Του Arnaud Μontembourg από τη Ρήξη
«Το δύσκολο δεν είναι να κατανοήσουμε τις καινούργιες ιδέες, αλλά να ξεφορτωθούμε τις παλιές», έγραφε ο Κέινς το 1936, ενώ μια ολόκληρη νέα γενιά διανοουμένων, οικονομολόγων και πολιτικών, κατόρθωναν να επιβάλουν πρωτόγνωρες ιδέες για την έξοδο από τον φιλελευθερισμό που είχε οδηγήσει στο κραχ του ’29.
Oγδόντα χρόνια μετά, ζούμε την ίδια τύφλωση: ηλίθια υποταγή της πολιτικής στις αγορές, αναχρονιστική αντίληψη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία θα μπορούσε να ρυθμίσει ανώδυνα το πρόβλημα του χρέους, αλλά αρνείται δογματικά να το πράξει, αγελαίος και επικίνδυνος πολλαπλασιασμός των προγραμμάτων λιτότητας. Πώς να ξεφύγουμε από τις παλιές ιδέες που μας καταστρέφουν;
Στη Γαλλία, έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε κάθε καινούργια ιδέα, όπως η αποπαγκοσμιοποίηση, να περνάει τον ίδιο Γολγοθά. Αρχικά γελοιοποιείται, ποδοπατείται… Στη συνέχεια, οι παλιές βεβαιότητες αποκτούν ρωγμές και οι συντηρητικοί περνούν ξαφνικά πάνοπλοι στο αντίπερα στρατόπεδο. Έτσι οι Μπρουνό Λεμαίρ, Κριστιάν Εστροζί, Λωράν Βωκιέζ προσχώρησαν, με τη σειρά τους, στην άποψη για έναν «σύγχρονο» προστατευτισμό, ενώνοντας τις φωνές τους με εκείνη του Φρανσουά Μπαϊρού, που έκανε σύνθημα της εκστρατείας του το «made in France», και υιοθετώντας ταχύτατα τον «βιομηχανικό πατριωτισμό» του Φρανσουά Ολλάντ.
Τόσο στη Δεξιά όσο και στην Αριστερά, ο λελογισμένος προστατευτισμός μεταβάλλεται σε αντικείμενο εθνικής συναίνεσης. Στηρίζεται στην ιδέα ότι το χωρίς κανόνες ελεύθερο εμπόριο συνιστά μια αποτυχία για τις παλιές βιομηχανοποιημένες οικονομίες και η πολιτική του σκληρού ευρώ μια βιομηχανική αυτοκτονία. Ο απολογισμός αυτού του διπλού σφάλματος, που μόνη η Ευρώπη σε όλο τον κόσμο διέπραξε (να συνδυάσει, δηλ., ένα μη ρυθμισμένο σκληρό νόμισμα με απολύτως ανοικτά σύνορα), είναι η απώλεια 750.000 θέσεων εργασίας στη βιομηχανία της Γαλλίας, μέσα σε δέκα χρόνια, και η άνοδος των εξτρεμισμών. Και ενώ εμείς επιμένουμε πεισματικά στα λάθη μας, η αποπαγκοσμιοποίηση έχει αρχίσει να προχωρά αθόρυβα σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο.
Οι δύο προεδρίνες της Βραζιλίας και της Αργεντινής εξήγγειλαν τη βούλησή τους να προστατεύσουν τη Μερκοσούρ (τη νοτιοαμερικανική κοινή αγορά) από τον αθέμιτο ανταγωνισμό, γιατί το θεωρούν αυτονόητο. Ήδη, η Βραζιλία φορολογεί τις εισαγωγές κεφαλαίων στη επικράτειά της και πρόσφατα επέβαλε έναν πρόσθετο δασμό 30% στα οχήματα των οποίων η παραγωγή δεν πραγματοποιείται κατά 65% μέσα στη χώρα ή στη Μερκοσούρ. Όλοι οι κατασκευαστές, και μάλιστα οι Ευρωπαίοι, ανήγγειλαν την εγκατάσταση εργοστασίων επί τόπου. Η αύξηση του κόστους μεταφοράς, που αντιπροσωπεύει πλέον μέχρι και 25% ή 30% των βιομηχανικών πρώτων υλών, συμβάλλει σε αυτή την επιλογή. Προθεσμίες παράδοσης, κίνδυνος καθυστερήσεων, ανάγκη εξασφάλισης αποθεμάτων ή αμφίβολη ποιότητα κατασκευής, όλα αυτά ωθούν τους βιομήχανους να επανατοπικοποιούν την παραγωγή. Παράλληλα, οι Κινέζοι υπερφορολογούν τις εισαγωγές αυτοκινήτων, με σκοπό να επιταχύνουν τις αποτοπικοποιήσεις προς το συμφέρον τους. Γενικότερα, η Κίνα έχει αποφασίσει ότι δεν την ικανοποιεί πια ο ρόλος του παγκόσμιου εργαστηρίου, ειδικευμένου στην παραγωγή με χαμηλή προστιθέμενη αξία. Η Φοξκόν, ηλεκτρονικός γίγαντας της Ταϊβάν, υπεργολάβος της Απλ, της Νόκια ή της Σόνι, προσπαθεί να αναβαθμίσει την «ποιοτική αλυσίδα». Στην κατασκευή και τη συναρμολόγηση, προστίθενται τώρα το ντιζάιν και η έρευνα. Το φαινόμενο γίνεται ακόμα πιο έντονο στις ΗΠΑ. Η Φορντ, η Κατέρπιλαρ και η Τζένεραλ Μότορς επέλεξαν να επενδύουν στο εξής στο αμερικανικό έδαφος. Η Γιου Ες Μπλοκ Γουίντοους, που κατασκευάζει παράθυρα από πλεξιγκλάς, επανατοπικοποίησε την παραγωγή της στις ΗΠΑ, εξαιτίας των προθεσμιών.
