η πρεσβεία θα ήταν πια κενή από προσωπικό, θα λυνόταν και το αυτοκίνητο θα κύλαγε για να πέσει στις κολώνες της πίσω πλευράς -τότε ο χώρος ήταν ελεύθερος, οικόπεδο. Το αυτοκίνητο ανατινάχτηκε και μαζί τα δυο παιδιά, που διαμελίσθηκαν. Το σημειωματάριό τους όμως έμεινε ανέπαφο κι έτσι έφθασε η χούντα στα ίχνη των ελλαδιτών συναγωνιστών τους. Ο Κώστας Κωτσάκης, που είχε κατέβει λίγο πριν από το αυτοκίνητο των Αντζελόνι-Τσικουρή, περιπλανήθηκε και άργησε να γυρίσει σπίτι του. Πλησιάζοντας, είδε ύποπτες κινήσεις, κατάλαβε ότι κάτι είχε πάει στραβά κι έφυγε. Η χούντα τον καταζητούσε με πρωτοσέλιδα, αλλά δεν τον έπιασε ποτέ. Τον έκρυβαν άνθρωποι της αστικής τάξης και της καλλιτεχνικής Αθήνας. Μεταξύ τους, η αείμνηστη φίλη μας Μαργαρίτα Μπακοπούλου, ζωγράφος, ποιήτρια -ήταν η πρώτη σύζυγος του Σταύρου Ξαρχάκου. Αυτά τα έμαθα, αφού έγραψα για την απόπειρα ένα ολοσέλιδο άρθρο στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, με αρχισυντάκτη τον μακαρίτη Βαγγέλη Σιαφάκα, στο οποίο άρθρο, «Η Άγνωστη Αντίσταση», ήταν ο τίτλος, είχα και αποσπάσματα συνέντευξής μου με τον Κωτσάκη. Το απόγευμα της Κυριακής εκείνης, ημέρες του Πολυτεχνείου, 2001 ή 2002, μου τηλεφώνησε η Μαργαρίτα κλαίγοντας και μου λέει: «Ρε Αλέξανδρε, ξέρεις ποιος έκρυβε τον Κωτσάκη;». Όχι, δεν μου είπε κάτι. «Εγώ, τον έκρυβα, Αλέξανδρε. Έλα στην Κηφισιά να σου πω.»
Η φίλη μας η Μαργαρίτα λοιπόν, που είχα γνωρίσει μέσω του αγαπητού φίλου Μένη Κουμανταρέα και του Γιώργου Χρονά, έκρυβε τον Κωτσάκη, αλλά και ο Ξαρχάκος, η γυναίκα του Μάνου Λοΐζου, η γυναίκα του Λευτέρη Παπαδόπουλου και άλλοι. Η Μαργαρίτα οργάνωσε και την έξοδό του απ’ την Ελλάδα, με περιπετειώδη τρόπο, μέσω του κλαμπ Μεντιτερανέ που ήταν στο Λαμπίρι κοντά στι Αίγιο. Με γαλλικό διαβατήριο, ο Κωτσάκης έφτασε στο Παρίσι (την ημέρα εκείνη είχε δραπετεύσει απ’ την Αίγινα και το δεξί χέρι του Παναγούλη, ο Νίκος Ζαμπέλης), όπου τον περίμενε η Μαργαρίτα και όπου τους φιλοξένησε στο σπίτι του, ποιος; Ο Θόδωρος Πάγκαλος.
Όταν πέθανε ο Κώστας, που τόσα χρόνια με τιμούσε με την φιλία του (και τον υποπτεύονταν για αρχηγό του ΕΛΑ, μάλιστα μια φορά είμασταν μαζί όταν η αστυνομία σταμάτησε τον αυτοκίνητο του και μας έκανε έλεγχο) τηλεφώνησα, σε συνεννόηση με τα παιδιά του, στο γραφείο του Πάγκαλου, μίλησα με την ιδιαιτέρα του και της είπα ότι η κηδεία θα γινόταν το Σάββατο, στο κοιμητήριο στον Κόκκινο Μύλο. Μου απάντησε ότι ήταν παραμονή εκλογών κι ο Πάγκαλος δεν μπορούσε να παρευρεθεί, θα έκανε άτυπη περιοδεία στην Ελευσίνα και στα Μέγαρα. Έ, τότε ας στείλει ένα στεφάνι. Βέβαια, βέβαια! (Δεν ξέρω αν έστειλε.) Πήγα στην κηδεία, με την αείμνηστη φίλη μας, και επίσης σημαίνον στέλεχος της αντίστασης, Κίττυ Αρσένη. Καθυστερήσαμε όμως και φτάσαμε όταν ήταν η τελετή στην μέση. Ρώτησα, στο τέλος, αν παρίστανται πολιτικοί, ο Κώστας ήταν παλιά στο ΚΚΕς, όπως και ο Τσικουρής, και μου είπαν ότι είναι μόνο ο Κουβέλης. Έμεινα κατάπληκτος. Έβγαλε επικήδειο, ρώτησα, μίλησε κανείς. Όχι. «Κρίμα, βρε Αλέξανδρε, που αργήσαμε, θα μίλαγες εσύ κι εγώ», μου λέει η Κίττυ.
