Βενεζουέλα | Κράτος και η εξουσία: όταν η αριστερά είναι το πρόβλημα

1,1K

του Ραούλ Ζιμπέκι 04/04/2017

O ελευθεριακών τάσεων Ουρουγουανός συγγραφέας και δημοσιογράφος Ραούλ Ζιμπέκι,  υποστηρίζει  ότι δεν υπάρχει ουσιώδης διαφορά ανάμεσα σε αριστερές και δεξιές κυβερνήσεις στη Λατινική Αμερική, όπως και στην Ευρώπη, και   το ίδιο συμβαίνει και στη Βενεζουέλα του Μαδούρο. Υποστηρίζει πως τα λαϊκά κινήματα θα πρέπει εν τέλει να απορρίψουν ως παγίδα την ανάδειξή τους στην εξουσία. Παραθέτουμε το άρθρο του ως στοιχείο προβληματισμού για τα πρόσφατα γεγονότα στη Βενεζουέλα.

Άρδην

 

Αυτό που συμβαίνει στην Βενεζουέλα δεν έχει να κάνει τίποτα με μια «επανάσταση» ή με τον «σοσιαλισμό», ούτε με την «υπεράσπιση της δημοκρατίας» ή με την «μείωση της φτώχειας» –γιατί αυτά είναι τα επιχειρήματα που ακούγονται τόσο από την αριστερά ή από την δεξιά. Το «πετρέλαιο» θα ήταν μια πιο εύστοχη απάντηση.

Αυτό που αντιμετωπίζουμε είναι ένας αγώνας ζωής και θανάτου μεταξύ μιας συντηρητικής μπουρζουαζίας, που έχασε τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού, αλλά διατηρεί δεσμούς μαζί του, και μια αναδυόμενη μπουρζουαζία που χρησιμοποιεί το κράτος ως μοχλό ‘αυθεντικής συσσώρευσης’.

Δεν είναι πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στην σύντομη ιστορία μας. Οι πόλεμοι της ανεξαρτησίας συνιστούσαν κάτι παρόμοιο: Ο αγώνας μεταξύ των παρηκμασμένων ‘θεών’ (των ηπειρωτικών μοναρχιών) και της αναδυόμενης ολιγαρχίας των κρεολών που χρησιμοποιούσε τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού προκειμένου να νομιμοποιήσει την διαρπαγή της γης από τους ιθαγενείς λαούς της περιοχής. Η τελευταία, θα στηριχτεί αποφασιστικά στην Βρετανία και την Γαλλία που ανταγωνίζονταν με την παρακμάζουσα Ισπανία για τον έλεγχο των ανεξάρτητων αποικιών, με την ίδια λογική που σήμερα οι προοδευτικοί, και μαζί τους και ο συντηρητικός Μάκρι, στρέφονται προς την Κίνα απέναντι στην ανεπίστροφη αμερικάνικη απαρακμή.

Η αδύναμη μπουρζουαζία των κρεολών στηρίχτηκε στην κινητοποίηση των λαϊκών δυνάμεων (Ινδιάνοι, μαύροι και λαϊκές τάξεις) προκειμένου να αντιμετωπίσουν τους ισχυρούς της ηπειρωτικής Ευρώπης. Τους υποσχέθηκε την απελευθέρωση των σκλάβων, με τους ίδιους αντικειμενικούς στόχους με τους οποίους σήμερα η νέα μπουρζουαζία εφαρμόζει κοινωνικές πολιτικές που μειώνουν την φτώχεια: Και στις δυο περιπτώσεις, οι «από κάτω» συνεχίζουν να ζουν στο υπόγειο της κοινωνίας σαν φτηνά εργατικά χέρια, χωρίς να έχουν μετακινηθεί στο ελάχιστο από τον λειτουργικό χώρο που καταλαμβάνουν.

