Με αφορμή την παράσταση της Τετάρτης 5 Απριλίου 2017, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ)
Του Χρήστου Πουγκιάλη από την Ρήξη φ. 134
Τις όποιες αδυναμίες του μπαλέτου της ΕΛΣ τις είχαμε επισημάνει, με σχετική αρθρογραφία, πολύ πριν προσληφθεί ο Αντώνης Φωνιαδάκης ως διευθυντής του. Είχαμε αναφέρει κυρίως τη φυσική κατάσταση, την απλοποίηση των χορογραφιών, τον συντονισμό κλπ.
Ο Αντώνης Φωνιαδάκης ήρθε στην ΕΛΣ έχοντας ένα πλούσιο βιογραφικό. Είχε χορογραφήσει για πολλές και σημαντικές χορευτικές ομάδες παγκοσμίως. Βεβαίως, μέσα σε όλα αυτά δεν φαινόταν κάποια ιδιαίτερη ενασχόλησή του με το κλασικό μπαλέτο. Οι επιλογές του ήταν ξεκάθαρα στον σύγχρονο χορό.
Εν τούτοις, λόγω της ιδιαιτερότητας του χώρου της ΕΛΣ, ελπίζαμε ότι:
α) Θα προσαρμοζόταν στον κλασικό προσανατολισμό του μπαλέτου και
β) Με την εργατικότητα που τον διακρίνει, θα θεράπευε τις αδυναμίες που είχαμε επισημάνει.
Την ανάληψη των καθηκόντων του ακολούθησαν, μαζί με την παρούσα, τέσσερις παραστάσεις του μπαλέτου. Από αυτές, οι τρεις κατατάσσονται στον σύγχρονο χορό και μόνον η μία στον κλασικό.
Ζιζέλ και απαξίωση ενός κλασικού αριστουργήματος
Ποια είναι όμως η στάση έναντι του κλασικού; Αν κρίνουμε από την προηγούμενη παράσταση, θα απογοητευθούμε. Δυστυχώς, στη Ζιζέλ, το μικρόβιο της απλοποίησης των χορογραφιών προσέβαλε και πάλι την ΕΛΣ, σε πολύ μεγάλο μέρος του έργου. Ιδιαίτερα στον ρόλο του Ιλαρίωνα, η απλοποίηση ήταν τόσο μεγάλη, που αδυνατούσαμε να το πιστέψουμε. Αισθανθήκαμε πόνο για την απαξίωση του κλασικού αυτού έργου.
Και αν και δεν ήταν ο Α. Φωνιαδάκης χορογράφος της συγκεκριμένης παράστασης, οι ευθύνες αντανακλώνται και σε αυτόν, διότι είναι ο διευθυντής. Πώς θα αισθανόταν ένας θεατής, αν απλοποιούσαν μία όπερα με τροποποίηση ή αφαίρεση λέξεων, μουσικών φθόγγων ή άλλων κομματιών του έργου;
Εντυπώσεις από τα «Τοπία»
Εξετάζοντας τα Τοπία, πρόκειται για μια παράσταση σύγχρονου χορού. Αποτελείται από τρία έργα:
Το πρώτο, με τον τίτλο Fortress, σε χορογραφία Ντάγκλας Λη και μουσική Έτσιο Μπόσσο, άφησε αναμφιβόλως τις καλύτερες εντυπώσεις. Πρόκειται για μια χορογραφία που δημιουργήθηκε ειδικά για την ΕΛΣ. Διαθέτει κινητική ποικιλία με πολλά και ευρηματικά πα ντε ντε, έχει έντονες αντιθέσεις μεταξύ φωτός και σκότους και καταφέρνει να διεγείρει το συναίσθημα..
Το δεύτερο, με τίτλο Sarabande, σε χορογραφία Μπενζαμέν Μιλπιέ και μουσική Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. Αν κάποιος παρακολουθήσει το έργο στο διαδίκτυο*, θα αντιληφθεί ότι πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα χορογραφία. Όμως εδώ έτυχε μιας μετριότατης εκτέλεσης και απλοποίησης που το αποδυνάμωσαν.
Το τελευταίο, με τίτλο The Shaker Loops, σε χορογραφία Αντώνη Φωνιαδάκη, που βασίζεται σε μια δύσκολη ακουστικά μουσική του Τζων Άνταμς. Εκτυλίσσεται με αρκετά έντονο ρυθμό, γρήγορες, κοφτές συχνά αδρές κινήσεις των χορευτών-ριών, με έναν ελεγχόμενα χαοτικό τρόπο, ενώ μεταφέρεται στον θεατή μια ένταση, ηθελημένη προφανώς από τον δημιουργό. Από την πλευρά αυτή το έργο μπορεί να θεωρηθεί επιτυχημένο. Όμως η τελική εντύπωση που μας άφησε, αισθητικά και συναισθηματικά, δεν μας ικανοποίησε.
Προβληματισμοί
Κατόπιν των όσων αναφέραμε, προκύπτουν εύλογοι προβληματισμοί, κυρίως για την απλοποίηση των χορογραφιών και το μέλλον του μπαλέτου.
