Γίνεται πολύς λόγος τελευταία για την ύπαρξη στην Κύπρο μιάς νέας και υπολογίσιμης κοινωνικής και πολιτικής δύναμης: του αντικατοχικού κινήματος. Ο Βάσος Φτωχόπουλος περιγράφοντας τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του υποκειμένου αυτού του κινήματος (βλ. και τεύχος 4) καταδεικνύει ότι στην ουσία πρόκειται για μία ταξικά προσδιορισμένη κατηγορία η οποία περιλαμβάνει όλους όσους αντιστέκονται στην υπάρχουσα τάξη πραγμάτων στην Κύπρο και τίθενται έξω και ενάντια από την “κυπριακή νομιμότητα”. Το υποκείμενο σίγουρα υπάρχει. Ηγεσία δεν υπάρχει. Είναι φανερή η έλλειψη μιας ισχυρής συγκροτημένης κατάστασης η οποία να μπορεί να οργανώσει όλο αυτό το διάχυτο – και πολιτικά ετερόκλητο – δυναμικό. Υπάρχει δηλαδή ένα τεράστιο πολιτικό κενό. Το κενό αυτό προσπαθεί να καλύψει η οργάνωση “Παγκύπριο Αντικατοχικό Κίνημα” (ΠΑΚ) χωρίς ωστόσο να μπορεί μέχρι τώρα να ανταποκριθεί στους στόχους του. Το κύριο πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι η κίνηση αυτή, δεν αντιλαμβάνεται πως για να γίνει πόλος συσπείρωσης της νεολαίας πρέπει να εγκαταλείψει τον παρωχημένο πατριωτικό λόγο του και να μιλήσει μία γλώσσα σύγχρονη με φαντασία και ευρηματικότητα. Από την άλλη μεριά το πρόβλημα είναι καθαρά ιδεολογικό: δεν δίνεται ένα τέτοιο στίγμα που να μπορεί να αποκλείει τα κόμματα. Αυτά από τη μεριά τους με τις οργανωτικές τους δυνατότητες και τη ρητορική τους μπορούν να ματαιώνουν τη μαζικοποίηση αυτού και άλλων τέτοιων σχημάτων που δηλώνουν “μη πολιτικά” και δεν έχουν ένα σαφές ιδεολογικοπολιτικό στίγμα ούτε αναφέρονται σε ένα υποκείμενο και αυτό βέβαια είναι το μεγάλο τους λάθος. Έτσι το ΠΑΚ παραμένει άμαζο και αναποτελεσματικό. Το ίδιο ισχύει και για τα προσφυγικά σωματεία ακόμη και εκείνα που δεν αποτελούν μόνο σφραγίδες και είναι μαζικότερα και μαχητικότερα από τα άλλα. Σ’αυτά τα τελευταία περιλαμβάνουμε την “Αδούλωτη Κερύνεια”, την “Ελεύθερη Καρπασία” και το Θ.Ο.Ι. Φιλιάς. Άλλες, παραδοσιακές θα λέγαμε, οργανώσεις, είναι οι κινήσεις των Συγγενών των Αγνοουμένων, οι τραγικές φιγούρες των γυναικών με τα μαύρα, και η κίνηση για την υπεράσπιση των εγκλωβισμένων, του μοναδικού κατεχόμενου πληθυσμού στην Ευρώπη που η εξαφάνιση του από τις πατρογονική του γη είναι ζήτημα χρόνου. Όλες αυτές οι κινήσεις που δραστηριοποιούνται από τον πρώτο κιόλας χρόνο της κατοχής, έχουν επιδείξει μία αξιοθαύμαστη αντοχή και επιμονή. Έχουν επίσης καθιερωθεί στις συνειδήσεις του κόσμου και όλα τα κόμματα και οι κυβερνώντες είναι υποχρεωμένοι να τα λαμβάνουν υπ’ όψιν. Οι τελευταίοι κάνουν κάθε προσπάθεια να τα ελέγξουν και να τα εντάξουν στη λογική τους που ενοχλείται από κάθε έκφραση των αντικατοχικών αισθημάτων του λαού. Βέβαια το πρόβλημα με τις παραπάνω κινήσεις σήμερ είναι ότι αναφέρονται σε κόσμο μεγαλύτερης ηλικίας ο οποίος όσο περνούν τα χρόνια απογοητεύεται και, αναπόφευκτα, συρρικνώνεται.
