Της Jane Munga από το capital.gr
Από τις αρχές του αιώνα, η Κένυα έχει βιώσει σημαντικές αλλαγές στο κοινωνικό και οικονομικό της τοπίο, με άνισες επιπτώσεις σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Η χώρα, όπως πολλοί από τους γείτονές της, έχει βιώσει μια δημογραφική αλλαγή, με έναν αυξανόμενο αριθμό μορφωμένων, έμπειρων στην τεχνολογία νέων. Αλλά πολλοί από αυτήν την γενιά -γνωστή ως Generation Z ή Gen Z, που αποτελείται από όσους γεννήθηκαν μεταξύ 1997 και 2012- δεν βλέπουν τη μεταμόρφωση της χώρας να τους βοηθά. Παρά τη σταθερή οικονομική ανάπτυξη, η ανεργία των νέων παρέμεινε υψηλή. Η αυξημένη πρόσβαση στο Διαδίκτυο έχει διευρύνει τους δημοκρατικούς χώρους και ο ψηφιακός ακτιβισμός έχει ανθίσει, αλλά έχει επικρατήσει μια αδυσώπητη κουλτούρα διαφθοράς.
Αυτοί οι παράγοντες εξηγούν την πολιτική αναταραχή που ξέσπασε σε ολόκληρη τη χώρα στις 18 Ιουνίου. Οι διαδηλώσεις που ονομάστηκαν Gen Z, πυροδοτήθηκαν από ένα προτεινόμενο οικονομικό νομοσχέδιο που θα αύξανε τη φορολογική επιβάρυνση των Κενυατών. Αλλά πολύ μετά την απόσυρση του νομοσχεδίου, το αίτημα για αλλαγή παραμένει. Οι διαμαρτυρίες οδήγησαν την Κένυα σε ένα σημείο καμπής, και παρόλο που η ένταση των διαδηλώσεων έχει μειωθεί, η κυβέρνηση πρέπει σαφώς να υιοθετήσει μια νέα στρατηγική με μια καλά καθορισμένη κατεύθυνση.
Οι αναλυτές γράφουν για τις δυνατότητες του δημογραφικού κύματος της Κένυας εδώ και αρκετά χρόνια. Τα Ηνωμένα Έθνη προβλέπουν ότι μέχρι το 2050, περισσότερο από το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού θα είναι Αφρικανοί και το 70% του πληθυσμού της “υποσαχάριας Αφρικής” θα είναι κάτω των τριάντα. Στην Κένυα, τα άτομα κάτω των τριάντα πέντε ετών αποτελούν το 80% του πληθυσμού και από το 12% του πληθυσμού που είναι άνεργος, περισσότερα από τα δύο τρίτα ανήκουν σε αυτό το δημογραφικό στοιχείο των νέων.
Τα παραδείγματα εξεγέρσεων νέων σε όλη την ήπειρο δεν είναι καινούργια: η αναταραχή της Κένυας αντικατοπτρίζει τις διαμαρτυρίες νεολαίας της Νιγηρίας το 2020, όταν η νεολαία της χώρας “ενώθηκε ενάντια στη φυλή, τη θρησκεία και την εθνότητα για να απαιτήσει αλλαγή”. Αν και οι διαμαρτυρίες της Νιγηρίας είχαν διαφορετικά ερεθίσματα, η τεχνολογία έπαιξε βασικό ρόλο στην κινητοποίηση και στη διάδοση της ευαισθητοποίησης για τα ζητήματα. Άλλες κυβερνήσεις, τόσο στην Αφρική όσο και σε όλο τον κόσμο, μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπες με παρόμοιες αναταραχές εάν αποτύχουν να επιλύσουν τα θεμελιώδη ζητήματα του ανεκπλήρωτου δυναμικού της νεολαίας τους.
Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν μια προτεινόμενη νομοθεσία που προσπάθησε να συγκεντρώσει επιπλέον 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε κρατικά έσοδα μέσω αυξημένων φόρων σε βασικά προϊόντα όπως το μαγειρικό λάδι και τα προϊόντα γυναικείας υγιεινής. Άλλες διατάξεις περιελάμβαναν αύξηση του φόρου προστιθέμενης αξίας στο 16% και αυξήσεις φόρων για τα χρήματα από κινητά. Αργότερα προέκυψε ότι η προτεινόμενη νομοθεσία καθοδηγήθηκε εν μέρει από τις απαιτήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου σε αντάλλαγμα για την Κένυα να λάβει χρηματοδοτικό πρόγραμμα.
