Της Delphine Minoui, Le Figaro 18/03/2024
Η Σεντιγκέχ Βασμαγκί (Sedigheh Vasmaghi), συνελήφθη στις 16 Μαρτίου, στο σπίτι της, για «προπαγάνδα κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας» και υποστηρίζει πως η μαντίλα δεν προβλέπεται καθόλου από την ισλαμική θρησκεία.
Δεν την σταματά τίποτα: ούτε οι απειλές θανάτου, ούτε οι δικαστικοί εκφοβισμοί, ούτε τα κάγκελα της φυλακής του Εβίν. Το Σάββατο 16 Μαρτίου, γύρω στις 10 το πρωί, τέσσερις αστυνομικοί με πολιτικά εισέβαλαν στο σπίτι της Σεντιγκέχ Βασμαγκί, στην Τεχεράνη. Κατηγορούμενη για «προπαγάνδα κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας», η Ιρανή θεολόγος, γνωστή για τη σφοδρή αντίθεσή της στην υποχρεωτική μαντίλα, απήχθη με τη βία από το σπίτι της, με τους γείτονες και τον σύζυγό της να παρακολουθούν ανήμποροι, αλλά… χωρίς μαντίλα και με τη σταθερή απόφαση να παραμείνει ακάλυπτη! «Εξακολουθεί να αρνείται να τη φορέσει, ακόμη και στη φυλακή. Και έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα εμφανιστεί στο δικαστήριο μόνο υπό τον όρο ότι δεν θα καλύψει τα μαλλιά της», μας λέει στο τηλέφωνο ο δικηγόρος της, Μαχμούντ Αλιζαντέχ Ταμπαταμπαεΐ. Ο λόγος που επικαλείται η πελάτισσά του: η μαντίλα δεν προβλέπεται καθόλου στο ισλάμ.
Αυτή η πρωτοφανής εξέγερσή, η οποία απηχεί το κίνημα Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία, είναι ακόμη πιο επαναστατική καθώς πλήττει την εξουσία στο δικό της γήπεδο: αυτό της θρησκείας. «Το θεοκρατικό καθεστώς (που ισχύει από το 1979, Σ.τ.Σ.) έχει καταστήσει τη μαντίλα όργανο ελέγχου και καταπίεσης των γυναικών με το ψευδές πρόσχημα ότι η σαρία, ο ισλαμικός νόμος, τις υποχρεώνει να τη φορούν», σφυροκοπούσε μόλις πριν από λίγες ημέρες σε μια σειρά αποκλειστικών συνεντεύξεων στην εφημερίδα Le Figaro.
Στα 61 της χρόνια, αυτή η ακούραστη ερευνήτρια κατέχει άριστα το αντικείμενό της. Γεννημένη στην Τεχεράνη, σε μια ευσεβή, «αλλά όχι φανατική» οικογένεια, άρχισε να ενδιαφέρεται για το Κοράνι σε ηλικία 13 ετών. Στη συνέχεια, επέλεξε να παρακολουθήσει θρησκευτικές σπουδές σε ένα σεμινάριο για γυναίκες, προτού εισαχθεί στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου της Τεχεράνης – όπου κατέληξε να διδάσκει το φικχ, το μουσουλμανικό δίκαιο. Λάτρης της ποίησης, φανατική αναγνώστρια του Καντ και της Σιμόν ντε Μποβουάρ, η προσέγγισή της γρήγορα συγκρούστηκε με το συντηρητικό ρεύμα. Για την Σεντιγκέχ Βασμαγκί, το ισλάμ πρέπει να προσαρμόζεται στην εποχή του και θα ήταν επομένως λάθος να επιβληθεί μια πολύ αυστηρή εφαρμογή των χαντίθ, των ρήσεων που αποδίδονται στον Προφήτη, πολύ περισσότερο επειδή η ερμηνεία τους παραμένει αμφιλεγόμενη. Για παράδειγμα, επισημαίνει, το Κοράνι δεν προβλέπει καμία ποινή για την αποστασία, ενώ ένα χαντίθ προτείνει τη θανατική ποινή. Ομοίως, ο λιθοβολισμός δεν προβλέπεται από το Κοράνι, αν και μια παράδοση τον καθιστά ποινή για τη μοιχεία.
