«Καλώς ήρθατε στη χώρα των ζωντανών νεκρών»
Στη λεωφόρο Κένσινγκτον, ένα από τα κέντρα της κρίσης των οπιοειδών στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, εκατοντάδες τοξικομανείς περιφέρονται υπό την επίδραση αυτής της ουσίας που προκαλεί τρομακτικές νεκρωτικές πληγές στα σώματα των χρηστών της.
Δημοσιεύτηκε στο Άρδην τ. 128
Ο άντρας έχει γυάλινο βλέμμα, ωχρή επιδερμίδα και διακόπτει το παραλήρημά του για να μας προειδοποιήσει πανηγυρικά: «Welcome to the land of the walking dead». Καλώς ήρθατε στη χώρα των ζωντανών νεκρών. Αντιμετωπίζουμε με δυσπιστία αυτή τη θεατρική εισαγωγή. Ίσως, κατά βάθος, ένα μέρος του εαυτού μας να μην ήθελε να το πιστέψει. Λίγα λεπτά πριν φτάσουμε στη λεωφόρο Κένσινγκτον, αναρωτιόμασταν μάλιστα μήπως τα βίντεο που είχαν αναρτηθεί στα κοινωνικά δίκτυα, τους τελευταίους μήνες, ήταν λίγο υπερβολικά.
Σε αυτά βλέπουμε τα πεζοδρόμια μιας μεγάλης λεωφόρου στη Βόρεια Φιλαδέλφεια γεμάτα με ανθρώπους που περιφέρονται σαν ζωντανοί νεκροί υπό την επήρεια ενός νέου ναρκωτικού. Η πραγματικότητα είναι πολύ χειρότερη από αυτό. Γιατί, στα βόρεια αυτής της πόλης, που είναι το λίκνο της αμερικανικής δημοκρατίας, σε αυτήν τη μυθική συνοικία όπου προπονούνταν ο Ρόκι Μπαλμπόα και σε αυτήν τη λεωφόρο διπλής κατεύθυνσης που συνθλίβεται από τις μεταλλικές κατασκευές μιας εναέριας γραμμής του μετρό, διαδραματίζεται ένα τραγικό θέαμα που θα έκανε και ένα ζόμπι να χάσει το χρώμα του: πρόκειται για το θέαμα του τελευταίου κεφαλαίου της κρίσης των οπιοειδών που μαστίζει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη δεκαετία του 1990.
Είναι δεκάδες, ξαπλωμένοι στα πεζοδρόμια της Κένσινγκτον, σωριασμένοι μπροστά από κλειστά καταστήματα ή στα σκαλιά ξεθωριασμένων κτηρίων. Κάποιοι είναι σχεδόν νεκροί, ξαπλωμένοι με τα χέρια τους να σπαρταράνε στα τσιμεντένια σκαλοπάτια. Άλλοι παραπαίουν επί τόπου, με τις φιγούρες τους συνεστραμμένες σαν κούκλες που έχει αποσυναρμολογήσει ένα παιδί. Υπάρχουν άνθρωποι όλων των ειδών: νέοι και γέροι, γυναίκες και άντρες. Εδώ, οι τοξικομανείς δεν κρύβονται πια για να χτυπήσουν την ένεσή τους. Οι βελόνες ανταλλάσσονται το ίδιο εύκολα όπως τα τσιγάρα. Μια γυναίκα βοηθάει έναν άντρα να βυθίσει μια σύριγγα κατευθείαν σε μια φλέβα στον λαιμό του για να του χορηγήσει τη δόση του· ένας άλλος τρυπιέται ανάμεσα στα δάχτυλα των ποδιών· ένας τρίτος παίρνει τη δόση του στο μπράτσο του.