Πολλοί Κενυάτες θεώρησαν ότι αυτά τα μέτρα δεν ήταν σε επαφή με την οικονομική τους πραγματικότητα, επιβάλλοντας μια πρόσθετη, δυσβάσταχτη επιβάρυνση. Προκάλεσε εκτεταμένη οργή και προκάλεσε το διαδικτυακό κίνημα #RejectFinanceBill. Αλλά η απάντηση από τους αξιωματούχους ήταν προκλητική πολιτική ρητορική για την υποστήριξη του νομοσχεδίου, η οποία πυροδότησε τις διαμαρτυρίες. Οι νέοι μετακινήθηκαν από τις διαδικτυακές πλατφόρμες στους δρόμους και έγιναν η φωνή της αντιπολίτευσης για το νομοσχέδιο. Μαζικά, εμφανίστηκαν σε όλη τη χώρα, στολισμένοι κυρίως στα μαύρα, κυματίζοντας πλακάτ και τη σημαία της Κένυας, φωνάζοντας, τραγουδώντας και απαιτώντας να ακουστούν. Το μέγεθός τους ήταν εκπληκτικό, προκαλώντας μια στιγμιαία αλλαγή στην πολιτική της Κένυας.
Αν και οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν ειρηνικά, τελείωσαν τραγικά για ορισμένους, λόγω των συγκρούσεων με την αστυνομία της Κένυας. Από τις 8 Αυγούστου, πενήντα πέντε Κενυάτες είχαν χάσει τη ζωή τους στις διαδηλώσεις και τουλάχιστον τριάντα δύο είχαν υποστεί απαγωγές και αυθαίρετες συλλήψεις. Το οικονομικό νομοσχέδιο αποσύρθηκε μετά από εβδομάδες διαμαρτυρίας, αλλά το κίνημα Gen Z δεν κώπασε.
Ένας άλλος παράγοντας που έχει παίξει καθοριστικό ρόλο αυτή τη στιγμή είναι η συνδεσιμότητα στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το ποσοστό συνδεσιμότητας στο Διαδίκτυο της Κένυας είναι από τα υψηλότερα στην περιοχή, με το 40% του πληθυσμού να έχει σύνδεση στο Διαδίκτυο—που χαρακτηρίζεται από υψηλή συνδρομή δεδομένων κινητής τηλεφωνίας. Η χώρα έχει χαρακτηριστεί η Silicon Savannah λόγω των τεχνολογικών της καινοτομιών, όπως η πλατφόρμα κινητών χρημάτων MPESA, και της θέσης της ως αφρικανικής τεχνολογικής ηγετικής θέσης. Χάρη σε αυτή τη διαδεδομένη συνδεσιμότητα, ένα μεγάλο μέρος της νεολαίας της Κένυας χρησιμοποιεί δημοφιλείς ιστότοπους μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να επικοινωνήσει και να ασχοληθεί με διάφορα θέματα.
Δεν ήταν έκπληξη το γεγονός ότι οι διαμαρτυρίες οδηγήθηκαν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συμπεριλαμβανομένων των X (πρώην Twitter), Instagram και TikTok. Η χρήση των παγκόσμιων εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης από τους Κενυάτες επεκτείνεται γρήγορα την τελευταία δεκαετία, ειδικά μεταξύ των νεότερων ανθρώπων. Συγκεκριμένα, το TikTok έχει τεράστιους οπαδούς της νεολαίας στη χώρα και θεωρήθηκε ως το επίκεντρο του κινήματος Gen Z #RejectFinanceBill.
Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως εργαλείο συμμετοχής των πολιτών δεν είναι καινούργια για την Κένυα – αλλά είναι επίσης ένα δίκοπο μαχαίρι. Πλατφόρμες όπως το X έχουν χρησιμοποιηθεί από πολίτες για να εκπέμπουν πολιτικά παράπονα καθώς και από την κυβέρνηση για την προπαγάνδα της. Οι Κενυάτες στο Twitter, ή KOT, είναι μια γνωστή δύναμη στη χώρα και έχουν κατηγορηθεί για διαδικτυακό εκφοβισμό. Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων, δημοφιλείς bloggers και παράγοντες επιρροής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στοχοποιήθηκαν από κυβερνητικούς πράκτορες ασφαλείας για τη διαδικτυακή τους δραστηριότητα, με περιπτώσεις απαγωγών και φρικιαστικών ιστοριών.
Πάνω από δύο μήνες μετά την έναρξη των πρώτων διαδηλώσεων, οι διαμαρτυρίες συνεχίζονται, αλλά όχι τόσο οργανωμένα. Η πρόοδος έχει προχωρήσει, αλλά δεν έχει ακόμη προκύψει οριστική λύση.