Στη Γαλλία, είναι οι ίδιοι οι βιομήχανοι που επανεκτιμούν τις αποτοπικοποιήσεις, παρά την αντίθετη γνώμη της πολιτικής εξουσίας: από τα οπτικά Ατόλ, τα είδη για σκι Ροσινιόλ και τα παιχνίδια Μεκανό, οι επανατοπικοποιήσεις πολλαπλασιάζονται. Στη Σον-ε-Λουάρ, η εταιρεία Qooq επανέφερε από την Κίνα μια μονάδα παραγωγής για τάμπλετ αφής, πιο καινοτόμα και δημιουργικά, και φτηνότερα από τα άι-παντ της Απλ, που παράγονται από τη Φοξκόν, στην Κίνα.
Γιατί δεν μεταβάλλεται μόνο η οικονομία, αλλάζει και η κοινωνία. Άντρες και γυναίκες θέλουν να ζουν «σε ανθρώπινη κλίμακα». Δεν αποδέχονται πλέον την υποβάθμιση του περιβάλλοντος στο όνομα της παραγωγικότητας. Για όλους αυτούς τους λόγους, η παγκοσμιοποίηση είναι ένα ξεπερασμένο σύστημα, ένα παλιό αναποδογυρισμένο πτώμα, όπως θα έλεγε ο Σαρτρ.
Ωστόσο, η παλιά τάξη πραγμάτων αντιστέκεται. Οι χαρούμενοι φύλακες της παγκοσμιοποίησης επαναλαμβάνουν, με πεισματική και αφελή πίστη, «δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς», χωρίς να βλέπουν ότι όλες οι χώρες του κόσμου, και κυρίως οι πιο ανοιχτές, έχουν αποφασίσει να επικεντρώσουν και πάλι τις προσπάθειές τους στις δικές τους παραγωγικές δυνατότητες και να αναλάβουν τη δική τους οικολογική ευθύνη. Η αποπαγκοσμιοποίηση όχι μόνο δεν αποτελεί ένα σχέδιο εσωστρέφειας, αλλά είναι, αντίθετα, το σχέδιο μιας Γαλλίας και μιας Ευρώπης που επαναβιομηχανοποιούνται, και όχι μια επικράτεια που καταναλώνει προϊόντα κατασκευασμένα αλλού, κάτω από άγνωστες συνθήκες. Μια επικράτεια ανοιχτή σε όλες τις επιχειρήσεις που θα θελήσουν να παράγουν. Η Ευρώπη πρέπει να προστατεύσει τις βιομηχανίες της με προστατευτικά μέτρα και να τις στηρίξει με μια ρωμαλέα βιομηχανική πολιτική. Τέλος, έχει τα μέσα να είναι συγκεκριμένη και χρήσιμη στους λαούς.
Αυτός ο βιομηχανικός πατριωτισμός συνιστά την επιστροφή της Αριστεράς σε αυτούς που έχει αποστολή να προστατεύει, τους εργάτες, τους τεχνικούς, τους υπαλλήλους, τους μηχανικούς… Η στήριξη της εργασίας και της τιμής της, του μεροκάματου, της δημιουργικότητας, της κοινωνικής προστασίας, της τεχνογνωσίας και της παραγωγικής διάνοιας, ανήκει στην παράδοση της Αριστεράς. Ο λελογισμένος προστατευτισμός πρέπει να αποτελεί το εργαλείο της. Περιλαμβάνει το δικαίωμα στην ευημερία για όλους τους λαούς. Υπό αυτή την έννοια, η αποπαγκοσμιοποίηση συνιστά τον διεθνισμό του καινούργιου αιώνα.
Από αυτή την αποπαγκοσμιοποίηση η Μαρίν Λεπέν δεν έχει καταλάβει τίποτε. Ονειρεύεται φυλάκια κατά μήκος των συνόρων και κατηγορεί πότε τους Κινέζους «σκλάβους» ότι παίρνουν το ψωμί από το στόμα των Γάλλων, και πότε τους μετανάστες ότι τους παίρνουν τις δουλειές. Όσο για μας, οραματιζόμαστε τους κανόνες ενός κόσμου πιο δίκαιου για όλους, τόσο στον Βορρά όσο και στον Νότο. Την προειδοποιούμε λοιπόν ότι δεν θα εγκαταλείψουμε σε αυτήν τα θύματα της παγκοσμιοποίησης, θα βρισκόμαστε πάντα μπροστά στον δρόμο της, με τις αξίες μας για προστασία της εργασίας και των εργαζομένων, η ζωή των οποίων εξαρτάται από αυτήν.
*Ο Arnaud Μontembourg είναι στέλεχος του γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, που έχει επανειλημμένα εκφραστεί εναντίον της οικονομικής πολιτικής της Γερμανίας, συγκρίνοντας τη Μέρκελ με τον Βίσμαρκ.
Μετάφραση: Χριστίνα Σταματοπούλου