Σκληρές δηλώσεις
Όπως και οι νέοι θρησκευτικοί στοχαστές της γενιάς της, Αμπντολκαρίμ Σορούς και Μοχσέν Καντιβάρ, τα γραπτά της συνέβαλαν στο μεταρρυθμιστικό κίνημα που οδήγησε στην εκλογή του Μαχαμάντ Καταμί, ενός λεγόμενου «φωτισμένου» μουλά, το 1997. Εκλεγμένη στο δημοτικό συμβούλιο της Τεχεράνης, το 1999, η θεολόγος, όπως και τόσοι άλλοι, απογοητεύτηκε τελικά το 2009, όταν καταπνίγηκαν οι μεγάλες διαδηλώσεις που κατήγγελλαν τη νοθευμένη επανεκλογή του προέδρου Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, «προστατευόμενου» του ανώτατου ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Αυτό σηματοδότησε την έναρξη μιας ακόμη πιο σφοδρής μάχης εναντίον αυτού που τώρα περιγράφει ανοιχτά ως «τυραννικό και διεφθαρμένο καθεστώς». Το 2011, καταδικάστηκε ερήμην σε πέντε χρόνια φυλάκισης ενώ η ίδια βρισκόταν στη Σουηδία, και συνελήφθη κατά την επιστροφή της στο Ιράν, το 2017. Αφέθηκε ελεύθερη με εγγύηση μετά από δύο εβδομάδες, καταδικάστηκε ξανά το 2020 σε ποινή φυλάκισης ενός έτους σε απομόνωση με αναστολή, επειδή στηλίτευσε την αστυνομική βία κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Νοεμβρίου 2019 εναντίον της αύξησης των τιμών του πετρελαίου.
Το ζήτημα της μαντίλας, η οποία έχει γίνει υποχρεωτική από την ισλαμική επανάσταση του 1979, κατέχει ιδιαίτερη θέση στον αγώνα της. Η ίδια, που τη φορούσε πάντα «από προσωπική επιλογή», πιστεύει ότι θα έπρεπε να είναι προαιρετική. Στο βιβλίο της Γυναίκα, νομολογία και ισλάμ, που εκδόθηκε στα περσικά το 2007, η Σεντιγκέχ Βασμαγκί αποδεικνύει, στηριζόμενη σε θρησκευτικά κείμενα, τη χρησιμοποίηση του ισλάμ για πολιτικούς σκοπούς. «Ούτε τα χαντίθ ούτε οι σούρες του Κορανίου αναφέρουν οποιαδήποτε τιμωρία μιας γυναίκας επειδή δεν καλύπτει μια τούφα μαλλιών ή ακόμη και ορισμένα μέρη του σώματός της», επιμένει.
