Η Σερβία, άλλοτε και τώρα

816

Συνέντευξη του ιστορικού-διπλωμάτη Ντούσαν Μπατάκοβιτς στο σερβικό περιοδικό ΝΙΝ, τεύχος 3320, 14 Αυγούστου 2014, αναδημοσιεύτηκε στο Άρδην τ. 101-102.

Ο Καρντέλι νίκησε, το κράτος έσβησε. Στη Σερβία κυβερνούν τα κόμματα, οι μεγιστάνες και οι εγκληματίες. Όλοι παραπονούνται ότι το κράτος τους εξαπάτησε, αλλά το κράτος στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Η Σερβία έχει λεηλατηθεί. Είναι οικονομικά αποστραγγισμένη, ηθικά κλονισμένη και οι υποδομές της έχουν καταστραφεί. Για μία μέτρια υποτροφία και δύο αεροπορικά εισιτήρια, ένα μέρος της ελίτ είναι έτοιμο να εξυπηρετήσει ξένα συμφέροντα.

Τις παραμονές του «Μεγάλου Πολέμου», η Σερβία ήταν σε πολύ πιο ευνοϊκή θέση. Η τσαρική Ρωσία υπερασπιζόταν σθεναρά τη Σερβία, ενώ είχε και ισχυρούς συμμάχους. Πρωτίστως τη Γαλλία και εμμέσως τη Μ. Βρετανία, το πιο προοδευτικό και δημοκρατικά δομημένο κράτος της εποχής εκείνης, λέει στο περιοδικό ΝΙΝ ο ιστορικός δρ. Ντούσαν Μπατάκοβιτς. Εξηγεί ότι οι σημερινές πιέσεις στη Σερβία, προκειμένου να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία, είναι αντανάκλαση του Ψυχρού Πολέμου, ο οποίος διαθλάται ξανά μέσα από τη Σερβία.
«Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα, φαινομενικά, φοβερό δίλημμα: εάν, για χάρη μιας αβέβαιης ευρωπαϊκής προοπτικής, θα πεθάνουμε της πείνας εφόσον δεν εξάγουμε αγροτικά προϊόντα στη Ρωσία, ή θα ξεπαγιάζουμε κάθε χειμώνα εάν δεν γίνει ο Σάουθ Στριμ. Επί της ουσίας, δεν έχουμε και πολλές επιλογές. Στην ΕΕ δεν μπορούμε να πουλήσουμε πολλά. Είναι μία κατάσταση στην οποία το οικονομικό συμφέρον πρέπει να επικρατήσει του πολιτικού, ανεξάρτητα από το εάν μακροπρόθεσμα η προτίμηση για την ΕΕ είναι πολιτικά θεμιτή», θεωρεί ο Μπατάκοβιτς.

