Παλαιστίνιοι της Γάζας δυσαρεστούνται καθώς η Τουρκία εστιάζει μόνο στη Χαμάς
του Fehim Taştekin, από το περιοδικό Άρδην τ. 98, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2014
Π όλη της Γάζας, λωρίδα της Γάζας. Βρισκόμαστε σ’ ένα δείπνο «Ιφτάρ», κάτω από τις φωτογραφίες του Ούγκο Τσάβες, πρώην προέδρου της Βενεζουέλας, και του Αχμάντ Σααντέτ, του γραμματέα του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PFLP) που πέρασε τη ζωή του στις ισραηλινές φυλακές. Δεν νηστεύουν όλοι, αλλά ήταν όλοι εκεί για να μοιραστούν το δείπνο Ιφτάρ, με χούμους, κοτόπουλο και ρύζι που πρόσφερε το ραδιόφωνο του Λαϊκού Μετώπου, Ας Σάαμπ. Το φαγητό ήταν εξαίσιο, αλλά τα ζητήματα που συζητήθηκαν στο τραπέζι ήταν πολύ βαριά.
Είμαστε στον 10ο όροφο ενός κτηρίου, από τον οποίο μπορούμε να δούμε προς την Ανατολή τα σύνορα με το Ισραήλ, από τη Δύση, την Μεσόγειο Θάλασσα. Συζητώντας με τον Ζουλφικάρ Σιβέριο, ηγέτη του Λαϊκού Μετώπου στη Γάζα, για τις πρωτοβουλίες κατάπαυσης πυρός που θα σταματούσαν τις συγκρούσεις μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, τον ρώτησα σχετικά με τον ρόλο της Τουρκίας. Απάντησε «Η Τουρκία δεν έχει κανέναν άλλον ρόλο πέρα από το να πείσει την Χαμάς να αποδεχθεί τις αμερικανικές και ισραηλινές απαιτήσεις». Όταν του υπενθύμισα ότι ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ένας από τους παγκόσμιους ηγέτες που εκφράζεται συχνότερα υπέρ της Γάζας, με διέκοψε λέγοντας «Είναι ψεύτης». Και συνέχισε για να μου εξηγήσει την βαρύτατη κατηγορία που του απηύθυνε:
«Η Τουρκία προσπαθεί να δημιουργήσει μια σφαίρα επιρροής για τον εαυτό της. Χρησιμοποιεί την Μέση Ανατολή ως χαρτί για να δείξει προς την Ε.Ε. ότι η Τουρκία διαθέτει εναλλακτική προοπτική. Εάν η Τουρκία καταστεί κάποτε πλήρες μέλος της ΕΕ, θα ξεχάσει την ίδια στιγμή το Παλαιστινιακό ζήτημα. Η Τουρκία διατηρούσε πάντα στενές πολιτικές, στρατιωτικές και οικονομικές σχέσεις με το Ισραήλ. Το ισραηλο-τουρκικό εμπόριο τετραπλασιάστηκε μετά το επεισόδιο του Νταβός (τότε που ο Ερντογάν κατήγγειλε τον τότε πρωθυπουργό του Ισραήλ Σιμόν Πέρες, και εγκατέλειψε την κοινή συνέντευξη τύπου). Η κυβέρνηση του Ερντογάν χρησιμοποιεί τη Γάζα για τα δικά της συμφέροντα. Σε ό,τι έχει να κάνει με την Παλαιστίνη, τα συμφέροντα του Ιράν και της Τουρκίας είναι παραπλήσια. Εκμεταλλεύονται την Χαμάς για να ενισχύσουν την δική τους θέση στην περιοχή. Αν το Ιράν επιλύσει την πυρηνική κρίση που έχει με τη Δύση, θα εγκαταλείψει το παλαιστινιακό ζήτημα».
Αυτά τα αξιοσημείωτα σχόλια μπορεί να μπερδέψουν όσους προσεγγίζουν την Τουρκία από την σκοπιά της Χαμάς. Σύμφωνα με τον Σιβέριο, η υποστήριξη της Τουρκίας και του Κατάρ στην Χαμάς συνέβαλε στην εμπέδωση της πολιτικής διαίρεσης εντός του παλαιστινιακού στρατοπέδου. Είπε «αυτή η πολιτική λειτούργησε κατά τα τελευταία επτά χρόνια. Με τη Χαμάς στην Γάζα και την Φατάχ στην Δυτική Όχθη, η πολιτική ενότητα του Παλαιστινιακού λαού διασπάστηκε».
Αυτή η άποψη δεν συνδέεται μόνον με το Λαϊκό Μέτωπο ή την Φατάχ, αλλά είναι διάχυτη, ακόμα και μεταξύ συντηρητικών που δεν ταυτίζονται με τη Χαμάς. Σ’ ένα συνέδριο στην Βαγδάτη, τον Μάρτιο του 2014, ο πρώην Υπουργός Δικαιοσύνης της Παλαιστίνης, Αλί Κασάν, κατηγόρησε το τουρκικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) ότι υποβαθμίζει το Παλαιστινιακό ζήτημα σε ζήτημα της Χαμάς. Δεν θα ήταν παραπλανητικό να πούμε ότι το Παλαιστινιακό ζήτημα, που κατά καιρούς εκφράστηκε από αριστεριστές, δεξιούς, κομμουνιστές, νασερικούς, εθνικιστές, συντηρητικούς, μουσουλμάνους και χριστιανούς, τώρα διέρχεται μια φάση ισλαμοποίησης, ενώ οι ισχυρισμοί ότι η Τουρκία και το Κατάρ πιέζουν να το μεταβάλουν σε ζήτημα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας δεν είναι υπερβολικοί.
Αυτό το ζήτημα τέθηκε σε μια συνάντηση που είχα στην συνοικία Τζαμπάλ Ζεϊτούν με τον Ελίας Ελ Τσίλντε, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Γενικής Συνομοσπονδίας Παλαιστινιακών Εργατικών Σωματίων. Ο Τσίλντε απαντούσε στις ερωτήσεις μου, κάτω από ένα πορτρέτο του Ζώρζ Αμπάς, έτερου ηγέτη του Λαϊκού Μετώπου. Μου παραπονέθηκε για τις αλλαγές στον χαρακτήρα της Παλαιστινιακής Αντίστασης. Τόνισε τον ζωτικό ρόλο που παίζουν οι Χριστιανοί στα αριστερά κινήματα, λέγοντας, «Αντιστεκόμαστε στην κατοχή. Δεν πρόκειται για έναν θρησκευτικό σκοπό. Είμαστε υπερήφανοι για την Παλαιστινιακή και την Αραβική ταυτότητά μας. Όταν έχει να κάνει με την αντίσταση, υποστηρίζουμε όλα τα κινήματα, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς, και της ισλαμικής Τζιχάντ. Αλλά εξαιτίας του τρόπου ζωής μας, συμμετέχουμε στα αριστερά κινήματα. Αυτή τη στιγμή, είμαστε πολύ ενεργοί στην κοινωνική πρόνοια. Οι γιατροί μας, οι οργανώσεις πρόνοιας, και οι νεολαίες μας στηρίζουν ενεργά την αντίσταση».
Πολλοί κάτοικοι της Γάζας δυσαρεστούνται με τον τρόπο που οι ταξιαρχίες Ιζ-Αντ-Ντιν-Αλ-Κασάμ της Χαμάς προβάλλονται ως οι μοναδικοί φορείς της Αντίστασης, την ίδια στιγμή που η Ισλαμική Τζιχάντ, αλλά και οι ομάδες Αμπου-Αλί Μουσταφά, Νάσερ Σαλαχαντίν και Αχμάντ Αμπου Ρις του Λαϊκού Μετώπου μάχονται στο πλευρό της.
Εμπόριο και Πολιτική
Αξιωματούχοι του ΑΚP αρνούνται τις κατηγορίες υπενθυμίζοντας τις προσπάθειες που έκαναν για μια επαναπροσέγγιση μεταξύ της Χαμάς και της Φατάχ. Αλλά η προσανατολισμένη προς την Χαμάς πολιτική της Τουρκίας μπλέκεται με τις σχέσεις που αυτή ανέπτυξε με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Μέση Ανατολή και την Βόρειο Αφρική, κυρίως με την έντονη αντίδραση για την μεταχείριση των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο. Καθώς η Αιγυπτιακή κυβέρνηση υπό τον Αλντελ-Φατάχ Αλ Σίσι, υποστηρίζοντας το Ισραήλ, προσπαθεί να συμπεριλάβει στην διαμάχη της με την Μουσουλμανική Αδελφότητα και τη Χαμάς στην Γάζα, οι εντάσεις μεταξύ της Τουρκίας και του Καΐρου έχουν βγει στο φως της δημοσιότητας. Είναι σαν να έχουν αναδυθεί δύο νέοι άξονες στην περιοχή, υπέρ και κατά της Χαμάς.