Όλοι καταναλώνουν φαιντανύλη, ένα οπιοειδές 50 φορές ισχυρότερο από την ηρωίνη και 100 φορές ισχυρότερο από τη μορφίνη. Τα οπιοειδή, παράγωγα του οπίου, δρουν σε ορισμένους υποδοχείς του εγκεφάλου για να μειώσουν την αίσθηση του πόνου ή να αυξήσουν το αίσθημα της ευφορίας. Χρησιμοποιούμενη από τους γιατρούς, η φαιντανύλη παρασκευάζεται επίσης, εδώ και καιρό, από εγκληματικές οργανώσεις που εμπλέκονται στη διακίνηση ναρκωτικών. Σε αντίθεση με την ηρωίνη, για την οποία απαιτείται η καλλιέργεια παπαρούνας, η φαιντανύλη είναι συνθετικό ναρκωτικό: παρασκευάζεται μόνο με χημική διαδικασία, αναμειγνύοντας ουσίες που είναι ευκολότερο να αποκτηθούν και να μεταφερθούν. Λίγο πιο πέρα, ένας άνδρας πέφτει μπροστά μας και χάνει τις αισθήσεις του, στην είσοδο ενός σταθμού του μετρό. Όλο του το πρόσωπο είναι μουσκεμένο από ιδρώτα και σάλια. «Έχει πάρει υπερβολική δόση», μας λένε απλώς οι δύο φύλακες που φυλάνε στα σκαλιά.
Ο ένας από αυτούς, χωρίς να δείχνει ανησυχία ή έκπληξη, βγάζει το κινητό του και καλεί σε βοήθεια. Φτάνει ένας περαστικός, βγάζει από την τσέπη του ένα μικρό πλαστικό αντικείμενο με ρινικό ρύγχος, το σπρώχνει στη μύτη του θύματος και το πιέζει: πρόκειται για το Narcan, ένα ρινικό σπρέι ναλοξόνης. Αυτός ο ανταγωνιστής των οπιοειδών μπλοκάρει τους υποδοχείς στον εγκέφαλο σχεδόν αμέσως, αποτρέποντας τα χειρότερα σε περίπτωση υπερβολικής δόσης φαιντανύλης. Όλοι στην Κένσινγκτον έχουν Ναρκάν στην τσάντα τους. Τα λιγοστά καταστήματα που είναι ακόμη ανοιχτά φυλάνε πολλά κουτιά από αυτό πίσω από τον πάγκο. Η χορήγησή του είναι τόσο ανώδυνη που η λέξη έχει γίνει ακόμη και ρήμα: «ναρκάνω» κάποιον, όπως «γκουγκλάρω» κάτι. Ένα ασθενοφόρο ακούγεται από μακριά. Δεν σταματάει. Μια παρόμοια περίπτωση «αναπνευστικής ανακοπής λόγω λήψης φαιντανύλης» συμβαίνει λίγο πιο μακριά. Δεν πειράζει όμως γιατί ο άνδρας σηκώνεται, καθώς συνέρχεται απότομα με τη λήψη ναλοξόνης, και συνεχίζει τον δρόμο του.
Στο απέναντι πεζοδρόμιο, στέκονται δύο αστυνομικοί. Οι αστυνομικοί McGuire και Sheehan αλωνίζουν τα πεζοδρόμια της Κένσινγκτον εδώ και πολύ καιρό και ξέρουν ότι δεν βρίσκονται εδώ για να επέμβουν ή να συλλάβουν εμπόρους ναρκωτικών. «Τι θέλετε να κάνουμε; Τίποτα, γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Βρισκόμαστε απλώς εδώ για να εξασφαλίζουμε μια παρουσία και να κρατάμε τη δημόσια οδό λίγο ελεύθερη ώστε να περνάει ο κόσμος». Ένας συρμός του μετρό περνάει πάνω από τα κεφάλια μας. Ο θόρυβος είναι εκκωφαντικός. Σταματούν. Σε αυτήν τη λεωφόρο, όλοι έχουν μάθει να σωπαίνουν όταν βρυχώνται αυτές οι μεταλλικές αψίδες. «Φυσικά, χρησιμοποιούμε Ναρκάν όποτε μπορούμε. Αλλά μερικές φορές οι τύποι σε προσβάλλουν όταν ξυπνούν», μας διαβεβαιώνουν οι αστυνομικοί. «Καθώς τους σταματάς απότομα τη δράση του ναρκωτικού, τους διακόπτεις το μαστούρωμα, το ταξίδι τους. Βασικά, σε βρίζουν επειδή τους έχεις σώσει τη ζωή».
Το τρανκ[1] βρίσκεται παντού
«Το άλλο πρόβλημα είναι αυτό». Δείχνει με το δάχτυλο το πόδι του Νταγκ, ενός άστεγου ασθενή που περιθάλπει μπροστά μας. Στη γάμπα του άντρα, βλέπουμε μια από τις ανοιχτές πληγές που έχουν χαρίσει στην ξυλαζίνη το δεύτερο παρατσούκλι της: το «ναρκωτικό του ζόμπι». Είναι αληθινή πρόκληση το να περιγράψει κανείς τις πληγές που προκαλούνται από το «τρανκ». Πρώτα είναι η δυσοσμία των νεκρωμένων ιστών, στην οποία προστίθεται η σαπισμένη όψη του γαγγραινιασμένου, γεμάτου πύον, δέρματος. «Μπορούμε να δούμε τέτοιες πληγές μόνο μετά από χρήση λίγων ημερών», συνεχίζει η Κέιτ, η οποία αλείφει την πληγή με αντιβακτηριδιακό ιατρικό μέλι για να τη βοηθήσει να επουλωθεί. «Και μπορούν να εμφανιστούν οπουδήποτε, όχι μόνο στο σημείο της ένεσης».
Σε αυτό το ασθενοφόρο, η Κέιτ και η ομάδα του Νοσοκομείου Κένσινγκτον δεν βρίσκονται εκεί για να θεραπεύσουν τον εθισμό. Περιποιούνται αυτές τις πληγές, οι οποίες, αν δεν αντιμετωπιστούν, μπορεί να φτάσουν μέχρι τα οστά και να προκαλέσουν θάνατο ή ακρωτηριασμό. Ο Νταγκ είναι εξαρτημένος εδώ και πολύ καιρό, «τουλάχιστον τριάντα χρόνια», μας λέει ο ίδιος. Ξεκίνησε με ηρωίνη προτού στραφεί στη φαιντανύλη. Την πρώτη φορά που χρησιμοποίησε το τρανκ δεν ήξερε τι ήταν. «Νόμιζα ότι αγόραζα φαιντανύλη», μας λέει καθώς κλείνει τον επίδεσμο που του άλλαξε η Κέιτ. «Η φαιντανύλη μόνη της έχει μικρότερη επίδραση και πρέπει να την παίρνω πιο συχνά. Τέλος πάντων, τώρα υπάρχει παντού το τρανκ».
Ο Νταγκ μας λέει την αλήθεια. «Η Κένσινγκτον είναι η πρωτεύουσα των Ηνωμένων Πολιτειών για την ηρωίνη και τη φαιντανύλη», μας επιβεβαιώνει η δρ Νόρα Βόλκοφ (Nora Volkow), διευθύντρια του Εθνικού Ινστιτούτου για την Κατάχρηση Ναρκωτικών (NIDA). «Υπολογίζεται, λίγο πολύ, ότι, σε ορισμένες περιοχές, όλη η φαιντανύλη είναι μολυσμένη με «τρανκ». Το χειρότερο μάλιστα είναι ότι στους χρήστες δεν αρέσουν καν τα αποτελέσματα που τους προσφέρει». Όσον αφορά τις περιβόητες πληγές, η Βόλκοφ είναι κατηγορηματική: «Δεν έχουμε δει ποτέ τέτοιου είδους βλάβες με άλλα ναρκωτικά και ακόμη δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε γιατί δημιουργούνται – επομένως και πώς να τις διαχειριστούμε». Και προσθέτει: «Υπάρχει επίσης η επίδραση της ανάμειξης όλων αυτών των ναρκωτικών. Επειδή η φαιντανύλη τούς μαστουρώνει, οι χρήστες καταναλώνουν στη συνέχεια μεθαμφεταμίνες για να μπορούν να κρατηθούν ξύπνιοι».
