Του Θανάση Τζιούμπα
Το αυτόνομο καθεστώς των Κούρδων στην Β.Α. Συρία βρίσκεται σήμερα μπροστά σε ένα τραγικό δίλημμα: παράδοση όπως απαιτούν οι νεοθωμανοί ή έναρξη μιας ένοπλης αντιπαράθεσης απέναντι σε έναν συντριπτικά ανώτερο εχθρό.
Η Ροζάβα υπήρξε το αποτέλεσμα της ένοπλης αντίστασης του κουρδικού λαού της Συρίας όταν το καθεστώς Άσαντ κατέρρεε υπό την πίεση του ISIS, σώθηκε μόνο από την Χεσμπολάχ και τους Ρώσους χωρίς όμως να αποκτήσει τον έλεγχο του συνόλου της χώρας. Η ανατολική Συρία παρέμεινε κάτω από τον έλεγχο του «Χαλιφάτου». Πρόκειται για το Ισλαμικό Κράτος,(όταν το 2014 το ISIS άλλαξε το όνομά του) Κήρυξε την ίδρυση του σε μια έκταση που περιέχει περιοχές της Συρίας και του Ιράκ, με πρωτεύουσα τη Ράκκα. Το ISIS κατείχε την περιοχή αυτή μέσω ενός σκληρού εγκληματικού φονταμενταλισμού, ορίζοντας στη θέση του «χαλίφη» και «ηγέτη των απανταχού μουσουλμάνων» τον επικεφαλής της, Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι.
Ο επεκτατισμός του Ισλαμικού Κράτους, όταν απέτυχε να καταλάβει την Βαγδάτη, στράφηκε προς τις Κουρδικές περιοχές. Ο πόλεμος υπήρξε σκληρός, ο SDF (κουρδικές πολιτοφυλακές) έδωσαν μια αιματηρή μάχη επιβίωσης, με την αεροπορική και εφοδιαστική υποστήριξη των ΗΠΑ. Ο πόλεμος αυτός είχε δύο εμβληματικές στιγμές: την μάχη για το Κομπάνι (Οκτώβριος 2014), όπου συνετρίβη η επιθετική προσπάθεια των τζιχαντιστών και, τρία χρόνια μετά, η μάχη για την Ράκκα, όταν η «πρωτεύουσα» του «Χαλιφάτου» έπεσε στα χέρια των Κούρδων.
Η Ροζάβα δημιουργήθηκε με αίμα χιλιάδων μαρτύρων, μαχητών και αμάχων και αποτέλεσε την ακριτική δύναμη που ανέκοψε την ορμή ενός κινήματος τόσο απειλητικού για την περιοχή (και όχι μόνο). Η Ροζάβα, πέρα από τον ηρωισμό των μαχητών έχει αναπτύξει τέτοια δημοκρατικά χαρακτηριστικά που έρχονται σε αντίθεση με την τάση του αραβικού και του μουσουλμανικού κόσμου να επιστρέφει στα πιο θεοκρατικά, σκοταδιστικά και θανατοκρατικά αρχέτυπα. Η δημοκρατία στην λήψη των αποφάσεων, η οικολογική διάσταση και πάνω απ’ όλα η θέση της γυναίκας θα μπορούσαν να αποτελέσουν παράδειγμα μιας διαφορετικής κοινωνικής προοπτικής για τους λαούς της περιοχής.
Η Ροζάβα αποτελεί μια διπλή απειλή για την «Νέα Τάξη Πραγμάτων» που επιχειρεί να επιβάλλει ο νεοθωμανισμός, εκμεταλλευόμενος το κενό που άφησε η εξάχνωση του καθεστώτος Άσαντ. Μια απειλή γεωστρατηγική, καθώς ένα οιονεί κουρδικό κράτος θα αποτελούσε απειλή για την Τουρκία των δεκάδων εκατομμυρίων Κούρδων, αλλά και για το καθεστώς της Τεχεράνης για τον ίδιο λόγο. Ακόμη, η ίδια η δημοκρατική φύση της αποτελεί «κακό παράδειγμα» απέναντι στην θεοκρατία του πολιτικού Ισλάμ που ενδημεί στα καθεστώτα αυτά.