Οι νέες ελίτ

Οι νέες βενεζουελάνικες ελίτ, τις οποίες ο λαός αποκαλεί ‘μπολιμπουρζουαζία’, αποτελούν ένα μείγμα ανώτατων κρατικών αξιωματούχων των δημόσιων επιχειρήσεων, υψηλόβαθμων στελεχών του στρατού, και κάποιων επιχειρηματιών που πλουτίζουν στην σκιά των θεσμών. Είναι οι μάνατζερ που ενσωματώνονται στον κρατικό μηχανισμό. Γι’ αυτό αντιστέκονται στην απώλεια της εξουσίας, επειδή το δίκτυό τους μπορεί να καταρρεύσει σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Κάποιοι έχουν ήδη καταφέρει να μετασχηματίσουν την πετρελαϊκή πρόσοδο σε ιδιωτικές περιουσίες. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος αυτής της διαδικασίας βρίσκεται σε εξέλιξη. Και είναι αυτός ακριβώς ο λόγος που ο βραζιλιάνος κοινωνιολόγος Ρούι Μπράγα αποκαλεί τους συνδικαλιστές επικεφαλής των συνταξιοδοτικών ταμείων της χώρας τους, την νέα αναδυόμενη τάξη, ως μέρος μιας ‘εύθραυστης ηγεμονίας’.

Από την άλλη ο Ρολάν Ντενίς υποστηρίζει ότι στην χώρα του κυβερνούν οι μαφίες: «Ο Μαδούρο μπορεί να έχει την καλύτερη των προθέσεων αλλά ένα πανίσχυρο λόμπι εσωτερικών μαφιών της κυβέρνησης του έχει επιβληθεί» (La Razón, 27-3-17). Ο φιλόσοφος και πρώην υφυπουργός σχεδιασμού της κυβέρνησης Τσάβες (2002-2003) λέει ότι αρκετές από αυτές της μαφίες είναι τραπεζίτες και άλλοι που προέρχονται από τις παλιές μερίδες της ‘πετρελαϊκής ολιγαρχίας” που είχε εγκαθιδρυθεί επί δεκαετίες».

Τα λεγόμενα του Ντενίς φέρνουν σε δύσκολη θέση διάφορους ‘διανοούμενους’ που καλύπτουν αυτές τις μαφίες της εξουσίας, που: «Με μια αριστερίστικη ρητορική, στοχεύουν στην νομιμοποίηση μιας πολιτικής που ωφέλησε μόνο τους τραπεζίτες, τους μεγάλους εισαγωγείς, τα μονοπώλια και τις υπερεθνικές αλυσίδες. Πρόκειται για μια πολιτική που μέσω του ελέγχου που ασκούσε στις τιμές και στις επιχειρήσεις οδήγησε στην καταστροφή τους μικρούς παραγωγούς ζάχαρης και καφέ, προς όφελος των εισαγωγέων. Εντωμεταξύ, τα πακέτα βενεζουελάνικου καφέ που φέρουν τη σφραγίδα της γνωστής πρωτοβουλίας δίκαιου εμπορίου Clap (Τοπικές Επιτροπές Προμήθειας και Παραγωγής-Comites Locales de Abastecimiento y produccion) υπάρχουν μόνο για να ρίχνουν στάχτη στα μάτια των αφελών».

Από την άλλη πλευρά, οι Τσαβιστές-Μαδουριστές  εξαπολύουν ευθύνες κατά πάντων εκτός από τους ίδιους , όπως κάνει και η Μάρτα Χάρνεκερ: «Η ιστορική στιγμή λειτουργεί προς το συμφέρον μας. Αυτό που μας βοηθάει στον αγώνα μας εναντίον των συντηρητικών δυνάμεων είναι ότι ο τύπος κοινωνίας που προτείνουμε, που έχουμε ξεκινήσει να οικοδομούμε, αντικειμενικά ανταποκρίνεται στα συμφέροντα της πλατιάς πλειοψηφίας του πληθυσμού, σε αντίθεση με τους συντηρητικούς που λειτουργούν μόνο προς όφελος των ελίτ» (Rebellion, 4/03/2017).