ΝΙΝ: Μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτή την κατάσταση χωρίς συνέπειες ή τουλάχιστον ελαφρώς μόνον ζημιωμένοι;
Ν. Μπατάκοβιτς: Ιστορικά και παραδοσιακά η Σερβία δεν μπορούσε και δεν μπορεί, με κανέναν τρόπο, να είναι εχθρός της Ρωσίας, πόσο μάλλον να της επιβάλει κυρώσεις. Μολονότι στη Δύση συνήθως θεωρούμαστε η «μικρή Ρωσία» των Βαλκανίων, υπάρχουν και άλλοι τρόποι να φανεί η αφοσίωση [μας] στις ευρωπαϊκές αξίες. Θυμηθείτε, άλλωστε, τους βάρβαρους νατοϊκούς βομβαρδισμούς, στους οποίους συμμετείχε η πλειονότητα των χωρών της ΕΕ και οι οποίοι έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις ευρωπαϊκές αξίες. Συχνά τους ρωτούσα τι είδους ειρηνευτικό σχέδιο έχει η ΕΕ, που προβλέπει βάναυσο βομβαρδισμό πόλεων στο κέντρο της Ευρώπης, από το Βελιγράδι και το Νόβι Σαντ μέχρι τη Νις, το Αλέξινατς και τη Σουρντούλιτσα. Δεν γίνεται το πρωί να είστε νησίδα ειρήνης και το βράδυ γεράκια του ΝΑΤΟ. Θυμηθείτε, επίσης, τον κακόγουστο διαγωνισμό των ευρωπαϊκών χωρών για την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσόβου, παρά τη διάθεση του Βελιγραδίου για την εξεύρεση μίας αμοιβαία αποδεκτής λύσης. Τι γίνεται με τους πρόσφυγες από το Κόσοβο, τα θύματα του εμπορίου οργάνων; Έχει εξεγερθεί κανείς εναντίον αυτού του «βελούδινου απαρτχάιντ» εναντίον των Σέρβων της περιοχής;
Σήμερα φαίνεται ότι η Σερβία είναι μόνο έμμεσα και κατά περίσταση αποδεκτή από την ΕΕ, ως χώρα η οποία έχει αξία μόνο εάν μονομερώς, και επί ζημία της, άρει όλα τα εμπόδια για την πορεία του Κοσόβου προς τις Βρυξέλλες και τα ΗΕ. Θεωρώ αβάσιμες τις απειλές για την κατάργηση του καθεστώτος απαλλαγής από τη θεώρηση βίζας, εάν δεν επιβληθούν οι κυρώσεις στη Ρωσία. Θα ήταν ένα μεγάλο βήμα προς τα πίσω. Δεν πρέπει να συμμορφωνόμαστε τυφλά στις αποφάσεις των διεθνών οργανισμών, των οποίων δεν είμαστε πλήρες μέλος. Κάθε φορά που η Σερβία αποδέχεται τέτοιου είδους διαιτησία –θυμηθείτε την Επιτροπή Μπαντεντέρ– λαμβάνονται αποφάσεις εις βάρος της με αρνητικά αποτελέσματα, που είναι μη αναστρέψιμα. Το μακροπρόθεσμο συμφέρον της Σερβίας είναι να τηρήσει ουδέτερη στάση σε αυτόν τον νέο Ψυχρό Πόλεμο. Το μήνυμα από την σερβική ιστορία, επαναλαμβάνω, είναι ότι η Ρωσία δεν είναι εχθρός μας και ούτε μπορεί να γίνει.

Είναι, όμως, φίλος μας;
Στις παρούσες γεωπολιτικές συνθήκες, η προνομιούχος εμπορική συμφωνία με τη Ρωσία αποτελεί για μας πλεονέκτημα. Αυτού του είδους τα οικονομικά προνόμια δεν μπορούμε να τα βρούμε ούτε στην ΕΕ, ούτε πουθενά αλλού, τα επόμενα δέκα χρόνια. Συνεπώς, με το κλείσιμο της ρωσικής αγοράς στα σερβικά εμπορεύματα, εμείς θα διαπράτταμε οικονομική αυτοκτονία. Είναι ξεκάθαρο ότι οι προϋποθέσεις που θέτει η Δύση είναι σημαντικές, αλλά βλέπουμε ότι η Μερσεντές και πολλές άλλες εταιρείες δεν θα επιβάλουν κυρώσεις στη Ρωσία. Επίσης, πώς είναι δυνατόν να σταματήσει η κατασκευή του Σάουθ Στριμ, ενώ λειτουργεί ανενόχλητα ο Νορθ Στριμ; Αυτό δείχνει σαφώς ότι πρόκειται για δύο μέτρα και δύο σταθμά.

Γιατί είναι για τη Δύση τόσο σημαντικό να πάρει θέση η Σερβία σε αυτή τη σύγκρουση; Τι είμαστε εμείς για την Αμερική και τι για τη Ρωσία;
Οι Η.Π.Α. δεν ενδιαφέρονται για τα Βαλκάνια. Την περιοχή μας την άφησαν στη Γερμανία. Με τη Σερβία ασχολούνται μόνο κάποιοι του κοινοβουλίου, οι οποίοι με τελεσίγραφα, όπως ακριβώς και το 1914, ζητούν μεγάλες παραχωρήσεις προκειμένου να πληρούμε τις προϋποθέσεις και να μας χτυπούν στην πλάτη. Φοβάμαι πάντα, και μιλώ εκ της διπλωματικής μου πείρας, αυτό το χτύπημα στην πλάτη. Αυτό σημαίνει τις περισσότερες φορές ότι αποδεχθήκατε κάτι που είναι ενάντια στο συμφέρον της χώρας σας, όπως για παράδειγμα τη Συμφωνία των Βρυξελλών, και ταυτόχρονα είναι προς το δικό τους συμφέρον. Όταν μιλάνε με άσχημο τρόπο για σας, τότε αυτό συχνά μπορεί να σημαίνει ότι υπερασπιστήκατε τα εθνικά [σας] συμφέροντα. Δεν λέω ότι αυτά είναι πάντα υπερασπίσιμα, αλλά μπορούν να εξυπηρετηθούν ως έναν βαθμό, εάν υπάρχει θάρρος και πολιτική βούληση να παρθούν ορισμένα ρίσκα. Δεν εννοώ απερίσκεπτα ρίσκα ή επικίνδυνες συγκρούσεις, αλλά, ας πούμε έναν τρόπο με τον οποίο θα προστατέψετε τις εισαγωγές στη χώρα. Εξαιρετικά σημαντικό είναι η διαφύλαξη των οικονομικών συμφερόντων και εμείς σε αυτό το θέμα είμαστε γενναιόδωροι, κατά κανόνα εις βάρος μας.

Σε αυτές τις συνθήκες, ποιος είναι ο ρόλος των πολιτικών και πνευματικών ελίτ;
Όλοι διαμαρτύρονται ότι το κράτος τους εξαπάτησε. Εγώ νομίζω ότι το κράτος στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Ο Καρντέλι νίκησε, το κράτος έσβησε (1). Κυβερνούν αυτοδιαχειριζόμενες κοινότητες συμφερόντων (2), οι οποίες ονομάζονται πολιτικά κόμματα, οι μεγιστάνες, οι εγκληματικές ομάδες στην αστυνομία και την κρατική ασφάλεια, διάφορες ανεπίσημες οργανώσεις του επιχειρηματικού-εγκληματικού υποκόσμου, με όρους μίας εντελώς εγκληματικής ιδιωτικοποίησης. Η Σερβία έχει λεηλατηθεί. Είναι οικονομικά αποστραγγισμένη, ηθικά κλονισμένη και οι υποδομές της έχουν καταστραφεί. Για μία μέτρια υποτροφία και δύο αεροπορικά εισιτήρια, ένα μέρος της ελίτ είναι έτοιμο να εξυπηρετήσει, ως υπηρεσία πληροφοριών, ξένα συμφέροντα. Το πρόβλημά μας είναι περισσότερο οι ελίτ και λιγότερο ο λαός. Ο λαός πάντα εξαρτάται από το 5% των ελίτ που τον κατευθύνει.

Ο λαός τώρα ακολουθεί τον Βούτσιτς (3)
Αυτό είναι περισσότερο μία λυπηρή παραπλάνηση των ΜΜΕ… Η συνεχιζόμενη κατάρρευση της Σερβίας είναι απελπιστική…

Πρόσφατα ο Μίλοραντ Έκμετσιτς (4) δήλωσε ότι δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο να επαναληφθεί η 27η Μαρτίου (5). Αυτό το σενάριο σας φαίνεται ρεαλιστικό;
Από συμβολική άποψη ο Έκμετσιτς τοποθετήθηκε σωστά. Είμαστε σε συνεχή κατάθλιψη διότι έχουμε ηττηθεί σε μερικούς πολέμους και δεν το έχουμε αναγνωρίσει εμείς οι ίδιοι. Έχοντας αποχαυνωθεί, ο λαός έχει εξοικειωθεί με την αίσθηση ότι η στασιμότητα είναι μια διαρκής κατάσταση και ότι δεν πρόκειται να έρθει ανάπτυξη. Υπό αυτή την έννοια, εδώ δεν βλέπω καμία πολιτική ενέργεια, παρά μόνο διακηρύξεις, οι οποίες, παρά τα εγκώμια που εν χορώ κάνουν τα ΜΜΕ, μου φαίνονται γελοίες. Δεν υπάρχει η κρίσιμη μάζα της ελίτ που να είναι έτοιμη να θυσιαστεί για υψηλά ιδανικά και να πραγματοποιήσει επώδυνους συμβιβασμούς.

Γιατί η κυβέρνηση τηρούσε μια τόσο συγκρατημένη στάση με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από την έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου; Δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι κάτι φοβάται.
Στην Ευρώπη σήμερα ο Μεγάλος πόλεμος καταγράφεται κυρίως ως μία φοβερή, αλλά αχρείαστη σφαγή. Η Γερμανία επιμένει επ’ αυτού, να μην εορτάζονται πουθενά οι νίκες, αλλά να γίνει μία αναμνηστική τελετή για όλα… Επίσης, η ιστορία του Μεγάλου πολέμου αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως η ιστορία του Δυτικού Μετώπου. Ακόμα και φημισμένοι ιστορικοί, όπως ο Τζέι Γουίντερ από το Γέιλ, παραλείπουν το Ανατολικό Μέτωπο και τα πεδία των μαχών των Βαλκανίων. Πρόσφατα στην Αθήνα, με την έγκριση των Βαλκάνιων συμμετεχόντων, του είπα ότι δεν μπορούμε να μεταφράσουμε αυτό το βιβλίο, εφόσον δεν προστεθεί ένα κεφάλαιο για το βαλκανικό μέτωπο. Δεν αξίζουν ένα εκατομμύριο θύματα τρεις προτάσεις σε μία τρίτομη ιστορία του Μεγάλου Πολέμου; Του δώρισα και το «Ζεϊτίνλικ» του Όπατσιτς και του υπενθύμισα ότι ο πόλεμος, είτε το θέλουν οι Δυτικοί ιστορικοί, είτε όχι, κρίθηκε στο μέτωπο της Θεσσαλονίκης. Τα σερβικά στρατεύματα, στο πλαίσιο της Στρατιάς της Ανατολής του Φρανσέ Ντ’ Εσπεραί, πραγματοποίησαν ρήγμα (ενν. στις γραμμές του εχθρού, σημ. του μεταφραστή) τον Σεπτέμβριο του 1918 και οδήγησαν τη Βουλγαρία και αργότερα την Αυστροουγγαρία σε συνθηκολόγηση, με την οποία επισπεύσθηκε το τέλος του πολέμου τουλάχιστον κατά ένα χρόνο. Ο αυτοκράτορας Γουλιέλμος Β΄, ο οποίος ξεκίνησε τον πόλεμο, σε τηλεγράφημα προς τον Βούλγαρο βασιλιά, διαπίστωνε πικρά: «Ντροπή, 63.000 Σέρβοι έκριναν τη μοίρα αυτού του πολέμου».

Υπήρξε προσπάθεια αναθεώρησης της ιστορίας;
Οι γερμανικές ελίτ επί έναν ολόκληρο αιώνα προσπαθούν επίμονα να αποποιηθούν την ευθύνη για την έκρηξη του πολέμου το 1914, μολονότι είναι αδιαμφισβήτητο και επιστημονικά τεκμηριωμένο. Για τη χώρα που σήμερα ηγείται της ΕΕ, η ενοχή για δύο παγκοσμίους πολέμους είναι υπερβολικό βάρος. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες φήμες από το διπλωματικό σώμα, το Βερολίνο φέρεται να συμβούλευσε το Βελιγράδι να παρουσιαστεί ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος μονάχα ως σφαγή και επ’ ουδενί λόγω ως μία σειρά μεγάλων σερβικών κατορθωμάτων, παθών και νικηφόρας ανάστασης.

Γιατί οι ιστορικοί και εν γένει τα ΜΜΕ ασχολήθηκαν με τη δολοφονία στο Σαράγιεβο και όχι με τον ίδιο τον πόλεμο και τις συνέπειές του; Σε ποιο βαθμό επηρέασε το βιβλίο «Οι υπνοβάτες» του Κρίστοφερ Κλαρκ (6);
Σοβαροί Δυτικοί ιστορικοί θεωρούν ότι θα χρειαστεί μία ολόκληρη γενιά προκειμένου να αμβλυνθούν οι αρνητικές συνέπειες της αναθεωρητικής θεωρίας του Κλαρκ περί γερμανικής αθωότητας και σερβικής υπαιτιότητας. Το βιβλίο αυτό είναι καλογραμμένο, έρχεται την κατάλληλη στιγμή, αλλά είναι περισσότερο ένα πολιτικο-ιστορικό θρίλερ παρά ένα επιστημονικό πόνημα. Οι πρώτες εξήντα οχτώ σελίδες είναι το κεφάλαιο με τη μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα στα χρονικά που αφορούν τη Σερβία. Η Σερβία παρουσιάζεται στο βιβλίο ως μία χώρα ενδημικών τρομοκρατών, ύπουλων δολοφόνων και αιμοδιψών συνωμοτών, οι οποίοι συνειδητά καταστρέφουν την εύθραυστη ευρωπαϊκή ειρήνη. Μόνο στη Γερμανία έχουν πωληθεί περισσότερα από 250.000 αντίτυπα. Επίσης, στον αγγλοσαξονικό κόσμο έχουν πωληθεί τα διπλά. Ο Κλαρκ κατατάσσει τη μικρή Σερβία στον κατάλογο των Μεγάλων Δυνάμεων που ευθύνονται για την έκρηξη του πολέμου, εξάγοντας μόνο τις αρνητικές εικόνες του παρελθόντος της, τις οποίες, ωστόσο, έχει και κάθε άλλος λαός. Αλλά, όταν υπερθεματίζεις ως προς καθετί το αρνητικό, τότε προβάλλεται μία Σερβία που ήταν πολύ χειρότερη απ’ ό,τι ήταν επί Μιλόσεβιτς. Στην πραγματικότητα, η Σερβία την περίοδο 1903-1914 είχε φθάσει στο απόγειο από πλευράς ανάπτυξης και πολιτισμού, κάτι που δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία μας. Σήμερα η τιτοϊκή ιντελιγκέντσια υποβαθμίζει αυτή την τεράστια ανάπτυξη της Σερβίας και θέλει να μας αποδείξει ότι την περίοδο των «αναρχοφιλελεύθερων», υπό καθεστώς κομμουνιστικής ομοφροσύνης, η Σερβία άνθισε περισσότερο. Ο στόχος είναι, ακριβώς όπως το παρουσιάζει και ο Κλαρκ, να παραποιηθεί η αυθεντική δημοκρατική παράδοση της Σερβίας και να υπονομευθεί κάθε ίχνος εθνικής αυτοπεποίθησης.

Πώς βλέπετε εσείς τη δολοφονία στο Σαράγιεβο και τον Γκαβρίλο Πρίντσιπ στο πλαίσιο της ιστορίας;
Ο πόλεμος δεν ξεκίνησε με τη δολοφονία στο Σαράγιεβο, αλλά με το αυστριακό τελεσίγραφο στη Σερβία. Οι Σέρβοι της Βοσνίας ύψωσαν, με τη δολοφονική απόπειρα, τη φωνή τους ενάντια στις αποικιακού χαρακτήρα διακρίσεις που ίσχυαν εντός της δυαδικής μοναρχίας της Αυστροουγγαρίας. Ακόμα και στον 20ο αιώνα παρέμεναν δουλοπάροικοι των μουσουλμάνων μπέηδων. Μόλις εξακόσια χιλιόμετρα από τη Βιέννη είχε εγκατασταθεί μία αποικιοκρατική διοίκηση αφρικανικού τύπου. Δύο γενιές υπό κατοχή ήταν αδύνατο να το αντέξουν. Στη δεύτερη γενιά, στην οποία ανήκει και ο Πρίντσιπ, τα μέλη της «Νεαράς Βοσνίας» υπερασπίστηκαν με τα όπλα τις ευρωπαϊκές αξίες. Αυτοί διάβαζαν Γουίτμαν, Νίτσε, Ματσίνι και Νετσάγιεφ. Οι Σέρβοι νεολαίοι από τη Βοσνία σπούδαζαν στη Βιέννη, στην Πράγα και στην Κρακοβία. Συνεπώς, επρόκειτο για μια ευρωπαϊκή ελίτ, η οποία αναζητούσε ισοτιμία για τους Σέρβους στην αναχρονιστική αυτοκρατορία των Αψβούργων. Γι’ αυτό ευχαρίστως συγκρίνω τον Πρίντσιπ με τον Μαντέλα, διότι υπήρξε ο πρωτεργάτης του αγώνα εναντίον της αποικιοκρατίας. Ο Μαντέλα σε πρώιμο στάδιο είχε χρησιμοποιήσει βίαια μέσα, διότι δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά. Είναι το αντιστρόφως ανάλογο από αυτό που πρεσβεύουν ο Κλαρκ και η Μάργκαρετ Μακ Μίλαν, όταν συγκρίνουν τον Πρίντσιπ με τον Μπιν Λάντεν, κάτι που δεν αμφισβητήθηκε από κανέναν στη Δύση. Ο Κλαρκ, τον οποίο γνωρίζω καλά, προσπάθησε στο Βελιγράδι να τα παρουσιάσει διαφορετικά από αυτά που έγραψε, ενώ αργότερα στο Μόναχο είπε τα αντίθετα. Μετά από πολλές και έντονες αντιδράσεις μου στον εγχώριο Τύπο, ζήτησε έμμεσα συγνώμη, αφού αναγνώρισε στον Σπίγκελ ότι έκανε λάθος στις εκτιμήσεις του για τον ρόλο της Σερβίας και ότι τώρα αντιλαμβάνεται τις δυστυχίες τις οποίες πέρασε ο σερβικός λαός στον 20ο αιώνα. Ωστόσο, ακόμη αναμένω να επεξεργαστεί σχολαστικά το πρώτο και καταστροφικό κεφάλαιο των Υπνοβατών.