Η νέα πραγματικότητα που έφερε η κυριαρχία του συνασπισμού της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, και της επιρροής / ελέγχου από την Άγκυρα δημιουργεί νέα δεδομένα που απειλούν την ύπαρξη της Ροζάβα, όχι μόνο ως αυτόνομης περιοχής αλλά και ως εθνικά κουρδικής περιοχής. Η μετατροπή της Συρίας σε ένα «κανονικό», δηλαδή υποτελές στην Άγκυρα κράτος, απαιτεί την κυριαρχία του νέου καθεστώτος επί του συνόλου του εδάφους και την εξάλειψη όλων των ένοπλων πολιτοφυλακών, και ιδιαίτερα των κουρδικών. Η Ευρώπη, όμηρος της Τουρκίας με βάση το προσφυγικό, κάνει ότι μπορεί για να στηρίξει τους νέους κυρίαρχους της Δαμασκού, μπας και ξεφορτωθεί τους Σύριους πρόσφυγες. Οι ΗΠΑ από την μία ανησυχούν για μια επαναφορά του Ισλαμικού Κράτους που εξαρθρώθηκε αλλά δεν εξαλείφθηκε, και που κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί αν απελευθερωθούν οι πρώην μαχητές του που κρατούνται ακόμη στις υπό κουρδικό έλεγχο περιοχές. Από την άλλη η υποστήριξη των Κούρδων ενέχει πολιτικούς κινδύνους μιας αντιπαράθεσης με τον Ερντογάν, μια αντιπαράθεση που ουδέποτε αποτολμήθηκε και που κανείς δεν γνωρίζει αν είναι επιθυμητή από την νέα διακυβέρνηση Τραμπ, με δεδομένα τα εγκώμια στην πολιτική της Άγκυρας για την Συρία. Είναι χαρακτηριστική η διάψευση των Τούρκων για την ύπαρξη συμφωνίας εκεχειρίας την οποία επικαλέστηκε ο Υπεξ Μπλίνκεν ως προϊόν της πρόσφατης επίσκεψης του.
Αυτή η ρευστότητα έχει φέρει τα πρώτα αποτελέσματα: Η Μαμπίζ ανατολικά, η Dayr az Zawr δυτικά και οι περιοχές γύρα από το Χαλέπι εγκαταλείφθηκαν από τις δυνάμεις του SDF, που αποφεύγουν μιας ευρείας κλίμακας αντιπαράθεση με τις άμεσα ελεγχόμενες από την Τουρκία ένοπλες οργανώσεις. Το Κομπάνι, μια πόλη σύμβολο, σε επαφή σχεδόν με τα τουρκικά σύνορα, βλέπει τον τουρκικό στρατό να συγκεντρώνει δυνάμεις για μια μεγάλη επιχείρηση δημιουργίας «ουδέτερης ζώνης», βάθους 20 χιλιομέτρων όπως δεν έχει πάψει να διεκδικεί η Τουρκία. Η επίσημη θέση των Τούρκων είναι ο αφοπλισμός των SDF, η αποχώρηση μη Σύρων που μάχονται στο πλευρό του. Και βέβαια με πρόσχημα την «επιστροφή» των προσφύγων η ενεργοποίηση μιας πληθυσμιακής μηχανικής που θα ανατρέψει τον εθνογραφικό χάρτη στην Β. Συρία.
Οι Κούρδοι μοιάζουν απελπιστικά μόνοι σε μια συγκυρία απόλυτης ρευστοποίησης του γεωπολιτικού περιβάλλοντος.
Η αίσθηση των κινδύνων μιας ταυτόχρονης στρατιωτικής αντιπαράθεσης ενάντια στην Δαμασκό και την Άγκυρα και η απουσία σταθερών συμμάχων που θα ήθελαν (και θα μπορούσαν) να εμπλακούν ενεργά σε μια σύγκρουση, τους οδηγεί σε επιλογές αναζήτησης πολιτικών λύσεων, ώστε να την αποφύγουν. Οι δηλώσεις της ηγεσίας τους σηματοδοτούν μια σταδιακή υποχώρηση και αποδοχή των όρων της Τουρκίας: αποχώρηση των μη Σύρων μαχητών που εξακολουθούν να υπάρχουν στις τάξεις τους, ενώ για το Κομπάνι δημιουργία μιας αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης υπό διεθνή έλεγχο. Όμως θα πρέπει να θεωρείται σίγουρο ότι θα εκβιαστούν να καταθέσουν τα όπλα και να «καταταγούν στον νέο Συριακό Στρατό», όπως απαιτεί ο νέος ηγέτης της Δαμασκού, θυμίζοντας καταστάσεις από την Βάρκιζα και τον δικό μας εμφύλιο. Αυτό όμως θα είναι και το τέλος της αυτόνομης δημοκρατικής Ροζάβα και ίσως η αρχή μιας διαδικασίας σταδιακής εθνοκάθαρσης ώστε να εκλείψει ή να υποταχθεί οριστικά αυτός ο ενοχλητικός λαός.
Το σίγουρο είναι πως το συριακό δράμα έχει ακόμη πολλές πράξεις για να τελειώσει, και είναι απίθανο να τελειώσει με «των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν».