Πολλοί σχολιαστές με τους οποίους συνομίλησα στη Γάζα διακρίνουν μεταξύ των συμφερόντων του τουρκικού κράτους και εκείνων του τουρκικού λαού, και της πολιτικής του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης που συρρίκνωσε αυτό το συμφέρον και το ταύτισε με τη Χαμάς. Μολονότι ίσως όχι τόσο ενεργά όσο άλλοτε, ο κόσμος στους δρόμους της Γάζας, και ιδιαίτερα οι υποστηρικτές της Χαμάς διατηρούν κάποιες συμπάθειες για τον Ερντογάν. Όπου καταλαβαίνουν ότι είμαστε Τούρκοι, το πρώτο πράγμα που μας λένε είναι «Ερντογάν, Ερντογάν». Αλλά το κλίμα αλλάζει δραστικά καθώς μιλούμε με πολιτικούς παράγοντες και ακτιβιστές που αμφισβητούν την ειλικρίνεια της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Στο μυαλό πολλών από αυτών, η Τουρκία είναι μια χώρα που διαμαρτύρεται συχνά εναντίον όσων συμβαίνουν στη Γάζα, αλλά δεν αντιδράει όπως οι χώρες της Λατινικής Αμερικής. Η αντίθεση μεταξύ του επεισοδίου στο Νταβός και των από τότε αυξανόμενων εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δύο χωρών είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αντιφατικής στάσης. Η Τουρκία καταλαμβάνει την έβδομη θέση στην λίστα των χωρών στις οποίες το Ισραήλ εξάγει τα προϊόντα του, και την 10η στις εισαγωγές.
Πιστεύοντας ότι Γάζα είναι μόνο η Χαμάς
Συμμετείχα σε μια συζήτηση στο προάστιο Τελ Αλ Γάφα της Γάζας, όπου συζητήθηκαν αυτές οι αντιφάσεις. Ένας πρώην μαχητής της Αντίστασης, από την κοσμική πτέρυγά της, είπε «Μετά το 1950, στην Γάζα, διαδοχικά επικράτησαν οι κομουνιστές, οι νασερικοί, το Λαϊκό Μέτωπο, η Φατάχ, και τώρα η Χαμάς. Ναι, η αντίσταση ισλαμοποιείται. Ωστόσο, η αντίσταση δεν αποδυναμώθηκε εξαιτίας της θρησκευτικής ταυτότητας της Χαμάς, αντίθετα, έγινε ισχυρότερη. Όμως μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 η ύπαρξη μιας οργάνωσης σαν την Χαμάς εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του Ισραήλ. Η Τουρκία δεν υπήρξε ειλικρινής σε σχέση με την Παλαιστίνη. Εάν ήταν, η εμπορική και στρατιωτική συνεργασία της με το Ισραήλ δεν θα είχε αναπτυχθεί τόσο έντονα». Ένας άλλος συνομιλητής μας, επενέβη «Είναι σαν ο Ερντογάν να μην υποστηρίζει την Παλαιστίνη επειδή είναι η Παλαιστίνη, αλλά εξαιτίας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας». Ένας τρίτος, αριστερός, πρόσθεσε «Η Τουρκία μας συμπεριφέρεται σαν να είμαστε όλοι Χαμάς. Αναπόφευκτα, για μένα, και παρ’ όλα τα σφάλματα που έχει διαπράξει κατά το παρελθόν και την προσπάθειά της να μας επιβάλει τον τρόπο ζωής που πρεσβεύει, η Χαμάς είναι μια οργάνωση της Αντίστασης που παλεύει για όλους μας, για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Αλλά η Τουρκία πρέπει να προσεγγίσει το σύνολο των Παλαιστινίων».
Ο ρόλος στην κατάπαυση πυρός: Υποστήριξη της Χαμάς ή άσκηση πίεσης σ’ αυτήν;
Υπάρχουν αρκετά διφορούμενες εντυπώσεις για τον διαμεσολαβητικό ρόλο που έχει αναλάβει η Τουρκία για την κατάπαυση του πυρός. Ο Ιχάμπ Αλ Γκουσέιν, εκπρόσωπος της Χαμάς που συναντούσε συχνά έξω από το νοσοκομείο της Σίφα, ποτέ δεν παρέλειψε να μου εκφράσει την ευγνωμοσύνη που αισθάνεται έναντι της Τουρκίας για την υποστήριξη που δείχνει στον λαό της Γάζας.
Αλλά ο εκπρόσωπος του Λαϊκού Μετώπου, Χανί Τσεβάμπντα, μου είπε: «Ανησυχούμε διότι η Τουρκία και το Κατάρ ασκούν πιέσεις στην Χαμάς για να μετριάσει τους όρους που θέτει για την κατάπαυση πυρός».
Αυτό που είναι σαφές είναι πως οι Παλαιστινιακές οργανώσεις έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις για τον ρόλο που παίζει η Άγκυρα. Για την μια πλευρά, η Τουρκία αποτελεί παράγοντα που προωθεί τα αιτήματα των παλαιστινιακών οργανώσεων στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αλλά για την άλλη, η Άγκυρα είναι ένας διαμεσολαβητής που προσπαθεί να πείσει την Χαμάς να διολισθήσει στις απαιτήσεις του Ισραήλ και των ΗΠΑ.
Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα al-monitor.com, 4 Αυγούστου 2014.
Ο Fehim Taştekin είναι αρθρογράφος και διευθυντής του τμήματος διεθνών ειδήσεων στην εφημερίδα Ραντικάλ.
Μετάφραση:Γιώργος Ρακκάς
