«Γκρίζες ζώνες» έχει και η Τουρκία

Στο διεθνές δίκαιο ισχύει ως αρχή ότι οι συνθήκες που καθορίζουν σύνορα δεν λήγουν ποτέ. Οι λόγοι είναι η προστασία του συνοριακού status quo και η θέσπιση του απαραβίαστου των συνοριακών ρυθμίσεων. Το εδαφικό καθεστώς στο Αιγαίο έχει ρυθμιστεί από τις συνθήκες ειρήνης της Λωζάννης (1923), των Παρισίων (1947) και από την ιταλοτουρκική συμφωνία του Ιανουαρίου 1932 για τα Δωδεκάνησα και τη συμπληρωματική συμφωνία/πρακτικό (procès-verbal) του Δεκεμβρίου 1932.

Αυτό σημαίνει ότι ειδικώς στα Δωδεκάνησα ισχύει η οριοθετική γραμμή του 1932. Στο υπόλοιπο Αιγαίο ισχύουν τα άρθρα 6, 12 και 16 της Συνθήκης της Λωζάννης. Εκεί ορίζεται ότι στην τουρκική κυριαρχία περιλαμβάνονται όλα τα νησιά που βρίσκονται εντός τριών μιλίων (δηλ. 4.827 μέτρων) από τις τουρκικές ακτές και δεν εκχωρήθηκαν ρητώς στην Ελλάδα, καθώς και η Ιμβρος και η Τένεδος. Επομένως, ό,τι βρίσκεται πέραν των τριών μιλίων από τις τουρκικές ακτές δεν ανήκει στην Τουρκία.

Με την κρίση στα Ιμια το 1996, η Τουρκία ανακάλυψε την ύπαρξη νησιών αμφισβητούμενης ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο. Εκτοτε, προσπαθεί να ξαναερμηνεύσει συνθήκες που έχουν γραφεί προ 70 και 100 ετών και να σπείρει αμφιβολίες για ένα εδαφικό καθεστώς εδραιωμένο εδώ και δεκαετίες. Αμφισβητεί νησιά όπως οι Φούρνοι με 1.033 κατοίκους ή οι Οινούσσες με 826…

Αν κάποιος θελήσει να μπει προς χάριν παιγνίου σε αυτή τη συλλογιστική, θα ανακαλύψει ότι εάν υπάρχει κάποιο κράτος που έχει προβλήματα με «γκρίζες ζώνες» κυριαρχίας, αυτό είναι η Τουρκία. Στην είσοδο των Δαρδανελλίων υπάρχει ένα σύμπλεγμα τεσσάρων νησιών που είναι γνωστές ως Μαυρειές ή Λαγούσες. Στη Συνθήκη της Λωζάννης αναφέρεται στο άρθρο 12 ότι επιβεβαιώνεται η ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Βορείου Αιγαίου «εκτός της Ιμβρου, Τενέδου και των Λαγουσών νήσων (Μαυρυών)». Στο άρθρο 14 αναφέρεται ότι «αι νήσοι Ιμβρος και Τένεδος, παραμένουσαι υπό την τουρκικήν κυριαρχίαν». Δεν υπάρχει, όμως, οποιαδήποτε αναφορά περί κυριαρχίας στις Μαυρειές νήσους, οι οποίες βρίσκονται πέραν των τριών μιλίων από τις τουρκικές ακτές. Επομένως, οι Μαυρειές δεν ανήκουν ούτε στην Ελλάδα αλλά ούτε και στην Τουρκία. Είναι μια κατά κυριολεξίαν γκρίζα ζώνη!

Επιπλέον, εκτός των τριών μιλίων από τις τουρκικές ακτές βρίσκονται αρκετά νησιά στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Μοσχονησίων, στον κόλπο του Αδραμυττίου έναντι της Λέσβου. Πρόκειται για τα νησάκια Δασκαλειό ή Κοκκινονήσι, Λιός, Καλαμόπουλο, Γιαλονήσι, Πύργος, Αδιάβατος, Ουλιά, Κάλαμος καθώς και για πέντε ανώνυμους βράχους. Αλλοι τρεις ανώνυμοι βράχοι βρίσκονται πέραν των τριών μιλίων ανάμεσα στις Οινούσσες της Χίου και στη χερσόνησο της Ερυθραίας.

Βάσει της τουρκικής λογικής, τα ίδια θα μπορούσαν να αναφερθούν και για την κατάσταση των νησιών που βρίσκονται στη θάλασσα του Μαρμαρά (Προποντίδα). Στη Συνθήκη των Σεβρών (1920) αναφέρεται ρητώς ότι τα συγκεκριμένα νησιά θα παραμείνουν οθωμανικά (άρθρο 27).

Αντιθέτως, στη Συνθήκη της Λωζάννης δεν αναφέρεται οτιδήποτε σχετικό. Πρόκειται για μία σειρά από μεγάλα νησιά: Προκόνησος (Marmara Adasi), Αφησιά (Ava Adasi), Καλόλιμνος (Imrali), Κούταλη (Ekinlik) και Προβατονήσι (Kuyus Adasi). Επίσης, ούτε τα Πριγκηπονήσια (έξω από την Κωνσταντινούπολη…) αναφέρονται ονομαστικώς σε κάποια συνθήκη.

Είναι προφανώς αδιανόητο για τους Τούρκους να συζητήσουν το νομικό καθεστώς των Πριγκηπονήσων. Αντιστοίχως, όμως, είναι αδιανόητο για την Ελλάδα να συζητά το καθεστώς των Φούρνων, των Οινουσσών κ.ο.κ. σε μια προσπάθεια κακόπιστης ερμηνείας των συνθηκών που θέσπισαν τα σύνορα και τα εδάφη των δύο χωρών. Η πόρτα του φρενοκομείου που άνοιξε με τα Ιμια, είναι καιρός επιτέλους να κλείσει.

* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.