του Δημήτρη Ναπ. Γιαννάτου
Τo μήνυμα στο μπουκάλι του «φαρμάκου», σαφές : «100% από το εργαστήρι της φύσης!». Το εργαστήρι, βέβαια, είναι η θάλασσα και το ρινικό διάλυμα, φυσικό θαλασσινό νερό σε μπουκάλι με προωθητικό. Εντιμότητα ή κυνισμός; Από τότε που η απλή συμβουλή των μεγαλύτερων : «βάλε λίγη… θάλασσα στην μύτη, κάνει καλό», ήταν μια ενσωματωμένη «θεραπευτική» στιγμή της καθημερινότητας –όπως και τόσες άλλες– έχει περάσει καιρός. Τώρα η θάλασσα επαναξιολογείται και κοστολογείται ως τυποποιημένο βιομηχανικό διάλυμα.
Σ ε άμεση ιδεολογική συνάφεια με το παραπάνω, βρίσκεται και η οδηγία της Ε.Ε, Traditional Herbal Medical Product Directive, με την οποία, από αρχές Απριλίου 2011, ορίστηκαν … πνευματικά δικαιώματα στα βότανα, στις βιταμίνες και τα μέταλλα. Όσα φυσικά προϊόντα δεν έχουν χρησιμοποιηθεί στην Ευρώπη πάνω από 15 χρόνια θα απαγορεύεται η διακίνηση τους, ενώ όσα χρησιμοποιούνται τα τελευταία 30 χρόνια, παγκοσμίως και 15 χρόνια πανευρωπαϊκά, δεν φαίνεται να αντιμετωπίζουν πρόβλημα.
Η φαρμακοβιομηχανία, εδώ και χρόνια επιδιώκει τον έλεγχο των φυσικών «θεραπευτικών» πρώτων υλών και την επαναξιολόγησή τους ως φάρμακα. Με τον τρόπο αυτό, αφενός ελέγχει –στο όνομα δήθεν της προστασίας του καταναλωτή– την εκμετάλλευση του τεράστιου πλήθους φυτών και βοτάνων με ιαματικές ιδιότητες, αφετέρου, περιορίζει την δυνατότητα εναλλακτικών φυσικών μεθόδων θεραπείας, μέσα από την ηγεμονική επιρροή της και την βιομηχανοποίηση της υγείας, καθώς τα βότανα παύουν να θεωρούνται τροφές και απαιτείται ιατρική συνταγή χορήγησης. Παράλληλα, οι εταιρείες αποκτούν το νομικά αποκλειστικό δικαίωμα ισχυρισμού για το τι προσφέρουν και για ποιες περιπτώσεις, τα φυτικά προϊόντα. Κατ’αυτόν τον τρόπο, η εταιρική διαχείριση, ορίζοντας την βιοποικιλότητα με όρους επιβολής και εμπορευματικής αρπαγής, αποκτά το διεθνές αποκλειστικό δικαίωμα εκμετάλλευσης κάποιου ντόπιου φυτού. Οι «ιθαγενείς» χάνουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν βότανα που γνώριζαν την χρήση τους για αιώνες. Η φαρμακευτική αποικιοκρατία, κυριαρχεί τόσο πάνω στην φύση, όσο και στους ανθρώπους, με απόλυτα κατασταλτικό τρόπο. Ότι παράγεται φυσικά, γίνεται χημικό, ενώ παράλληλα απαγορεύεται η χρήση του.
Με όρους οικονομίας, τα παραπάνω σχετίζονται με την αδηφάγα και αέναη ανάγκη του κεφαλαιοκρατικού μοντέλου κυριαρχίας να αναζητεί κέρδη σε πεδία που ισχύουν εναλλακτικοί ή ανεξέλεγκτοι από το κεφάλαιο, τρόποι παραγωγής. Αποτελεί μια διαρκή συσσώρευση κεφαλαίου, τόσο με την –βίαιη συχνά- οικονομική λεηλασία του φυσικού πλούτου των περιοχών, όσο και με την ιδεολογική ηγεμονία που παράγει. Το βότανο ελέγχεται και εκτοπίζεται από την ντόπια χρήση του, βιομηχανοποιείται και πουλιέται ξανά στους πρώην παραγωγούς του, αλλάζοντας με πρακτικό και συμβολικό τρόπο το πλαίσιο της κοινωνικής αναπαραγωγής μη εμπορευματικών σχέσεων και τρόπου ζωής.
Άλλωστε, από την δεκαετία του ’70, ο Ιβάν Ιλιτς, μιλούσε για την «πολιτισμική ιατρογέννεση» τονίζοντας την αλλαγή της κουλτούρας σε σχέση με την αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας. Τα πολιτισμικά πρότυπα και οι τρόποι που η κάθε κοινωνία είχε αναπτύξει για να αντιμετωπίζει το πόνο, την αρρώστια ή τον θάνατο, αντικαθίστανται από το μονοσήμαντο ιατρικό μοντέλο. Τα βότανα χρησιμοποιούνταν από όλους τους αρχαίους λαούς, ενώ και ο Ιπποκράτης κατάγραψε μεγάλο αριθμό ιαματικών φυτών που θα μπορούσαν αποκαταστήσουν την φυσική ισορροπία των στοιχείων του ανθρώπινου συστήματος.
Στις μέρες μας, η ίαση πουλιέται μόνο στο φαρμακείο, με την ανακούφιση του συμπτώματος, ενώ η φαρμακευτική τεχνοκρατία υποβαθμίζει τον ρόλο που παίζει ο σύγχρονος τρόπος ζωής στην υγεία, ανεβάζοντας τα σωματικά και ψυχικά όρια αντοχής, σε ένα κύκλο ατομικών λύσεων με ιατρικοποίηση και βιομηχανοποίηση της υγείας. Η «χημική επίθεση» είναι τεράστια, αν σκεφτούμε πως τον 19ο αιώνα, σχεδόν το 80% των φαρμάκων προερχόταν από φυτά, ενώ σήμερα το ποσοστό ανέρχεται περίπου στο 25%. Και αυτό παρά το γεγονός πως πολλές έρευνες δείχνουν πως πολλά φυτά βοηθούν στην αντιμετώπιση… «νεωτερικών» προβλημάτων, όπως η πολυφαρμακία, η ανεπάρκεια των αντιβιοτικών σε μικρόβια, η χημικές παρενέργειες των φαρμάκων, κ.α.
Στην εποχή που οι σοσιαλφιλελεύθερες ελίτ, συνεχίζοντας την ολοκληρωτική κυριαρχία του εμπορεύματος στις καθημερινές στιγμές μας, επιχειρούν να εξαφανίσουν την ιστορία, τις αξίες χειραφέτησης, τις ντόπιες ταυτότητες και κουλτούρα, η παραπάνω οδηγία μπορεί να αποτελέσει και οδηγία αντίστασης και συνέχειας του αγώνα για ένα ουσιαστικό «σχετίζεσθαι», για ένα μοντέλο ζωής με ισορροπία Λόγου και Πνεύματος, με συγκεκριμένο πολιτισμικό όραμα και αυτόνομες οριζόντιες κοινοτικές σχέσεις.