Προκειμένου να κατανοηθούν οι προβληματισμοί, οφείλουμε να λάβουμε υπ’ όψη μας μια πραγματικότητα: Η ΕΛΣ είναι ο μοναδικός χώρος παραστάσεων που υπηρετεί το κλασικό μπαλέτο στη χώρα μας. Ατύπως δηλαδή, είναι ο θεματοφύλακας του κλασικού μπαλέτου στην Ελλάδα. Αντίστοιχοι θεματοφύλακες είναι, εξ όσων γνωρίζουμε, η μεγάλη πλειονότητα των οπερών παγκοσμίως. Ωστόσο δεν έχουν πάντοτε και τη μοναδικότητα, όπως στην Ελλάδα.
Η επιλογή του σύγχρονου χορού για τον Αντώνη Φωνιαδάκη, ως άτομο και ως χορογράφο, είναι απολύτως σεβαστή. Όμως τώρα είναι διευθυντής ενός εθνικού μπαλέτου, του μοναδικού στη Ελλάδα που θεραπεύει τον κλασικό χορό, χωρίς να θεωρούμε ότι πρέπει να θεραπεύει μόνον αυτόν.
Έτσι πιστεύουμε ότι κάθε διευθυντής σε αυτήν τη θέση οφείλει, πέρα από τις προσωπικές του προτιμήσεις, να ανοίγει την οπτική του ματιά και σε μία πανεθνική θεώρηση. Συγκεκριμένα, να λαμβάνει σοβαρά υπ’ όψη του ότι το μπαλέτο της ΕΛΣ είναι το όνειρο για τα χιλιάδες παιδιά που παρακολουθούν μαθήματα κλασικού χορού ανά τη χώρα. Σε ποιον άλλο χώρο στην Ελλάδα τα παιδιά αυτά θα εκφράσουν επαγγελματικά την κλίση τους προς το κλασικό μπαλέτο, αν όχι στην ΕΛΣ; Είναι σωστό, περιορίζοντας το κλασικό μπαλέτο, να τους δείχνουμε έμμεσα τον δρόμο του εξωτερικού ως τον μοναδικό;
Επί πλέον, δεν πρέπει να λησμονούμε και τους ίδιους τους χορευτές και τις μπαλαρίνες της ΕΛΣ, που από παιδιά έχουν επενδύσει τόση αγάπη και τόσους κόπους στον κλασικό χορό. Ποιος θα διενοείτο να περιορίσει μουσικούς ή τραγουδιστές της λυρικής τέχνης από το να ερμηνεύουν κομμάτια του κλασικού ρεπερτορίου;
Υπάρχει ένα μεγάλο κοινό στην Ελλάδα που αγαπά τον κλασικό χορό, το μεγαλύτερο κατά τη γνώμη μας. Αν περιορισθεί το κλασικό μπαλέτο, αυτό το κοινό θα αφεθεί κυρίως στις παραστάσεις που έρχονται από το εξωτερικό; Πού αλλού θα παρακολουθήσει τα κλασικά έργα, αν όχι στην ΕΛΣ;
Άλλωστε στη χώρα μας διαθέτουμε αρκετές πολύ καλές ομάδες σύγχρονου χορού, που θα μπορούσαν να εμφανίζονται στο ΚΠΙΣΝ. Διαθέτουμε και χώρους που παρουσιάζουν παραστάσεις χορού αποκλειστικά σύγχρονου, με κυριότερο τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Ποίαν χρείαν έχομεν μιας ακόμα τέτοιας ομάδας και ενός ακόμα τέτοιου χώρου, αν κυριαρχήσει ο σύγχρονος χορός στο μπαλέτο της ΕΛΣ;
Όραμα
Παρά τους εύλογους προβληματισμούς μας, ως λάτρεις του μπαλέτου και γενικότερα του χορού, έχουμε δικαίωμα να οραματιζόμαστε, για ένα μπαλέτο της ΕΛΣ στο οποίο:
1) Το κλασικό μπαλέτο θα έχει σαφώς την πρώτη προτεραιότητα.
2) Οι χορευτές και οι μπαλαρίνες θα έχουν φυσική κατάσταση και ικανότητες ανάλογες με τους συναδέλφους τους στα μεγάλα θέατρα του κόσμου.
3) Οι χορογραφίες που επιλέγονται θα είναι αξιόλογες και θα εκτελούνται πλήρεις χωρίς απλοποιήσεις,
4) Μεγάλοι καλλιτέχνες του εξωτερικού θα έρχονται να χορέψουν μαζί με τους δικούς μας**.
5) Ο σύγχρονος χορός κάποτε θα σμίγει επιτυχημένα με την ελληνική παράδοση.
6) Ειδικές παραστάσεις θα διοργανώνονται για να προωθήσουν το μπαλέτο και γενικότερα τον χορό (για σχολεία κ.λπ).
Έτσι πιστεύουμε ότι το μπαλέτο της ΕΛΣ θα κατακτά όλο και περισσότερους φίλους. Γιατί αυτό του αξίζει.