Σύμφωνα με μία μελέτη των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), πάνω από τα δύο τρίτα των 107.000 θανάτων από υπερβολική δόση, που καταγράφηκαν στις ΗΠΑ το 2022, προκλήθηκαν από την κατανάλωση παράνομα παρασκευασμένων συνθετικών οπιοειδών. Παράλληλα, το ποσοστό των θανάτων που αφορούν φαιντανύλη μολυσμένη με ξυλαζίνη αυξήθηκε κατά 276%, μεταξύ Ιανουαρίου 2019 και Ιουνίου 2022, σε 21 περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών, με την πλειονότητα να αφορά τις πολιτείες της ανατολικής ακτής (Μέριλαντ, Πενσυλβάνια, Κονέκτικατ).
Στα συμπεράσματά τους, οι ερευνητές του CDC επισημαίνουν ότι τα στοιχεία αυτά είναι πολύ πιθανό να υποεκτιμώνται για έναν πολύ απλό λόγο: πολλές νεκροτομές δεν περιλαμβάνουν εξετάσεις για την ανίχνευση της ξυλαζίνης, εξετάσεις των οποίων η αποτελεσματικότητα βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα. Αυτό μας εξηγεί η δρ Μέγκαν Ριντ (Megan Reed), υπεύθυνη για την ανάπτυξη ταινιών για τεστ, την οποία συναντάμε στην Κένσινγκτον. «Με τον ίδιο τρόπο που οι ταινίες αυτές χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση της παρουσίας φαιντανύλης σε ναρκωτικά όπως η κοκαΐνη, η μεθαμφεταμίνη ή η ηρωίνη, θα μπορούσαμε τώρα να επιτρέψουμε στους χρήστες να διαπιστώσουν αν υπάρχει ξυλαζίνη στη φαιντανύλη που αγοράζουν», εξηγεί η ερευνήτρια, επιδεικνύοντας μπροστά μας το τεστ. Ένα ζωτικό πλεονέκτημα για την καταπολέμηση αυτού του ναρκωτικού, ειδικά στη Φιλαδέλφεια.
Σε αυτή την πόλη του 1,5 εκατομμυρίου κατοίκων, τη φτωχότερη από τις μεγάλες αμερικανικές μεγαλουπόλεις, το 2022 καταγράφηκαν περισσότεροι από 1.413 θάνατοι από υπερβολική δόση – 11% περισσότεροι από ό,τι το 2021. Η λεωφόρος Κένσινγκτον, το κατ’ εξοχήν σύμβολο αυτής της επιδημίας, είναι μια ανοιχτή πληγή που κανείς δεν φαίνεται να ξέρει πώς να θεραπεύσει. Σε μια πόλη που πάντα υποστήριζε το Δημοκρατικό Κόμμα, οι διαδοχικοί δήμαρχοί της δεν μπόρεσαν να ανακόψουν τη σταδιακή μόλυνση αυτής της οδικής αρτηρίας. Η νέα δήμαρχος, η Σέριλ Πάρκερ (Cherelle Parker), που εξελέγη λίγες ημέρες μετά την επίσκεψή μας, δεν έχει άλλες προτάσεις εκτός από το να στέλνει την Εθνική Φρουρά στη λεωφόρο Κένσινγκτον.
Είναι επίσης αντίθετη με τους «χώρους ενέσεων». Κατά την άποψή της, αυτοί οι χώροι «ασφαλούς ένεσης» το μόνο που θα κάνουν είναι να διαιωνίζουν την πώληση παράνομων ναρκωτικών. Ωστόσο, πολλοί ερευνητές συμφωνούν ότι οι εγκαταστάσεις αυτές είναι απαραίτητες για να υποστηρίζουν την πολύ βίαιη στέρηση των εξαρτημένων. Όμως η Πάρκερ είναι ανένδοτη. «Οι άνθρωποι με αποκαλούν αντιεπιστημονική, αλλά αυτά είναι βλακείες», δήλωσε στο New Yorker. «Όταν έχεις έναν δικό σου άνθρωπο που πάσχει από εθισμό, το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται είναι ένας χώρος για να κάνει ελεύθερη χρήση των ναρκωτικών του».
