Ύπουλα παιχνίδια στο Αιγαίο

Οι συνέπειες της χρεοκοπίας μιας χώρας σπανίως περιορίζονται στο οικονομικό επίπεδο. Στην περίπτωση της ελληνικής συγκεκαλυμμένης χρεοκοπίας, ύστερα από πέντε χρόνια, οι συνέπειες αρχίζουν να αποτυπώνονται και σε πεδία άκρως ευαίσθητα για την κυριαρχία και τα ζωτικά συμφέροντα της χώρας.

Από τη στιγμή που, ειδικά μετά τις εκλογές, αρχίζει να γίνεται όχι μόνο σαφές, αλλά και… αποδεκτό, πως κάποιοι ειδήμονες εκ των δανειστών (η ομάδα του Ολλανδού Μάρτιν Φερφέι) θα πρέπει να έχουν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο για τη διακυβέρνηση της χώρας – κατ’ ουσίαν διαμορφώνοντας τη νομοθεσία της –, οι απόψεις και η βούληση των ισχυρών δυνάμεων αποκτούν μια δυναμική γενικότερης αποδοχής, καθώς εμπεδώνεται η αντίληψη πως «δεν γίνεται αλλιώς».

Αυτό λοιπόν που «δεν γίνεται αλλιώς», έστω κι αν θίγει ευθέως κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας, διατυπώθηκε ξεκάθαρα – κατ’ αρχάς από την Άνγκελα Μέρκελ – με αφορμή την προσφυγική κρίση, η οποία, παρ’ ότι αποτελεί πρόβλημα ολόκληρης της Ε.Ε., επιχειρείται να επικεντρωθεί στις εγγενείς ελληνικές αδυναμίες για τη διαχείριση των τεράστιων πληθυσμών που με κάθε τρόπο προσπαθούν να βρεθούν μέσω Ελλάδας στον ευρωπαϊκό «παράδεισο».

«Έχουμε την εντύπωση – είπε πριν από μια εβδομάδα η Μέρκελ – ότι η συνολική διαδικασία με τους πρόσφυγες εξελίσσεται άτακτα. Πρέπει, όμως, να τα καταφέρουμε – και θα τα καταφέρουμε. Είμαστε αποφασισμένοι – και γι’ αυτό πάντα λέω ότι θα τα καταφέρουμε –, αλλά φυσικά χρειαζόμαστε δείγματα τάξης. Και σε αυτά περιλαμβάνεται και η επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων, η φύλαξη των εξωτερικών συνόρων. Αυτό όμως δεν θα μπορέσουμε να το επιτύχουμε μόνοι μας. Ούτε η Ελλάδα μόνη της, χωρίς τη στήριξη της Τουρκίας, μπορεί να τα καταφέρει».

Με αυτήν τη διατύπωση η καγκελάριος, ηθελημένα ή όχι, επανέφερε στο προσκήνιο τις πάγιες τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο, καθώς το προσφυγικό ρεύμα και η αντιμετώπισή του έχουν άμεση σχέση με την έρευνα και διάσωση στο Αιγαίο.

Όπως είναι γνωστό, έστω κι αν τα τελευταία χρόνια δεν βρίσκει τον χώρο που του αναλογεί στα δελτία ειδήσεων, Ελλάδα και Τουρκία δίνουν αγώνα για το πεδίο της έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο διότι με αυτόν τον τρόπο ορίζονται οι περιοχές ευθύνης. Με άλλα λόγια, έτσι η Τουρκία αποκτά τη δυνατότητα να προωθεί τις αμφισβητήσεις της και να προβάλλει τη θέση ότι στο Αιγαίο υπάρχουν νησιά, νησίδες και βραχονησίδες με αδιευκρίνιστη κυριαρχία. Προφανώς η κυριαρχία επί περιοχών εξασφαλίζει την υποχρέωση σε έρευνα και διάσωση και, αντίστροφα, η διασφάλιση της δράσης σε έρευνα και διάσωση κατοχυρώνει την κυριαρχία επί συγκεκριμένων περιοχών.

Αξίζει, λοιπόν, στο σημείο αυτό να παραθέσουμε τον ορισμό του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας για την έρευνα («Μία επιχείρηση συνήθως συντονισμένη από ένα Κέντρο Συντονισμού Διάσωσης [Rescue Coordination Center – RCC] ή υπο-κέντρο διάσωσης, χρησιμοποιώντας το διαθέσιμο προσωπικό και υποδομή για τον εντοπισμό προσώπων σε κίνδυνο») και διάσωση («Μια επιχείρηση για τη διάσωση προσώπων σε κίνδυνο, παροχή αρχικής ιατρικής ή άλλου είδους βοήθειας και μεταφοράς τους σε ασφαλές μέρος»).