Γιατί στην ανάλυση των αιτιών αυτού του πολέμου παραβλέπονται οι αποικιοκρατικοί, οι οικονομικοί και οι γεωπολιτικοί λόγοι;
Σήμερα είναι της μόδας, στο πλαίσιο της ανανεωμένης ψυχροπολεμικής σύγκρουσης, μαζί με τη Σερβία, να εμφανίζεται και η Ρωσία ως ο κύριος υπαίτιος, μολονότι προέβη μόνο σε μερική επιστράτευση, με σκοπό να αποτρέψει τη Βιέννη να προχωρήσει σε πόλεμο με τη Σερβία. Η Ρωσία είχε ανάγκη πολεμικών προετοιμασιών τουλάχιστον δύο ετών, ενώ για τη Σερβία ήταν κάτι περισσότερο από αναγκαία η ειρήνη για τουλάχιστον δύο δεκαετίες: το μοναδικό πολιτικό πρόγραμμα ήταν, κατόπιν πρότασης του βασιλιά Νικολάου Α΄, να υλοποιηθεί η πραγματική ένωση με το Μαυροβούνιο, διότι το 1913 οι δύο χώρες είχαν αποκτήσει επιτέλους κοινά σύνορα.

Εκτός από τη Ρωσία, τη στιγμή της έκρηξης του πολέμου η Σερβία είχε άλλους συμμάχους;
Η Σερβία το 1914, εκτός από τη φυσική συμμαχία με το Μαυροβούνιο, είχε συνθήκη συμμαχίας μόνο με την Ελλάδα και αυτή σε περίπτωση επίθεσης από τη Βουλγαρία. Η Βρετανία ήταν έμμεσος σύμμαχος. Εισήλθε στον πόλεμο για να διαφυλάξει την πρωτοκαθεδρία της στις παγκόσμιες θάλασσες. Στη «χρυσή εποχή» της Σερβίας (1903-1914), στην πολιτική, τον πολιτισμό και τις επιστήμες κυριάρχησαν οι «Παριζιάνοι», οι γαλλοσπουδαγμένοι φορείς των φιλελεύθερων δημοκρατικών ιδεών. Το γαλλικό κεφάλαιο είχε ισοσκελίσει το γερμανικό, ενώ η γαλλορωσική συμμαχία, ως η κατάλληλη απάντηση στις αυξανόμενες αυστροουγγρικές απειλές, δέσποζε σε πολιτικό επίπεδο. Η δημοκρατική δυναμική της Σερβίας, ενός περίβλεπτου προπύργιου πολιτικών ελευθεριών και πολιτιστικής ανόδου, ήταν ασυνήθιστα θελκτική σε φιλελεύθερους κύκλους μεταξύ των Νοτιοσλάβων. Μόνο στη Σερβία οι ψηφοφόροι διαθέτουν το δικαίωμα της καθολικής ψηφοφορίας, της ελευθερίας του Τύπου και των δημοκρατικών εκλογών. Στην «αγροτική δημοκρατία» μας οι αγρότες είναι και οι ιδιοκτήτες της γης τους, οι αποφάσεις για πολιτικά ζητήματα λαμβάνονται από τους κυρίαρχους βουλευτές, ενώ οι αγρότες στις γειτονικές χώρες παρέμεναν ακτήμονες ή βρισκόταν σε καθεστώς δουλοπαροικίας.

Κλείνοντας, να επιστρέψουμε στην τρέχουσα θέση της Σερβίας. Υπάρχει περίπτωση να καταλήξει ο Βούτσιτς σε μία ρητορική, «Και με Ρωσία και με την ΕΕ», όπως αντίστοιχα ο Τάντιτς (7) κατέληξε στο δόγμα, «Και το Κόσοβο και στην ΕΕ»;
Ο Τάντιτς τελείωσε, γιατί υπερασπίστηκε το βόρειο Κόσοβο, το οποίο, με τη Συμφωνία των Βρυξελλών, επεστράφη στο αλβανικό Κόσοβο. Δεν γνωρίζω καλά την πολιτική του Βούτσιτς για να μπορέσω να τοποθετηθώ. Μπορώ μονάχα να του προτείνω να μη συμπράξει σε καμία ενέργεια εναντίον της Ρωσίας, γιατί αυτό θα ήταν, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, καταστροφικό για τη Σερβία.

Μετάφραση: Αθανάσιος Λούπας, Μίλαν Κορισάνατς

Ντούσαν Μπατάκοβιτς

Ο Ντούσαν Μπατάκοβιτς είναι Σέρβος ιστορικός και διπλωμάτης. Γεννήθηκε το 1957 στο Βελιγράδι. Κατέχει πτυχίο ιστορίας και μεταπτυχιακό δίπλωμα από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου. Συνέχισε τις σπουδές του στη Γαλλία και συγκεκριμένα στη Σορβόννη, όπου έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα. Η διδακτορική του διατριβή είχε τίτλο: «Η Γαλλία και η διαμόρφωση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στη Σερβία, 1830-1914)». Ο κ. Μπατάκοβιτς ειδικεύεται σε θέματα σερβικής ιστορίας του 19ου και του 20ού και επιδεικνύει ιδιαίτερο ζήλο για το ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου. Έχει γράψει αναρίθμητες μελέτες (μονογραφίες, άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, συλλογικούς τόμους κ.ά.) ενώ γραπτά του έχουν δημοσιευθεί σε πολλές γλώσσες (σερβικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ρουμανικά, αλβανικά). Διετέλεσε πρέσβης της Σερβίας στην Ελλάδα (2001-2005), τον Καναδά (2005-2007) και τη Γαλλία (2009-2012), ενώ επίσης υπήρξε ο επικεφαλής της σερβικής αντιπροσωπείας στο Δικαστήριο της Χάγης, όταν η Σερβία παρέπεμψε το ζήτημα της μονομερούς απόφασης του Κοσσυφοπεδίου να κηρύξει την ανεξαρτησία του. Από το 2013 διατελεί διευθυντής του Βαλκανολογικού Ινστιτούτου της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών. Ο κ. Μπατάκοβιτς είναι γνωστός στη σερβική κοινή γνώμη από τη δεκαετία του 1990, λόγω της δράσης του εναντίον του καθεστώτος Μιλόσεβιτς. Περισσότερα για τον Ντούσαν Μπατάκοβιτς στην ιστοσελίδα http://www.batakovic.com/