Οι προσπάθειες του προέδρου της χώρας Ρούτο να ηρεμήσει την κατάσταση περιελάμβαναν μια σειρά μέτρων, όπως η διοργάνωση μιας διαδικτυακής εκδήλωσης όπου ζήτησε συγγνώμη για την αστυνομική βία και ανακοίνωσε την παραίτηση του αφεντικού της αστυνομίας της χώρας. Περιόρισε επίσης τον αριθμό των συμβούλων στα κυβερνητικά υπουργεία, απαγόρευσε σε όλους τους κρατικούς και δημόσιους λειτουργούς να συμμετέχουν σε εράνους, μείωσε τον αριθμό των κρατικών ιδρυμάτων και απέλυσε το μεγαλύτερο μέρος του υπουργικού συμβουλίου του. Η τελευταία κίνηση έπρεπε να θεωρηθεί ως ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά υπήρχε σκεπτικισμός, κάτι που επικυρώθηκε εν μέρει όταν διόρισε στις θέσεις άλλους από την αντιπολίτευση.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο διορισμός της αντιπολίτευσης είναι μια στρατηγική από ένα ξεπερασμένο βιβλίο. Το λεγόμενο υπουργικό συμβούλιο ευρείας βάσης του Ρούτο έλαβε ανάμεικτες αντιδράσεις: επικροτήθηκε από ορισμένους, αλλά δεν έλαβε ευρεία υποστήριξη από τους διαδηλωτές, οι οποίοι το αντιλαμβάνονται ως ανακύκλωση της παλιάς φρουράς και αποτυχία ανταπόκρισης στα αιτήματα λογοδοσίας.
Η περίπτωση της Κένυας έφερε στο φως πολλά ζητήματα που απαιτούν επίλυση, συμπεριλαμβανομένου ενός μειωμένου αισθήματος εμπιστοσύνης. Η κυβέρνηση μαστίζεται από ερωτήματα νομιμότητας: η εκλογή του Ρούτο ήταν ελεύθερη και δίκαιη, αλλά αυτός και η κυβέρνησή του υπέστησαν σημαντική απώλεια εμπιστοσύνης. Η νομοθετική εξουσία έχασε επίσης την εύνοιά της. Οι νομοθέτες που υποστήριξαν το νομοσχέδιο ήταν η πλειοψηφία και η πολιτική τους υποστήριξη έχει αποκαλυφθεί. Θα χρειαστεί να αποκατασταθούν ως αληθινό λαϊκό κοινοβούλιο, ειδικά μετά την αποκάλυψη της απροκάλυπτης επίδειξης ανεξήγητου πλούτου ορισμένων βουλευτών. Η εξάλειψη της διαφθοράς πρέπει να είναι βασική προτεραιότητα.
Η Κένυα έχει ήδη αναγνωρίσει την τεχνολογία ως εργαλείο για την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Τώρα, οι ηγέτες του πρέπει επειγόντως να μετατρέψουν αυτή τη στρατηγική σε δράση. Οι νέοι χρειάζονται επειγόντως θέσεις εργασίας και οικονομικές ευκαιρίες. Η ατζέντα της ψηφιακής υπερεθνικής οδού του Ρούτο έχει δυνατότητες για την επίτευξη 1 εκατομμυρίου θέσεων εργασίας σε πέντε χρόνια μέσω της οικονομίας συναυλιών. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό, καθώς υπολογίζεται ότι 1 εκατομμύριο νέοι Κενυάτες εισέρχονται στην αγορά εργασίας ετησίως. Χρειάζεται νέα σκέψη. Χρειάζονται βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες λύσεις για τη δημιουργία νέων οικονομικών ευκαιριών για τα νεαρά ταλέντα της Κένυας.
Θα πρέπει επίσης να δοθεί έμφαση στις πρωτοβουλίες ψηφιακής παραγωγής. Η ψηφιακή συμφωνία ΗΠΑ-Κένυας δεσμεύει την υποστήριξη της Ουάσιγκτον για την κατασκευή ημιαγωγών στην Κένυα, την πρώτη τέτοια επιχείρηση στην Αφρική. Αυτή η πρωτοβουλία εξωτερικής πολιτικής προσφέρει στην Κένυα μια χρυσή ευκαιρία να τοποθετηθεί ως βασικός παράγοντας σε έναν τομέα αιχμής στην περιοχή.
Τα πολλά μαθήματα της Κένυας θα πρέπει να καθοδηγούν άλλες αφρικανικές χώρες που αντιμετωπίζουν εντάσεις παρόμοιες με αυτές που συνέβαλαν στο σημείο καμπής της Κένυας. Η νεολαία της Κένυας δεν είναι πλέον ένα προβλεπόμενο δημογραφικό κύμα που απαιτεί προγνωστική ανάλυση. Αντίθετα, είναι μια τρέχουσα πολιτική δύναμη με το δικαίωμα και την ευθύνη να κατευθύνει τη χώρα προς την κατεύθυνση που θέλουν να πάει.
Οι διαμαρτυρίες της Gen Z δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ένα φευγαλέο σύννεφο, διαφορετικά η κυβέρνηση μπορεί σύντομα να διαπιστώσει ότι οι διαδηλώσεις δεν ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός.
Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.
Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου
