Εξελίξεις στον τραπεζικό κλάδο

Οι κινήσεις της τρόικας και των δυνάμεων του μνημονίου στην σκακιέρα των τραπεζών

Του Γιεχούντι Σάιλοκ από τη Ρήξη φ. 101
Το 2013 ολοκληρώθηκε η ανακεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών ΕΘΝΙΚΗ, ΠΕΙΡΑΙΩΣ, ALPHA BANK ΚΑΙ EUROBANK. Οι εν λόγω τράπεζες ενισχύθηκαν το 2013 με κεφάλαια ύψους 40 δισ. ευρώ, στα πλαίσια της δεύτερης δανειακής σύμβασης ύψους 130 δισ. ευρώ με τον EFSF, η οποία περιλάμβανε χρηματοδότηση του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ως τον ΙΟΥΝΙΟ του 2014. Αυτή τη στιγμή, το ΤΧΣ (Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας – Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου) είναι ο πραγματικός ιδιοκτήτης σε Εθνική και Alpha Bank με 90%, στη Eurobank με 100% και στην Πειραιώς με 88%. (το υπόλοιπο ποσοστό ελέγχεται από τους αρχικούς μετόχους). Οι αρχικοί μέτοχοι (εφόσον κατέβαλαν το 10% των απαιτούμενων κεφαλαίων) έχουν χρονικό περιθώριο τουλάχιστον τριών χρόνων για να αποκτήσουν από το ΤΧΣ το υπόλοιπο 90%. Στην περίπτωση της Eurobank είχε προγραμματιστεί η ιδιωτικοποίησή της κατά 25% εντός του πρώτου τριμήνου 2014. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι στα τέλη Μαρτίου 2014 αναμένουμε την έκθεση της Blackrock που θα προσδιορίζει τις πιθανές νέες κεφαλαιακές ανάγκες των παραπάνω τεσσάρων τραπεζών, καθώς και τα οικονομικά τους αποτελέσματα για τη χρήση του 2013.
Η προσκείμενη στους Γερμανούς ελληνική κυβέρνηση προτίθεται να τροποποιήσει το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο για την ανακεφαλαιοποίηση  των ελληνικών τραπεζών, ώστε να διευκολύνει τη μερική ιδιωτικοποίησή τους,  μέσω τοποθετήσεων (private placement) σε κερδοσκοπικά αμοιβαία κεφάλαια στις τρέχουσες τιμές. Εδώ να υπενθυμίσουμε ότι οι τέσσερις παραπάνω τράπεζες από το 2008 έως τα τέλη του 2013 έχουν ενισχυθεί με κεφάλαια ύψους 180 δισ. ευρώ, όσο είναι το εκτιμώμενο ΑΕΠ για το 2013. Επίσης να προσθέσουμε ότι στο Τ.Χ.Σ υπάρχει ένα απόθεμα κεφαλαίου (υπολειπόμενο από τη δεύτερη δανειακή σύμβαση) ύψους 8,5 δισ. ευρώ το οποίο δεν έχει χρησιμοποιηθεί.
Εδώ να προσθέσουμε ότι μέσα στο 2013, μέσω προγραμμάτων εθελουσίας εξόδου, αποχώρησαν 614 υπάλληλοι τον Ιούνιο του 2103 από το πρώην ΤΤ, 2.182 υπάλληλοι τον Αύγουστο του 2013 από την ΠΕΙΡΑΙΩΣ, 1.073 τον Νοέμβριο του 2013 από την Eurobank και 2.510 υπάλληλοι τον Δεκέμβριο του 2013 από την Εθνική (σύνολο 6.379 άτομα). Για το 2014 προβλέπονται αποχωρήσεις (δεν έχει διευκρινισθεί ο τρόπος) 800 υπαλλήλων της Alpha Bank, 800 υπαλλήλων της Eurobank, 2.000 υπαλλήλων της Πειραιώς και 1.500-2.000 υπαλλήλων της Εθνικής (Συνολικά 5.100–5.600). Οι τραπεζίτες, μαζί με την τρόικα, πιέζουν τη συγκυβέρνηση να προχωρήσει το θέμα των ομαδικών απολύσεων (αρκεί μονάχα ένα προεδρικό διάταγμα), ενώ οι προσκείμενες σε ΔΑΚΕ και ΠΑΣΚΕ συνδικαλιστικές παρατάξεις τραπεζοϋπάλληλων στην ΟΤΟΕ προσφέρουν τη στήριξή τους στον υπουργό Οικονομικών για αναθεώρηση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου των ανακεφαλαιοποιήσεων των συστημικών τραπεζών, όπως αναφέραμε παραπάνω, με αντάλλαγμα, αντί ομαδικές απολύσεις, νέες εθελούσιες εξόδους.

