Οι υγρότοποι της Σαμοθράκης

Εκπλήξεις και απογοητεύσεις

Του Δημήτρη Μπούσμπουρα Ρήξη φ. 134

Η φύση στην Ελλάδα μοιάζει να είναι ανεξάντλητη. Όσο περισσότερο ερευνούμε τόσο περισσότερα είδη και σημαντικές ζώνες ανακαλύπτονται. Καθώς περισσότεροι άνθρωποι βγαίνουν έξω με άλλο μάτι, κυάλια ή κάμερες, πολλές εκπλήξεις εμφανίζονται.
Η Σαμοθράκη είναι γνωστή για την θάλασσα, το απρόσιτο βουνό και τις βάθρες. Λίγα όμως ήταν γνωστά για τους υγροτόπους. Σε πρόσφατη έρευνα του WWF1 καταγράφηκαν 11 μικροί υγρότοποι. Δυστυχώς, μόνο 8 από αυτούς περιλήφθηκαν στο Προεδρικό Διάταγμα για τους μικρούς νησιωτικούς υγροτόπους2. Οι δύο θεωρούνται μεγάλοι σε έκταση και υπάγονται στην αυτονόητη προστασία που παρέχουν οι νόμοι και οι διεθνείς συνθήκες όπως η Ramsar. Ο τελευταίος είναι μικρός, αλλά σε ευαίσθητη θέση και για άγνωστους λόγους δεν συμπεριλήφθηκε. Ίσως τον λόγο τον ανακαλύψαμε στην πρόσφατη έρευνά μας, όπως θα δούμε στην συνέχεια.
Στην έρευνα στην περιοχή γύρω από το λιμάνι και τις ακτές εκατέρωθεν ανακαλύψαμε ακόμη έναν υγρότοπο. Πρόκειται για έναν καλαμιώνα από όπου διέρχεται ένα ρέμα που διατηρεί γλυκό νερό όλον τον χρόνο, όπως μαρτυρά η ύπαρξη νεροχελωνών και η παρουσία πολλών υδροβίων πουλιών κατά την εαρινή μετανάστευση. Ένα φίλος από το Εναλλακτικό Ραδιόφωνο με ρώτησε τι όνομα θα του έδινα. Δεν μπορεί όμως παρά να πάρει το όνομα της περιοχής και το βασικό χαρακτηριστικό της βλάστησης: είναι ο Καλαμιώνας Λιβαδίου.
Για να φτάσεις εκεί περνάς από τρεις υγροτόπους. Τη μικρή Ανώνυμη Λιμνοθάλασσα που δεν περιλήφθηκε στο ΠΔ, και τους δύο μεγαλύτερους υγροτόπους του νησιού, την Λιμνοθάλασσα του Αγίου Ανδρέα και την Λιμνοθάλασσα Κουφκή. Όλες αυτές οι λιμνοθάλασσες δεν έχουν άμεση επικοινωνία με την θάλασσα, αλλά προφανώς δέχονται γλυκό νερό από πηγές και υπόγεια από την θάλασσα. Τα καλοκαίρια συρρικνώνονται και δεν προκαλούν εντύπωση στους επισκέπτες. Μέχρι όμως τον Ιούνιο, εκτός της τουριστικής περιόδου, σφύζουν από ζωή. Το εντυπωσιακό είναι ότι ανακαλύψαμε ότι φέτος φωλιάσανε καλαμοκανάδες, ποταμοσφυριχτές, αμμοσφυριχτές και πιθανότατα η βαρβάρα και η καστανόπαπια (αυτό θα το επιβεβαιώσουμε στην επόμενη επίσκεψη, στα μέσα του Ιουνίου). Στην μετανάστευση σταματάνε πολλά είδη και μπορεί να δει κανείς πολλά από τα υδρόβια πουλιά που θα δει στο καταπληκτικό Δέλτα του Έβρου. Σε μικρούς βέβαια πληθυσμούς, αλλά σε ένα πολύ ωραίο αγροτικό τοπίο, που θυμίζει τον κάμπο της Θεσσαλίας, μόνο που έχει δίπλα θάλασσα με δελφίνια και τα άλμπατρος της Μεσογείου (τον Αρτέμη και τον Μύχο).
Παντού όμως υπάρχουν και οι απογοητεύσεις. Η ακτή πίσω από την Λιμνοθάλασσα Κουφκή είναι πεδίο βολής. Ευτυχώς τα πουλιά έχουν να καταφύγουν στους άλλους υγροτόπους, αλλά θα ήταν καλό αν λάμβανε κάποια μέτρα ο στρατός, ο οποίος έχει δείξει ευαισθησία σε ανάλογες περιπτώσεις, όπως στο Δάσος της Δαδιάς, όπου αναθεώρησε τον σχεδιασμό.
Η μεγάλη απογοήτευση όμως ήταν στην λιμνοθάλασσα Ανώνυμη. Είναι γεμάτη σκουπίδια. Μου έκανε πολλή εντύπωση ότι και στις πέντε επισκέψεις είδα ότι ο κόσμος από την Καμαριώτισσα περνάει δίπλα για να κάνει το καθημερινό του περπάτημα. Αγνοούν ότι υπάρχουν πουλιά, όπως και δεν δίνουν σημασία στα σκουπίδια και στα μπάζα που καταστρέφουν τον υγρότοπο. Μετά οι ίδιοι παραπονιούνται για τον τουρισμό.
Ο κεραυνός έπεσε όταν έφτασε στα χέρια μου η Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση (ο θεός να την κάνει) που συνοδεύει την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων της Σαμοθράκης. Χωροθετείται ακριβώς πάνω σ’ αυτόν τον υγρότοπο. Στο σχέδιο μάλιστα που παρατίθεται, αυτός ο υγρότοπος εμφανίζεται. Ο μηχανικός όμως που συνέταξε την μελέτη, παράνομα, γιατί αυτές τις μελέτες πρέπει να τις συντάσσουν ειδικοί στο φυσικό περιβάλλον, δεν είδε τίποτα! Το έργο έχει πάρει αναβολή για χρηματοδοτικούς μάλλον λόγους. Ελπίζουμε το παρόν άρθρο και η έκθεση που θα συντάξουμε μετά το πέρας της έρευνας να οδηγήσουν σε ανασχεδιασμό.
Επισκεφτείτε, λοιπόν, το νησί το καλοκαίρι. Περπατήστε προς το Ακρωτήρι νωρίς το πρωί ή το σούρουπο και δείτε αυτό το θαυμάσιο τοπίο. Οι χώροι διακοπών μπορεί να είναι μια αφετηρία για μια άλλη ματιά για τον τόπο και όχι μόνο «Sea, Sex αnd Sun», όπως τραγουδούσε ο Σερζ Γκενσμπούργκ την δεκαετία του 70.

Σημειώσεις
1.http://www.oikoskopio.gr/ygrotopio/
2. Προεδρικό Διάταγμα. Έγκριση καταλόγου μικρών νησιωτικών υγροτόπων και καθορισμός όρων και περιορισμών για την προστασία και ανάδειξη των μικρών παράκτιων υγροτόπων που περιλαμβάνονται σε αυτόν. ΦΕΚ 229. 19 Ιουνίου 2012