1.  Ο Έντβαρντ Καρντέλι (1910-1979) ήταν Σλοβένος κομμουνιστής, εξέχον μέλος του Κομουνιστικού Κόμματος Γιουγκοσλαβίας (από το 1952, Ένωση Γιουγκοσλάβων Κομουνιστών). Θεωρείται ο αρχιτέκτονας του συστήματος της αυτοδιαχείρισης των εργατών ή αλλιώς του «γιουγκοσλαβικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό». Είχε ενεργό ρόλο στη δημιουργία του Συντάγματος του 1974. Οι μεταρρυθμίσεις που προέβλεπε το νέο Σύνταγμα ενίσχυαν τις ομόσπονδες δημοκρατίες εις βάρος της κεντρικής κυβέρνησης, ενώ παράλληλα εισήγαγαν στοιχεία από την οικονομία της αγοράς. Σε γενικές γραμμές, το Σύνταγμα του 1974 θεωρείται ότι άνοιξε τον δρόμο για τις μετέπειτα δραματικές εξελίξεις που επέφεραν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Η πίστη του ίδιου του Καρντέλι στο γιουγκοσλαβικό οικοδόμημα φαίνεται από τη συζήτηση που είχε το 1957 με τον Σέρβο διανοούμενο Ντόμπριτσα Τσόσιτς. Ο Καρντέλι θεωρούσε ότι: «Η Γιουγκοσλαβία είναι προσωρινό δημιούργημα. Είναι φαινόμενο και αποτέλεσμα του ιμπεριαλισμού και του συσχετισμού δυνάμεων της εποχής. Καθώς θα εξελίσσεται η διαδικασία της παγκόσμιας ολοκλήρωσης και θα δύει η εποχή του ιμπεριαλισμού, οι λαοί θα προχωρούν σε νέους συνεταιρισμούς και διαδικασίες ολοκλήρωσης, ανάλογα με τις πολιτιστικές και πνευματικές τους συγγένειες, και έτσι η Γιουγκοσλαβία σαν κράτος αναπόφευκτα θα εκλείψει. Έτσι, εμείς οι Σλοβένοι θα είμαστε, εννοείται, με τους Αυστριακούς και Ιταλούς και σεις οι Σέρβοι με τους Βουλγάρους ή τους ορθόδοξους λαούς, με τους οποίους ιστορικά συγγενεύετε». Βλ. Σπυρίδων Σφέτας, Εισαγωγή στη Βαλκανική Ιστορία. Τόμος Β΄. Από τον Μεσοπόλεμο στη λήξη του Ψυχρού πολέμου (1919-1989), Θεσσαλονίκη, 2011, σ. 439-440.
2.  Επρόκειτο για συμβούλια τα οποία, στο πλαίσιο της κοινωνικοποίησης της πολιτικής δύναμης, ήταν επιφορτισμένα με ζητήματα κοινωνικής πολιτικής, παιδείας και πολιτισμού. Επί της ουσίας, όμως, ήταν υπό τον άμεσο έλεγχο της πολιτικής εξουσίας.
3.  O Αλεξάνταρ Βούτσιτς  είναι πρωθυπουργός της Σερβίας από τις 27 Απριλίου 2014Ο Βούτσιτς υπηρέτησε και ως Υπουργός Πληροφοριών από το 1998 ως το 2000 και αργότερα ως υπουργός Άμυνας από το 2012 ως το 2013. Έπειτα από τις βουλευτικές εκλογές του 2014 το Σερβικό Ριζοσπαστικό Κόμμα του Βούτσιτς κέρδισε 158 έδρες από τις συνολικά 250 στο Κοινοβούλιο και σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού με το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Σερβίας.
4.  Ο Μίλοραντ Έκμετσιτς (1928-2015) αποτελεί έναν από τους πιο διακεκριμένους Σέρβους ιστορικούς και ακαδημαϊκούς. Στο συγγραφικό του έργο ασχολήθηκε με την ιστορία της Γιουγκοσλαβίας, την ιστορία των Σέρβων της Βοσνίας κ.ά. Υπήρξε αιχμάλωτος κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία.
5.  Πρόκειται για το πραξικόπημα της 27ης Μαρτίου 1941 από Σέρβους αξιωματικούς με το οποίο ανετράπη η κυβέρνηση Τσβέτκοβιτς-Μάτσεκ που είχε προσχωρήσει στον Άξονα δύο ημέρες νωρίτερα με ευνοϊκούς όρους (διαφύλαξη της εδαφικής ακεραιότητας, προσάρτηση της Θεσσαλονίκης, μεταπολεμικά, σε περίπτωση νίκης των δυνάμεων του Άξονα, μη συμμετοχή στις πολεμικές επιχειρήσεις). Το πραξικόπημα έμεινε στη συλλογική μνήμη του σερβικού λαού ως μία κορυφαία πράξη αντίστασης, ηρωισμού και εθνικής υπερηφάνειας ενάντια στις παρεμβάσεις ξένων δυνάμεων στα εσωτερικά της χώρας. Ακολούθησαν ενθουσιώδεις διαδηλώσεις με κεντρικό σύνθημα «Bolje grob, nego rob. Bolje rat, nego pakt – Καλύτερα στον τάφο, παρά δούλος. Καλύτερα πόλεμος, παρά σύμφωνο».
6.  Christopher Clark, Οι υπνοβάτες, Πώς η Ευρώπη πήγε στον πόλεμο το 1914, μτφρ: Κώστας Κουρεμένος, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2014.
7.  Ο Τάντιτς ήταν από το 1990 ιδρυτικό μέλος του Δημοκρατικού Κόμματος και μετά τη δολοφονία του Ζόραν Τζίντζιτς έγινε Πρόεδρός του, τον Φεβρουάριο του 2004. Ήταν υπουργός Τηλεπικοινωνιών το 2001, ενώ από τον Μάρτιο του 2003 ώς το 2004 ανέλαβε το Υπουργείο Άμυνας Στις προεδρικές εκλογές τον Ιούνιο του 2004 νίκησε τον Τόμισλαβ Νίκολιτς του Ριζοσπαστικού Κόμματος και έγινε πρόεδρος της Σερβίας. Το 2008 διεκδίκησε για δεύτερη φορά την προεδρία της Σερβίας και εξελέγη με το  50,5%. Τέλος στις προεδρικές εκλογές του 2012 ηττήθηκε στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2012 από τον Τόμισλαβ Νίκολιτς, με ποσοστά 48%-51%.