Οι επισφάλειες

Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος (Στοιχεία Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2013), τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (με καθυστέρηση πάνω από 90 ημέρες) ανέρχονται σε 80 δισ. ευρώ, αντιστοιχώντας στο 33,3% του συνολικού δανεισμού του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας ύψους 240 δισ.ευρώ. Για το πρώτο εξάμηνο του 2014, το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων εκτιμάται σε 90 δισ. ευρώ ή 40% του συνολικού δανεισμού του ιδ. τομέα.

Κριτική στις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ για το τραπεζικό σύστημα
Με αφορμή τη δικαστική διερεύνηση δανείων που χορήγησε το ΤΤ την περίοδο του 2010-2012, ο Γιάννης Μηλιός παρουσίασε τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ για το τραπεζικό σύστημα: 1) Οι υφιστάμενες τέσσερις συστημικές τράπεζες να τεθούν υπό δημόσιο έλεγχο, 2) Τράπεζα ειδικού σκοπού με δημόσιο χαρακτήρα, η οποία θα συμβάλει στην ανάπτυξη της οικονομίας και 3) Σύσταση τράπεζας που θα έχει σαν στόχο την αναδιάρθρωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Σε πρώτη φάση ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μας λέει το βασικότερο: Αυτήν τη στιγμή η ρευστότητα σε αυτές τις τέσσερις τράπεζες αντλείται απευθείας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Σκοπεύει ο ΣΥΡΙΖΑ να βρει εναλλακτικές πηγές ρευστότητας; Τι πιστωτική πολιτική μπορείς να ασκήσεις όταν η χρηματοδότηση όλης της εγχώριας οικονομίας εξασφαλίζεται απευθείας από την ΕΚΤ; Και τι εννοεί ο ΣΥΡΙΖΑ να περάσουν οι τράπεζες υπό δημόσιο έλεγχο; Για παράδειγμα, θα απαιτήσει τα κεφάλαια της ανακεφαλαιοποίησης να μην προσμετρηθούν στο δημόσιο χρέος; Όσοι μικρομέτοχοι-μικροαποταμιευτές κατέχουν μετοχές των παραπάνω τραπεζών πώς θα αντιμετωπισθούν; Έχει σκεφθεί ο ΣΥΡΙΖΑ ποιος θα εγγυηθεί ότι δεν θα υπάρξει άλλη εκροή καταθέσεων από τα 160 δισ. ευρώ που υπάρχουν αυτήν τη στιγμή; Για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, αυτή την στιγμή οι τέσσερις συστημικές τράπεζες είναι όπως ένας ασθενής διασωληνωμένος σε κρεβάτι εντατικής και σε μηχανική υποστήριξη. Ως το τέλος του 2014 τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα έχουν αγγίξει το ύψος των 100 δισ. ευρώ. Οι μόνες πηγές νέας χρηματοδότησης που εξασφάλισε η κυβέρνηση του μνημονίου για το 2013 από τον Απρίλιο είναι ποσά ύψους 500 εκ. ευρώ μέσω προγραμμάτων του ΕΤΕΑΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΤΕΠ, από τα οποία ούτε τα μισά δεν κατάφεραν να εκταμιεύσουν οι τράπεζες και δόθηκε παράταση ως το τέλος του 2014.
Καλή είναι η ιδέα μια τράπεζας ειδικού σκοπού με δημόσιο χαρακτήρα, αλλά δεν μας λέει ο ΣΥΡΙΖΑ αν θα καταργήσει τη συμφωνία συνδιαχείρησης του ΕΣΠΑ για την περίοδο 2015-2020 μεταξύ υπουργείου Ανάπτυξης και ΤΑΣΚ ΦΟΡΣ υπό τους Ράιχενμπαχ και Φούχτελ.
Τέλος, η σύσταση τράπεζας ειδικού σκοπού η οποία θα διαχειρισθεί τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια προϋποθέτει τόσο δραστικό κούρεμα του δημοσίου χρέους όσο και ΣΕΙΣΑΧΘΕΙΑ-ΔΙΑΓΡΑΦΗ άνω του 50% (να θυμίσω ότι η διαγραφή του ιδιωτικού τραπεζικού χρέους στην ΙΣΛΑΝΔΙΑ ανήλθε στο 75%).