Το ίδιο νήμα

Υπό το φως του τι συνέβη στην περιοχή κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες μπορούμε να καταλήξουμε σε έναν επαναπροσδιορισμό της έννοιας της αριστεράς: Είναι η πολιτική δύναμη που ανταγωνίζεται για την εξουσία, και στηρίζεται σε μερίδες των λαϊκών τάξεων, προκειμένου να εγκαταστήσει τις φράξιες της μέσα στους θεσμούς, οι οποίες, με τα χρόνια και τον έλεγχο που ασκούν στις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων, μεταβάλλονται στις νέες ελίτ που μπορούν να ανατρέψουν τις παλιές, να διαπραγματευτούν μαζί τους ή να αναμειχθούν με αυτές. Ή να κάνουν έναν συνδυασμό και των τριών.

Η αριστερά είναι μέρος του προβλήματος, όχι η λύση του. Διότι, οι προοδευτισμοί αποτελούν ένα υφάδι από το ίδιο νήμα. Πάρτε, για παράδειγμα, το PT του Λούλα. Αρνήθηκαν την διαφθορά αν και αυτή ήταν προφανής επί μια δεκαετία, όταν ο Φράι Μπέτο έγραψε την Μπλέ Μύγα μετά την παραίτησή του από την θέση που κατείχε στην πρώτη κυβέρνηση Λούλα, όταν είχε αποκαλυφθεί το σκάνδαλο του Μεσαλάο: «Το τσίμπημα της μπλε μύγας παροχετεύει στους ανθρώπους συμπυκνωμένες δόσεις φιλοδοξίας για την εξουσία. Και οι τελευταίαοι εμφανίζονται να απορροφούν καλύτερα αυτό το δηλητήριο όταν ζουν σε καταστάσεις όπου, στην πραγματικότητα, διατηρούν μεγαλύτερες πιθανότητες ώστε να ασκήσουν ευρύτερες εξουσίες. Όταν δηλαδή, οι αντικειμενικές συνθήκες είναι ευνοϊκές στις παρορμήσεις που ενυπάρχουν στις υποκειμενικές συνθήκες»

Τι είδους ανθρώπων (στρατευμένων, ακτιβιστών, ηγετών) μπορεί να προκύψουν σε ένα πολιτικό σχέδιο που δεν επιθυμεί να αποσπάσει την εξουσία; Το ερώτημα τέθηκε από τους Ζαπατίστας, μερικά χρόνια πριν. Πως θα αποκαλούσαμε μια πολιτική δύναμη που αποσκοπεί, «έστω», να μετασχηματίσει την κοινωνία από την σκοπιά της καθημερινής ζωής;

Δεν γνωρίζουμε, διότι το φαντασιακό που έχει σφυρηλατηθεί εδώ και δύο αιώνες δείχνει προς την κατεύθυνση της κρατικής εξουσίας. Λες και αυτό που έπρεπε να αλλάξει ήταν εξωτερικό και δεν έπρεπε να ξεκινάει, πρώτα και πάνω από όλα, από τους ίδιους τους φορείς της αλλαγής, που αποκαλούν τον εαυτό τους ‘στρατευμένο’. Αυτό που, όμως, πλέον ξέρουμε πολύ καλά είναι ότι η υπαρκτή αριστερά έχει μεταβληθεί σε εμπόδιο για τις πλειοψηφίες, προκειμένου να ανακτήσουν τον έλεγχο στην ζωή τους. Η διαίρεση μεταξύ αριστεράς και δεξιάς είναι πλέον εσφαλμένη, καθώς δεν μπορεί πλέον να ερμηνεύσει σχεδόν τίποτα από όλα αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο. Αλλά το χειρότερο, είναι ότι η αριστερά έχει μεταβληθεί σε μια ‘συμμετρική δεξιά’ σε ένα κύριο ζήτημα: Την εμμονή της με την κατάκτηση της εξουσίας.