Το ερώτημα που προκύπτει από τον πιο πάνω ορισμό είναι απλό: Πού βρίσκεται το κέντρο ή υπο-κέντρο συντονισμού; Στην προκειμένη περίπτωση, που αφορά το Αιγαίο, είναι σαφές ότι Ελλάδα και Τουρκία έχουν διαφορετικές απόψεις για συγκεκριμένες περιοχές του Αιγαίου. Σε γενικές γραμμές, η θέση της Τουρκίας είναι πως το Αιγαίο «κόβεται» στη μέση αφήνοντας τις θαλάσσιες περιοχές περί των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου αλλά και της Δωδεκανήσου υπό τουρκική εποπτεία.

Από την πλευρά τους οι Αμερικανοί, με τη διαμεσολάβηση που πρόσφεραν κατά την κρίση των Ιμίων, ουσιαστικά υποβοήθησαν την προσπάθεια της Άγκυρας να γκριζάρει την περιοχή. Σε μια περιοχή η οποία σε τελική ανάλυση παραμένει γκρίζα, καθώς ακόμη δεν έχει υπάρξει οριστική διευθέτηση, οι ελληνοτουρκικές εντάσεις εκτονώνονται κάτω από την ομπρέλα της ΝΑΤΟϊκής συμμαχίας, η οποία τελικά διαιτητεύει τον ελληνοτουρκικό «αγώνα» για την έρευνα και διάσωση στο Αιγαίο.

Καθώς η ροή των προσφύγων πολλαπλασιάζεται και, σύμφωνα με τους μετριοπαθείς υπολογισμούς του ΟΗΕ, την επόμενη δεκαετία θα επιχειρήσουν να διαβούν τα ευρωπαϊκά σύνορα περισσότερα από 20 εκατομμύρια άνθρωποι, το ζήτημα του ελέγχου των ελληνικών συνόρων, τα οποία είναι και ευρωπαϊκά, αποκτά τεράστια σημασία, διότι με αυτόν τον τρόπο θα επιχειρηθεί να αντιμετωπιστεί ένα μείζον ευρωπαϊκό πρόβλημα.

Μπροστά σ’ αυτό το τεράστιο πρόβλημα για την Ευρώπη, η ανύπαρκτη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη ουδόλως θα ασχοληθεί με λεπτομέρειες περί ελληνικών δικαιωμάτων ή κυριαρχίας. Αν, για παράδειγμα, η συνεργασία με την Τουρκία εξασφαλίζει στους Ευρωπαίους τον έλεγχο της ροής, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα αρνηθούν στην Άγκυρα κάποια ανταλλάγματα…

Η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να τρέφει ελπίδες και προσδοκίες από την αμερικανική βοήθεια και στο θέμα αυτό. Η στενή συνεργασία Αθήνας – Ουάσιγκτον το τελευταίο διάστημα σε σχέση με τις διαπραγματεύσεις της προηγούμενης περιόδου με τους δανειστές επιβεβαιώθηκε και με το απόρρητο τηλεγράφημα από την ελληνική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον που δημοσίευσε την περασμένη Κυριακή η «Καθημερινή».

Το έγγραφο, όπως γράφει η εφημερίδα, συνοψίζει την πολύμηνη συνεργασία Ουάσιγκτον – Αθήνας με στόχο να αντιμετωπιστεί η επιθετικότητα του Βερολίνου, να μείνει η Ελλάδα στην ευρωζώνη και να υπάρξει συμφωνία με διάρκεια στον χρόνο.

Όπως συμπληρώνει η εφημερίδα, «οι ΗΠΑ συμβούλευαν την κυβέρνηση Τσίπρα κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, μέχρι και την τελευταία στιγμή». Η βασική προτροπή ήταν ότι «η αμερικανική πλευρά αναμένει βήματα της ελληνικής πλευράς επί τη βάσει των ήδη συμπεφωνημένων» και ότι η Αθήνα έπρεπε «να αποφύγει να αντιπαραταχθεί μετωπικά με το Βερολίνο (βλ. λεκτικές επιθέσεις, καμπάνια σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης)», καθώς στόχος ήταν «η δημιουργία ευρύτερων συμμαχιών με λοιπές ευρωπαϊκές χώρες, ήτοι Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία, οι οποίες έπρεπε να πειστούν για την αποφασιστικότητα της Αθήνας να προχωρήσει στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, προκειμένου με τη σειρά τους να προσφέρουν τη στήριξή τους έναντι της Γερμανίας».

Παρά την εκδήλωση της αμερικανικής συμπάθειας, ωστόσο, υπάρχει κίνδυνος η ελληνική κυβέρνηση πολύ σύντομα να βρεθεί ενώπιον σκληρών διλημμάτων, καθώς η βοήθεια της Ουάσιγκτον κοστίζει την απόλυτη προσαρμογή στις στρατηγικές της επιδιώξεις. Με απλά λόγια, η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να αφήσει στην άκρη τα ελληνορωσικά ενεργειακά σχέδια, θα πρέπει να συμφωνήσει με το εκκολαπτόμενο νέο σχέδιο Ανάν για την Κύπρο και τελικά να αποδεχτεί κάποιες «δίκαιες» τουρκικές αξιώσεις, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος του ελέγχου των ελληνικών συνόρων και μέσω αυτού ο περιορισμός των ροών της μετανάστευσης.