Το προηγούμενο βράδυ, Παρασκευή 2 Οκτωβρίου 2009, αμφότεροι οι Πάγκαλος-Κουβέλης ήσαν καλεσμένοι σε μια εκπομπή στο Μέγα και μίλαγαν για τις εκλογές. Ήξεραν και οι δύο ότι είχε πεθάνει ο Κώστας Κωτσάκης, ο φίλος τους και συμμέτοχος στην απόπειρα επίθεσης στην Αμερικάνικη πρεσβεία. Όμως, κανείς απ’ τους δυο δεν είπε μια λέξη, μια κουβέντα για τον Τσικουρή, τον Κωτσάκη, την Μαρία-Ελένη Αντζελόνι. Δεν τους ανέφεραν, για να δώσουν τον οφειλόμενο τόνο πολιτικού και ιστορικού σεβασμού, για να θυμίσουν στην κοινωνία ότι η ζωή απαιτεί αξίες και αρετές, δεν θύμισαν ότι άλλοι σκοτώθηκαν για να είναι αυτοί βουλευτές και υπουργοί, και όλοι εμείς ελεύθεροι. Έστω κι αν η χούντα έπεσε λόγω της προδοσίας στην Κύπρο κι όχι απ’ την αντίσταση, αλλά η τύχη ήταν με το μέρος της και στην απόπειρα του Παναγούλη. Θα είχαμε σωθεί από το 1968, πιθανότατα.
Για την ιστορία να αναφέρω ότι ο Κώστας Κωτσάκης, σπανίου ήθους και ακεραιότητας άνθρωπος, είχε αρνηθεί πρόταση του Ανδρέα να γίνει υπουργός και είχε φύγει από το ΚΚΕς, όταν σε κάποιο συνέδριό τους στο Βουκουρέστι, δεν είχε πέσει ακόμη η χούντα, ο υπεύθυνος του ΚΚΕς για την Αθήνα, Καρράς, αν θυμάμαι σωστά το όνομα, του είχε πει ότι ήξεραν ποιοι τον έκρυβαν.- Και γιατί δεν ήρθατε να με σώσετε; -Για να δούμε αν θα προδώσει η αστική τάξη. -Δηλαδή, περιφρονήσατε τόσους ανθρώπους που μας βοήθαγαν με κίνδυνο της ζωής τους, κι εμένα, για να δείτε αν θα προδώσει η αστική τάξη; -Ναι.
Έκτοτε ο Κωτσάκης έκοψε κάθε σχέση μαζί τους, χωρίς ν’ απαρνηθεί ποτέ τις ιδέες του. Αυτά, μεταξύ άλλων. Για την Αντζελόνι και τον Τσικουρή δεν υπάρχει ούτε μία προτομή ούτε ένας δρόμος στην Ελλάδα. Στην Κύπρο έχουν προτομή του Τσικουρή, στην Λευκωσία. Ο πατέρας του Χρήστος είναι αγνοούμενος απ’ την εισβολή, το χωριό τους Άσσια κατεχόμενο απ’ τους Τούρκους.
ΥΓ: «Αυτός ο Καζαντζίδης ήταν Ελευσίνιος, ένας μαλάκας και μισός ήτανε». Τα απαξιωτικά λόγια του Θ.Π που, με την έγκρισή του προφανώς, ακούστηκαν στον επικήδειό του απ’ τον γραμματέα του, πριν το τραγούδι: Δυο πόρτες έχει η ζωή, δείχνουν όσο τίποτε άλλο την τεράστια, αν όχι απόλυτη, διάσταση μεταξύ πολλών, αν όχι όλων, εκπροσώπων της πολιτικής τάξης από τον λαό, απ’ τον ψυχισμό και την πνευματική φυσιογνωμία του. Ίσως, η βαθιά επίγνωση του Θ.Π ότι τον χωρίζει άβυσσος ολόκληρη από ένα τόσο σπουδαίο και σοβαρό πρόσωπο του σύγχρονου πολιτισμού μας κι ότι ο ίδιος δεν θα μνημονεύεται, αν μνημονεύεται, παρά μόνο χλευαστικά, να τον οδήγησε στην εξευτελιστική χυδαιότητα αυτή. Θα μπορούσε να ζητήσει να ακουστεί, ως έσχατος αυτοσαρκασμός του αντί ύβρεων, το τραγούδι του Τζίμη Πανούση που αναφέρεται σε αυτόν. Τον Θ.Π είχε προτείνει να ορισθεί ως πρόεδρος της επιτροπής των Κρατικών βραβείων Λογοτεχνίας, ο δημοσιογράφος του ΔΟΛ κ. Μπακουνάκης (νυν πρόεδρος του Greek lit, του Μεταφραστικού Προγράμματος για το Βιβλίο, του υπουργείου Πολιτισμού). Ο Πάγκαλος δηλαδή θα έκρινε τα μυθιστορήματά μου. Δεν είναι σουρεαλιστικό ανέκδοτο, ήταν (και είναι) η πραγματικότητα.
Ο Αλέξανδρος Ασωνίτης είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα Καθαρμοί, απ’ τις εκδόσεις Πατάκη. Διευθύνει την σχολή σεμιναρίων Ανοιχτή Τέχνη, στο Σύνταγμα.
