Σοκ και δέος στην Ευρώπη

Του Τάκη Θεοδωρόπουλου από την Καθημερινή

H δημοκρατική Ευρώπη διαγνώσθηκε με ακροδεξιό κακοήθη όγκο. Μετά τη Γαλλία και την πρωτιά της Λεπέν στις βουλευτικές εκλογές, έπεται η Γερμανία, κι ας είναι δύο κρατίδια του χαμένου παραδείσου του Χόνεκερ και της Στάζι. «Eνα σύννεφο πλανιέται πάνω από την Ευρώπη», που έλεγε κι ο γερο-Μαρξ. Μόνον που δεν είναι η σοσιαλδημοκρατία του Κάουτσκι ή του Eνγκελς. Είναι κάτι που προκαλεί αλλεργικές αντιδράσεις σε όσους είχαν πιστέψει ότι οι δημοκρατικοί θεσμοί είναι κεκτημένο δικαίωμα της Ε.E. Κάτι σαν τον απώτατο σκοπό της ανθρώπινης Iστορίας. Πώς να τους πείσεις ότι η ανθρώπινη Iστορία δεν έχει σκοπό κι ότι η δημοκρατία δεν είναι ιδεολογικό πρόταγμα; Είναι διαχείριση της ανθρώπινης κατάστασης. Ας διαβάσουν Θουκυδίδη. Δεν έχει άλλη απόλυτη αρχή εκτός από την προσαρμογή των θεσμών της στις κοινωνίες τις οποίες οι θεσμοί της καλούνται να υπηρετήσουν.

«Για χρόνια πλάγιαζα νωρίς». Είναι η πρώτη φράση του Προυστ στη μετάφραση του Παύλου Ζάννα. Για χρόνια η δημοκρατική συνείδηση της Ευρώπης κατηγορούσε όσους αντιμετώπιζαν με φόβο τη μετανάστευση ως ξενοφοβικούς και ακροδεξιούς. Τους υποτιμούσε, τους εξαιρούσε. Ωσπου εμφανίστηκαν διάφοροι τύποι που τους είπαν, «αν είστε ξενοφοβικοί και ακροδεξιοί», εμείς είμαστε εδώ για να εκφράσουμε τους φόβους και τις επιθυμίες σας. Φοβάστε τη μετανάστευση; Εμείς θα την αντιμετωπίσουμε. Θέλετε ασφάλεια; Εμείς είμαστε εδώ για να την εξασφαλίσουμε. Ας μη γελιόμαστε. Το ζήτημα της μετανάστευσης, της κοινωνικής συνοχής είναι κυρίαρχο. Σ’ αυτό οφείλεται το Brexit, η θεαματική άνοδος της Λεπέν στη Γαλλία, η Μελόνι στην Ιταλία, η άνοδος των νεοναζί στη Γερμανία. Δεν είναι τυχαίο ότι τη Λεπέν ψηφίζουν πρώην ψηφοφόροι του κομμουνιστικού κόμματος και η AfD στηρίζεται στους πρώην υπηκόους της Ανατολικής Γερμανίας. Επειδή πιστεύω στην Ευρώπη και τον πολιτισμό της οφείλω να ομολογήσω ότι δεν με ανησυχεί τόσο η πρόοδος της Ακροδεξιάς όσο ο πανικός όσων δυνάμεων εκφράζουν την πολιτική της. Την αντιμετωπίζουν σαν μετεωρίτη. Και δεν μπορούν να καταλάβουν ότι τη γέννησαν οι κοινωνίες των οποίων τις τύχες διαχειρίζονταν και εξακολουθούν να διαχειρίζονται. Αν επαναπαυθούν στις ιδεολογικές τους αγκυλώσεις θα συγκρουσθούν με το αίσθημα μεγάλων στρωμάτων των κοινωνιών τους. Ας προσθέσουμε στην αλαζονεία των ελίτ και την οικονομική δυσπραγία για να συμπληρώσουμε την εικόνα μιας Ευρώπης που δυσκολεύεται να χαράξει πολιτική. Εδώ ο Μακρόν δυσκολεύεται να διαλέξει πρωθυπουργό. Χωρίς να παραγνωρίζω τις άμεσες συνέπειες, πώς θα επηρεάσουν όλ’ αυτά τη στάση της Ευρώπης απέναντι στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία;