Στις γειτονιές του Οδυσσέα

322

Ηλιοβασίλεμα στο Νήριτο

του Ιωάννη Σαΐνη

Πώς να μην αναφωνήσει, με όλα τα φωνήεντα της Ελληνικής, ο παππούς Όμηρος βάζοντας τον Οδυσσέα να μιλήσει για την πατρίδα του;

«Ναιετάω δ᾽ Ἰθάκην ἐυδείελον· ἐν δ᾽ ὄρος αὐτῇ Νήριτον εἰνοσίφυλλον, ἀριπρεπές ἀμφὶ δὲ νῆσοι»

Πλατσουρίζοντας κι εγώ στις Ηπειρώτικες ακτές, από την Πρέβεζα μέχρι την Ηγουμενίτσα, όπως και οι περισσότεροι από εμάς τους Ηπειρώτες της ενδοχώρας, έτσι κι εγώ αισθάνομαι πως βρίσκομαι στην αγκαλιά της «δικής μας» θάλασσας, της mare nostrum των απανταχού Ηπειρωτών. Που παρεμπιπτόντως βρίσκεται στη γειτονιά του βασιλείου του μυθικού Οδυσσέα. Και το οποίο τιμούμε επίσης φανατικά εμείς οι Ηπειρώτες. Λευκάδα, Κεφαλονιά, Ιθάκη, Ζάκυνθος.

Πατέρας ετών 40 κάτι, με τρία κομποσκοίνια στο αριστερό χέρι και ένα μεγάλο ξύλινο σταυρό στο στήθος, μαθαίνοντας βουτιές στον Οδυσσέα το γιο του σε μια παραλία της Πρέβεζας, μου εξήγησε με πολύ μεγάλη σοβαρότητα ότι ο μυθικός Οδυσσέας, σε αυτή την ακτή αποβιβάστηκε καθ’ οδόν προς το Νεκρομαντείο. Μου υπέδειξε επίσης με σιγουριά και το σημείο που κατά πάσα πιθανότητα έσυρε τα καράβια μαζί με τους συντρόφους του κατά την αποβίβαση. Του λόγου το αληθές επιβεβαιώνεται από το όνομα της ακτής: όρμος του Οδυσσέα.

Το “Παλάτι του Οδυσσέα” Αρχαιολογική ανασκαφή στην Ιθάκη

Τι κι αν πριν από μερικές δεκαετίες, η ακτή έφερε το Λατινικότατο (;) όνομα Κερέντζα. Όπως και άλλα τοπωνύμια της ευρύτερης περιοχής με ξενικά ονόματα, με πιο γνωστό τον Υπέροχο Μούρτο. Ο οποίος μετονομάσθηκε, για μια ακόμη φορά, σε Σύβοτα, αποκτώντας ξανά το αρχαίο του κλέος. Κλέος τρόπος του λέγειν, μιας και Σύβοτα σημαίνει τόπος εκτροφής χοίρων. Και Συβότης κατ’ επέκταση είναι ο χοιροβοσκός. Όπως χοιροβοσκός (συβότης) ήταν κατά τον Όμηρο ο Εύμαιος, ο πιστός υπηρέτης – βοσκός του Οδυσσέα, που έβοσκε τα περίφημα μαύρα γρούνια (μελανούς χοίρους) και όχι κάποια ροζ γουρουνάκια από κάποιο γλυκανάλατο μεσαιωνικό παραμύθι της Εσπερίας. Τα οποία μαύρα γρούνια, χάρις στις προσπάθειες επιχειρηματιών της Β. Ελλάδας και του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, εντοπίστηκαν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, περισώθηκαν και τώρα αναπαράγονται σε φάρμες και εκτρέφονται. Μία από αυτές βρίσκεται και στον όρμο του Οδυσσέα. Πράγμα απολύτως φυσιολογικό…

Όπως φυσιολογικό ήταν να σκεφτεί ο φίλος και συνεργάτης του Σλήμαν, ο Δέρπφελντ, πως οι περιγραφές της Οδύσσειας για την Ιθάκη, δεν ταιριάζουν με την σημερινή Ιθάκη, αλλά με τη σημερινή Λευκάδα!