Κοντά σε αυτά υπάρχουν και οι κινήσεις που παρά τη φαινομενική μερικότητα τους, έχουν ζωντάνια και είναι αυτά που παίρνουν τις πρωτοβουλίες καλύπτοντας εν μέρει το κενό της πολιτικής οργάνωσης των ανθρώπων που συμμετέχουν και στην ουσία αποτελούν το αντικατοχικό κίνημα. Ίσως πιο γνωστή τέτοια κίνηση να είναι η Κυπριακή Ομοσπονδία Μοτοσυκλέτας (ΚΟΜ) κυρίως επειδή είναι αυτή που κατάφερε να οργανώσει τις μεγαλύτερες αντικατοχικές πορείες και άλλες τέτοιες εκδηλώσεις στην Κύπρο. Η ΚΟΜ αποτελεί σήμερα ένα είδος πολιτικής οργάνωσης που παρεμβαίνει στο κεντρικό πολιτικό επίπεδο σε ζητήματα όπως αυτό της αμυντικής θωράκισης της Κύπρου και της συναυλίας του Ρουβά. Πέρα όμως από την ΚΟΜ υπάρχουν και άλλες κινήσεις, όπως οι ομάδες φοιτητών και μαθητών που προσπαθούν να οργανώσουν και να πολιτικοποιήσουν την κυπριακή νεολαία το πιο ισχυρό κομμάτι του αντικατοχικού κινήματος. Υπάρχουν επίσης οι ομάδες γυναικών. Οι γυναίκες αποτέλεσαν την πρωτοπορία του αντικατοχικού κινήματος καθώς πρώτες αυτές οργάνωσαν αντικατοχικές πορείες και ήρθαν σε σύγκρουση με τις δυνάμεις κατοχής αλλά και με το πολιτικό και κοινωνικό κατεστημένο στην Κύπρο. Σήμερα στη θέση της οργάνωσης “Οι Γυναίκες επιστρέφουν” που ουσιαστικά δεν υπάρχει, υπάρχουν δύο ομάδες: η “ομάδα γυναικών για την άμυνα” και η “ομάδα γυναικών για τη στράτευση” οι οποίες αγωνίζονται για την ουσιαστική συμμετοχή των γυναικών στον αμυντικό σχεδιασμό της Κύπρου. Σημαντική συνιστώσα του αντικατοχικού κινήματος αποτελούν επίσης οι οικολόγοι της Κύπρου οι οποίοι θεωρούν την κατοχή σαν το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό βιασμό του οικοσύστηματος της Κύπρου. Πέρα από αυτό οι οικολόγοι αγωνίζονται και εναντίον της “άλλης κατοχής”, των βρετανικών βάσεων, καθώς και εναντίον των συνεπειών του λεγόμενου “οικονομικού θαύματος” της Κύπρου, της υποβάθμισης της ποιότητας ζωής, της πολιτιστικής αλλοτρίωσης και γενικότερα της παρασιτικής ενσωμάτωσης της κυπριακής οικονομίας στον “πολιτισμό της παγκοσμιοποίησης” των πολυεθνικών. Να σημειώσουμε πως η πολιτική έκφραση των οικολόγων της Κύπρου, οι Οικολόγοι-Περιβαλλοντιστές συμμετείχαν στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές και απέσπασαν το 1,2% των ψήφων. Στις 31 Μαϊου 1997 έκαναν το πρώτο συνέδριο τους και έχουν καθιερωθεί πλέον ως μία νέα πολιτική δύναμη στην Κύπρο με διασυνδέσεις και στην Ευρώπη μέσω των Πρασίνων. Ο σημαντικότερος αγώνας που διεξάγουν τα τελευταία χρόνια οι κύπριοι οικολόγοι αφορά την υπεράσπιση της περιοχής του Ακάμα στο βορειοδυτικό άκρο του νησιού τόσο από την “εισβολή” των τουριστικών επιχειρήσεων όσο και από την αποικιοκρατική νοοτροπία των Εγγλέζων που επιμένουν να κάνουν ασκήσεις στην περιοχή. Τέλος θα πρέπει να αναφερθούμε και στην εφημερίδα Ένωσις του φίλου Βάσου Φτωχόπουλου που μολονότι δεν αποτελεί μία τακτική έκδοση καθώς αντιμετωπίζει τεράστιες δυσκολίες, επιμένει να στηλιτεύει και να μάχεται με ένα πείσμα που το οπλίζει η απελπισία το πολιτικοκοινωνικό κατεστημένο της Κύπρου. Το ανατρεπτικό της χιούμορ και το προκλητικό της ύφος την έχουν θέση επανειλειμένα στο στόχαστρο των διωκτικών αρχών που την κατηγορούν για”προσβολή των χρηστών ηθών” κλπ. Γι’αυτούς όμως που αντιλαμβάνονται πως η χρήση της πορνογραφίας στην Ένωσιν είναι η απεικόνιση της καθημερινής κυπριακής χυδαιότητας, αποτελεί το μόνο έντυπο μέσα από το οποίο μπορούν να εκφράσουν την αγανάκτηση τους για την κυπριακή πραγματικότητα.
Παρουσιάσαμε λοιπόν περιληπτικά τις συγκροτημένες ομάδες, κινήσεις και σωματεία που κινούνται – με την ευρεία έννοια – στο χώρο της αντικατοχικής πολιτικής και κοινωνικής δράσης. Στο αφιέρωμα του τεύχους που κρατάτε στα χέρια σας δημοσιεύουμε κείμενα και συνεντεύξεις από αυτές τις κινήσεις προσπαθώντας να καλύψουμε όσο γίνεται καλύτερα το κενό πληροφορήσης που υπάρχει, κυρίως στην Ελλάδα για αυτές. Έτσι πρέπει να γίνει γνωστό πως στην Κύπρο πέρα από τον Κληρίδη και το ΑΚΕΛ, πέρα από την οικονομική ευμάρεια, τα ακριβά αυτοκίνητα, τα αφορολόγητα, τις φιλιππινέζες και τα μασατζήδικα, υπάρχει μία άλλη Κύπρος, η Κύπρος που αγωνίζεται και που κάνει καθημερινή πράξη το “Ελευθερία ή Θάνατος”. Αυτή είναι η Κύπρος “που οι εμπόροι την μισούνε” γιατί “επιμένει σε αυτόν τον μακρινό και ξεχασμένο τόπο να μιλάει ακόμη ελληνικά”.
Η γεωγραφία του αντικατοχικού κινήματος στην Κύπρο
901
Της Σύνταξης