Δείγματα που διανέμονται δωρεάν
Εν τω μεταξύ, στην Κένσινγκτον και στις υπόλοιπες Η.Π.Α., ο αριθμός των θανάτων από τα οπιοειδή εξακολουθεί να αυξάνεται. Σύμφωνα με το CDC, σχεδόν 650.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από την έναρξη αυτής της επιδημίας, η οποία ξεκίνησε με τη μαζική συνταγογράφηση του Oxycontin[2] από γιατρούς που εξαπατήθηκαν ή διαφθάρηκαν από την Purdue Pharma, την εταιρεία της οικογένειας Σάκλερ, η τύχη της οποίας εξετάζεται σήμερα από το Ανώτατο Δικαστήριο. Όσον αφορά την καταστολή, οι δυνάμεις της τάξης παραμένουν ανίσχυρες απέναντι σε αυτά τα ασταμάτητα κύματα συνθετικών ναρκωτικών, τα οποία δεν προέρχονται πλέον από τα χωράφια παπαρούνας ή κόκας, στα βουνά της Νότιας Αμερικής, αλλά από κινεζικά εργοστάσια που κατακλύζουν την αγορά.
Σύμφωνα με την DEA (Drug Enforcement Administration – Οργανισμός για την Καταπολέμηση των Ναρκωτικών), ένα κιλό ξυλαζίνης μπορεί να αγοραστεί στο διαδίκτυο με τιμή που κυμαίνεται από 6 έως 20 δολάρια. Άλλος ένας συρμός του μετρό περνάει από πάνω μας καθώς συναντάμε τον Άλντγουιν, έναν εθελοντή από την ένωση Impact. Εξοπλισμένος με μακριά τηλεσκοπική λαβίδα, τριγυρίζει στους δρόμους με έναν μικρό κουβά για να μαζέψει τις χρησιμοποιημένες σύριγγες που γεμίζουν τα πεζοδρόμια σε αυτή τη συνοικία. Συλλέγει περίπου 300 την ημέρα. «Αν περάσω από έναν δρόμο το πρωί και επιστρέψω αργότερα το απόγευμα, θα βρω μερικές καινούργιες», μας λέει. «Κάποιες μέρες, οι έμποροι δίνουν δωρεάν δείγματα για να δοκιμάσουν τη δοσολογία της παρτίδας. Και πάνω απ’ όλα, κερδίζουν την αφοσίωση των πελατών».
[1] Τρανκ: πρόκειται για το νέο ναρκωτικό που θερίζει στις ΗΠΑ. Η φαρμακευτική ουσία λέγεται ξυλαζίνη, η οποία είναι ένα ισχυρό ηρεμιστικό που χρησιμοποιείται από τους κτηνίατρους. Χρησιμοποιούμενο ως ναρκωτικό, έχει εξαπλωθεί εκθετικά στις Ηνωμένες Πολιτείες προκαλώντας νεκρώσεις και συχνά επεισόδια υπερβολικής δόσης (σ.τ.μ.).
[2] Πρόκειται για την οξυκωδόνη, ένα οπιοειδές με ισχυρή αναλγητική δράση που χρησιμοποιούνταν κατά κόρον από τους ναρκομανείς και συνταγογραφούνταν από τους γιατρούς. Η εταιρεία που το παρήγε, η Purdue Pharma, κήρυξε πτώχευση το 2019 μετά από χιλιάδες αγωγές που έγιναν εις βάρος της καθώς απέκρυψε το πόσο εθιστικό ήταν υποβαθμίζοντας τις παρενέργειές του (σ.τ.μ.).
Πηγή: Le Figaro, 15 Δεκεμβρίου 2023
Των ειδικών ανταποκριτών της εφημερίδας στη Φιλαδέλφεια
Vincent Jolly και Gaël Turine
Μετάφραση: Χριστίνα Σταματοπούλου