Έχουμε και λέμε λοιπόν: Τα νησιά του βασιλείου του Οδυσσέα είναι τέσσερα, η Ιθάκη, το Δουλίχιον, η Σάμη και η Ζάκυνθος. Αν η σημερινή Ιθάκη είναι η Ιθάκη και η σημερινή Ζάκυνθος η Ομηρική Ζάκυνθος, ποιό είναι το Δουλίχιον και ποιά η Σάμη; Με δεδομένο ότι Σάμη υπήρχε κατά τους Ιστορικούς χρόνους στην Κεφαλονιά, η Σάμη είναι η Κεφαλονιά και το Δουλίχιον μάλλον η Λευκάδα. Όχι λέει ο Δέρπφελντ! Η Ιθάκη της Οδύσσειας έχει και άλλα χαρακτηριστικά. Είναι, σύμφωνα με τον Όμηρο, «πανυπερτάτη προς ζόφον» και «χθαμαλή ειν’ αλί κείται». Η φράση «πανυπερτάτη προς ζόφον», κατά τον Δέρπφελντ πάντα, σημαίνει πιο δυτικά και η τελευταία προς μία κατεύθυνση. Η δε έκφραση «χθαμαλή είν’ αλί κείται» σημαίνει (;) κοντά στη στεριά. Τα δύο μαζί προσδιορίζουν τη Λευκάδα ως την «πραγματική Ομηρική Ιθάκη», λέει ο Δέρπφελντ. Δεν σταματάει όμως εκεί. Στο νότιο τμήμα της Λευκάδας υπάρχει σήμερα η γνωστή περιοχή Σύβοτα τα οποία, σύμφωνα με τον Δέρπφελντ, συμπίπτουν με το Λιμάνι του Φόρκυνος όπου αποβιβάστηκε ο Οδυσσέας μετά το τέλος των περιπετειών του. Και γιατί το τοπωνύμιο Σύβοτα του έκανε κλικ του Δέρπφελντ; Μα όπως είπαμε, Σύβοτα σημαίνει τόπος εκτροφής χοίρων. Άρα, αφού σύμφωνα με τον Όμηρο, η σπηλιά του χοιροβοσκού Εύμαιου ήταν κοντά στο λιμάνι αποβίβασης, λογικό είναι το λιμάνι αυτό, όχι τυχαία, να μετονομάστηκε αργότερα σε Σύβοτα.

Όστρακο-θραύσμα πήλινης μάσκας με την επιγραφή «ΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ», Ιθάκη.

Ο κατάλογος των επιχειρημάτων του Δέρπφελντ δεν εξαντλείται στα προαναφερθέντα, αλλά δε θα σταθούμε άλλο σε αυτόν, καθώς πρώην Δήμαρχος της Κεφαλλονίτικης Σάμης και εραστής της αρχαιολογίας ανέσκαψε, ιδίοις εξόδοις, Μυκηναϊκό Τάφο στα όρια του Δήμου του επιμένοντας πως ανακάλυψε τον τάφο αυτού του ίδιου του Οδυσσέα! Γόνος μεγάλης επτανησιακής οικογενείας, έγραψε επίσης πολυσέλιδο σύγγραμμα για να υποστηρίξει την άποψη ότι στην πραγματικότητα η Ιθάκη είναι το νότιο τμήμα της Κεφαλονιάς, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά της αντιπαράθεσης μεταξύ ΝΑ και ΒΔ Κεφαλονιάς, μεταξύ Αργοστολίου και Ληξουρίου δηλαδή. Τους οποίους Ληξουριώτες, προσφάτως, ακουσίως συνέδραμε Άγγλος εκατομμυριούχος λάτρης του Ομήρου, ο οποίος συγκρότησε επιστημονική ομάδα για να αποδείξει ότι το ΒΔ τμήμα της Κεφαλονιάς, η χερσόνησος της Παλικής, την εποχή του Ομήρου ήταν αποκομμένη απ’ την Κεφαλονιά με ένα στενό αυλάκι και συνεπώς η χερσόνησος της Παλικής τα Ομηρικά χρόνια ήταν νησί. Αν είναι έτσι, τότε η Παλική θα μπορούσε να είναι η Ομηρική Ιθάκη, καθώς η νήσος αυτή είναι κυριολεκτικά «πανυπερτάτη προς ζόφον» σε σχέση με τα άλλα νησιά.

Την απάντηση θα τη δώσει φυσικά η Αρχαιολογία, η οποία διατείνεται, όχι άδικα, πως δεν έχει την απαραίτητη συνδρομή καθώς μεγάλη ανακάλυψη στη σημερινή Ιθάκη κτιρίου – μεγάρου της Μυκηναϊκής περιόδου από αρχαιολόγους του Παν/μίου Ιωαννίνων περιμένει τις απαραίτητες χρηματοδοτήσεις για την ολοκλήρωση της ανασκαφής από τον Αύγουστο του 2010! Στο μεταξύ, η μία από τους δύο επικεφαλής Αρχαιολόγους απεβίωσε προσφάτως και το θέμα έχει παραπεμφθεί στο άγνωστο μέλλον. Κάτι αντίστοιχο με τον Τάφο – Ηρώον της Μακεδονικής Αμφιπόλεως δηλαδή. Και στις δύο περιπτώσεις, τους πηχυαίους τίτλους σε όλα τα ΜΜΕ εγχώρια και διεθνή, τις δημοσιεύσεις σε κορυφαία επιστημονικά περιοδικά, τις ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια ακολούθησε η Λήθη και η Σιωπή.