Ο θάνατος, στις 16 Σεπτεμβρίου 2022, της νεαρής Μαχσά Αμινί, η οποία δέχθηκε επίθεση από την αστυνομία ηθών επειδή φορούσε ένα χιτζάμπ που δεν εφαρμοζόταν σωστά, συνέβαλε στη ριζοσπαστικοποίηση των απόψεών της. Αναστατωμένη, βγήκε να διαδηλώσει παρά την εύθραυστη όρασή της –είναι κατά 90% τυφλή– και για πρώτη φορά αντάλλαξε το αυστηρό χιτζάμπ της με ένα φαρδύ σάλι, λυμένο στο λαιμό, που αποκάλυπτε τα μαλλιά της. Ένα χρόνο αργότερα, το φθινόπωρο του 2023, το αφαίρεσε εντελώς, όταν, σοκαρισμένη, έμαθε ότι ένα άλλο «κακώς καλυμμένο» κορίτσι, η 16χρονη Αρμίτα Γκαραβάντ, χαροπάλευε στο νοσοκομείο, μετά από ξυλοδαρμό στο μετρό. Σε ένα γεμάτο αγα;νάκτηση βίντεο που έχει γίνει viral στα κοινωνικά δίκτυα, η θεολόγος εμφανίζεται για πρώτη φορά ακάλυπτη, με τα κόκκινα μαλλιά της κομμένα καρέ, να πέφτουν πάνω σε ένα μπορντό σακάκι, ζητώντας την «κατάργηση» αυτού του «κακόβουλου και δαπανηρού νόμου για την υποχρεωτική μαντίλα». Έκτοτε, δεν την ξαναφόρεσε ποτέ, κάνοντας τη μία σκληρή δήλωση μετά την άλλη κατά των πρόσφατων βουλευτικών εκλογών, τις οποίες μποϊκοτάρισε, και κατά των διακρίσεων εις βάρος κρατουμένων γυναικών που ανήκουν στη θρησκευτική μειονότητα των Μπαχάι, η οποία απαγορεύεται στο Ιράν. Σε επιστολή της που απευθύνεται απευθείας στον Αγιατολάχ Χαμενεΐ, επανέλαβε επίσης το αίτημά της για μεταρρύθμιση του ενδυματολογικού κώδικα.
«Προτιμώ τη φυλακή από τη ντροπιαστική σιωπή»
Λογοκριμένη στην ίδια της τη χώρα –τα τελευταία της βιβλία έχουν απαγορευτεί εκεί και τα εθνικά μέσα ενημέρωσης έχουν διαταχθεί να μην της παίρνουν συνεντεύξεις– η Σεντιγκέχ Βασμαγκί έχει μεταβάλει το Instagram και το κανάλι της στο Telegram στο έσχατο βήμα έκφρασης. «Παραδοσιακές γυναίκες επικοινωνούν μαζί μου για να με ρωτήσουν αν το χιτζάμπ είναι απαραίτητο κατά τη διάρκεια της προσευχής. Κληρικοί εκφράζουν ενδιαφέρον για τα γραπτά μου. Φοιτητές θεολογίας με προσκαλούν να μιλήσω στα μαθήματά τους. Υπάρχει μια άνευ προηγουμένου δίψα για συζήτηση σχετικά με τη μαντίλα και την ελευθερία στην ενδυμασία», δήλωσε η θεολόγος instagrammer, με περίπου 30.000 followers, όταν μιλήσαμε μαζί της. Οι αρχές προφανώς δεν εκτιμούν την αυξανόμενη δημοτικότητά της σε ένα Ιράν που βιώνει βαθιές αλλαγές, όπου, σύμφωνα με μια νέα δημοσκόπηση που διεξήγαγε το ανεξάρτητο ινστιτούτο Εμρούζ, το 95% των ερωτηθέντων γυναικών είναι κατά της υποχρεωτικής μαντίλας.
Σύμφωνα με τον δικηγόρο της, στον οποίο έχει απαγορευτεί να την επισκέπτεται όσο δεν φοράει τη μαντίλα της, η κατηγορίες εναντίον της βασίζονται σε δύο συγκεκριμένους λόγους: την κινητοποίησή της κατά των τελευταίων εκλογών, στις αρχές Μαρτίου, και την άρνησή της να καλύψει το κεφάλι της. Τη Δευτέρα 18 Μαρτίου, ο δικαστής πρότεινε την «προσωρινή αποφυλάκιση με εγγύηση 500 εκατομμυρίων τουμάν (που ισοδυναμούν με 1.000 ευρώ)», εν αναμονή της έναρξης της δίκης. Πιστή στις πεποιθήσεις της, η Σεντιγκέχ Βασμαγκί φέρεται να απέρριψε αμέσως αυτό το προαπαιτούμενο, υποστηρίζοντας ότι δεν υπήρχε «τίποτα το εγκληματικό» στη στάση της. «Προτιμώ τη φυλακή από την επαίσχυντη σιωπή μπροστά στην αδικία και τη διαφθορά», μας εκμυστηρεύτηκε πριν από δύο εβδομάδες, κατά τη διάρκεια μιας από τις τελευταίες μας συζητήσεις.