Η Λήθη και η Σιωπή, πάγια τακτική των κυβερνώντων για να τηρείται η Τάξη, καθώς και στις δύο προαναφερθείσες περιπτώσεις οι αντιρρήσεις και η πολεμική ήταν μεγαλειώδεις, αντίστοιχες βέβαια με το μέγεθος των επικείμενων πιθανών Απο-καλύψεων.

Η Μνήμη και ο Λόγος είναι έργο ημών των Λαϊκών, είναι δηλαδή Λειτουργία (Έργο Λαού). Έτσι, ανάβοντας κεράκι σε κάποια από τα ξωκλήσια του Αι – Νικόλα τα διάσπαρτα στην βραχώδη ηπειρώτικη Γη, στη γειτονιά του Οδυσσέα, προσευχόμαστε και γι’ αυτόν τον μακρινό μας πρόγονο. Εξάλλου, οι ομοιότητες είναι οφθαλμοφανείς. Στην Οδύσσεια ο Όμηρος διηγείται ότι ο μάντης Τειρεσίας συμβουλεύει τον Οδυσσέα κατά την επίσκεψη του στον Άδη, αφού εκδικηθεί τους μνηστήρες, να πάρει ένα κουπί και να πάει σε ένα τόπο μεσόγειο όπου οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν από θάλασσες, πλοία και κουπιά. Στον τόπο εκείνο όπου θα συναντήσει οδοιπόρο που θα νομίσει το κουπί για φτυάρι, θα μπήξει το κουπί στη γη, θα θυσιάσει στον Ποσειδώνα και θα συμφιλιωθεί μαζί του.

Αϊ Νικόλας ο Στρειδάς. Εφέστια εικόνα της Ι.Μ Σταυρονικήτα Αγίου Όρους. Το τραύμα στο μέτωπο του Αγίου από το αναιδές στρείδι είναι εμφανές. 

Μήπως δεν λέει τα ίδια η Λαϊκή Παράδοση, σύμφωνα με την οποία ο Άϊ Νικόλας (ή μήπως ο Αϊ Λιάς;) ήταν κάποιος θαλασσινός καραβοκύρης που βαρέθηκε τα συχνά ναυάγια και τις περιπέτειες και τέλος αποφάσισε να εγκαταλείψει την θάλασσα; Δεν ήταν ο Αι Νικόλας αυτός που πήρε ένα κουπί και προχωρώντας στα μεσόγεια ρωτούσε τι είναι αυτό το πράγμα; Δεν ήταν αυτός που όταν κάποτε συνάντησε ανθρώπους που δεν είχαν ιδέα από το ναυτικό αυτό εξάρτημα και στην ερώτησή του απάντησαν «ξύλο», κατάλαβε ότι οι κάτοικοι της περιοχής δεν είχαν σχέση με την θάλασσα και εκεί εγκαταστάθηκε και αγίασε;

Δεν ήταν σε παράκτιο σπήλαιο της Ιθάκης, όπου βρέθηκε όστρακο – θραύσμα πήλινης νεκρικής μάσκας με την επιγραφή «Ευχήν Οδυσσεί» (Προσευχή στον Οδυσσέα), μια από τις σημαντικότερες αποδείξεις πώς στο νησί αυτό ο Οδυσσέας τιμώνταν ως Θεός, Άγιος, Ήρωας;

Δεν ήταν όστρακο – ζωντανό στρείδι αυτό (Ostrea edulis) που με αναίδεια προσκολλήθηκε στο μέτωπο του Αϊ Νικόλα, του και Στρειδά επονομαζόμενου, κατά την παραμονή του επί 283 συναπτά έτη στο βυθό πλησίον της Ι.Μ. Σταυρονικήτα Αγίου Όρους μέχρι τη θαυματουργή εύρεση και ανάσυρση της σεπτής εικόνας από μοναχούς της μονής, οι οποίοι κατά την αποκόλληση του στρειδιού βεβαιώνουν πως αίμα ανάβλυσε από την πληγή στο μέτωπο του Αγίου;

Μα θα μου πείτε, ο Αι Νικόλας δεν ξέχασε ποτέ τους ναυτικούς και ακόμη και σήμερα επιβλέπει τις θάλασσες και σώζει όποιον ναυτικό κινδυνεύει και τον επικαλείται. Γιατί, έχετε την εντύπωση ότι μας ξέχασε ο Οδυσσέας; Δεν ήταν αυτός που με ευλάβεια ακολουθούσε το ρηθέν, «συν Αθηνά και χείρα κίνει»; Ή μήπως δεν ξέρουμε τι μας προστάζει ο Αϊ Νικόλας κάθε φορά που τον επικαλούμαστε; «Κούνα και συ τα χέρια σου»!