Ο Γάλλος συγγραφέας Κριστόφ Γκιλουΐ για την πολιτισμική σύγκρουση που εμψυχώνει τα Κίτρινα Γιλέκα
Το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων έχει ταρακουνήσει το γαλλικό κατεστημένο. Επί πολλούς μήνες, πλήθη που κυμαίνονται από μερικές δεκάδες χιλιάδες έως εκατοντάδες χιλιάδες κατεβαίνουν στους δρόμους σε όλη την Γαλλία. Σημείωσαν μεγάλες επιτυχίας, αποσπώντας μείζονες υποχωρήσεις απ’ την κυβέρνηση. Και συνεχίζουν να διαδηλώνουν.
Στα 2014, η μελέτη του γεωγράφου Κριστόφ Γκιλουΐ για την περιφερειακή Γαλλία προκάλεσε μια μεγάλη συζήτηση στα ΜΜΕ. Τους ανάγκασε να προσέξουν τον πολιτικό, πολιτιστικό και οικονομικό αποκλεισμό των εργαζόμενων τάξεων, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων ζει έξω απ’ τις μεγάλες πόλεις. Έριξε φως στις συνθήκες οι οποίες μετέπειτα θα τροδοφοτήσουν την άνοδο των Κίτρινων Γιλέκων. Ο Γκιλουΐ εμβάθυνε σε αυτές τις θεματικές στα νέα του βιβλία, «Δίχως Κοινωνία» και, «Το Λυκόφως των Ελίτ: Ευημερία, Περιφέρεια και το Μέλλον της Γαλλίας». Ακολουθεί μια συζήτηση με τον συγγραφέα πάνω στα αίτια και τις συνέπειες του κινήματος των κίτρινων γιλέκων.
Τι ακριβώς εννοείτε με τον όρο περιφερειακή Γαλλία;
Η περιφερειακή Γαλλία έχει να κάνει με τη χωροταξική κατανομή των εργαζόμενων τάξεων στη Γαλλία. Εδώ και δεκαπέντε χρόνια έχω παρατηρήσει ότι η πλειοψηφία των τάξεων αυτών ζει στην πραγματικότητα πολύ μακριά από τις κυριότερες παγκοσμιοποιημένες πόλεις – μακριά από το Παρίσι, τη Λυόν και την Τουλούζη και, βέβαια, πολύ μακριά από το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη.
Τεχνικά, το παγκοσμιοποιημένο οικονομικό μας μοντέλο αποδίδει καλά, με την έννοια ότι παράγει πολύ πλούτο. Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχει ανάγκη πια από την ύπαρξη της πλειονότητας του πληθυσμού. Δεν χρειάζεται πλέον τους χειρώνακτες εργάτες, τους τεχνίτες ακόμα και τους ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων έξω απ’ τις μεγάλες πόλεις. Το Παρίσι παράγει τόσο πλούτο που θα αρκούσε για όλη τη Γαλλία και το ίδιο συμβαίνει με το Λονδίνο και τη Βρετανία. Αλλά δεν μπορείς να διατηρήσεις μια κοινωνία κατ’ αυτό τον τρόπο. Τα Κίτρινα Γιλέκα είναι μια εξέγερση των εργαζόμενων τάξεων που ζουν σε αυτή την περιφέρεια.
Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους εργάζονται, αλλά δεν κερδίζουν πάρα πολλά, κάπου ανάμεσα στα 1.000€ και τα 2.000€ τον μήνα. Άλλοι, είναι πάρα πολύ φτωχοί εξαιτίας της ανεργίας τους. Άλλοι πάλι, υπήρξαν κάποτε μέλη της μεσαίας τάξης. Αυτό που έχουν κοινό είναι ότι ζουν σε περιοχές όπου δεν έχουν πολλές δουλειές. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι, αν χάσουν τη δουλειά που έχουν σήμερα, δεν θα μπορούν να βρουν τίποτε άλλο.
Ποιος είναι ρόλος του πολιτισμικού παράγοντα στο κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων;
Η περιφερειακή Γαλλία δεν αντιμετωπίζεται μόνον άδικα από τη σύγχρονη οικονομία, παρεξηγείται και πολιτιστικά από τις ελίτ. Το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων είναι ένα κίνημα του 21ου αιώνα και γι’ αυτό είναι ταυτόχρονα και πολιτισμικό και πολιτικό κίνημα. Η πολιτιστική αναγνώριση είναι εξαιρετικά κρίσιμο ζήτημα στην εποχή μας.
Μια έκφραση αυτού του πολιτισμικού χάσματος είναι ότι τα περισσότερα σύγχρονα προοδευτικά κοινωνικά κινήματα και κινητοποιήσεις αγκαλιάζονται γρήγορα από διασημότητες, ηθοποιούς, τους διανοούμενους και τα ΜΜΕ. Κανείς από αυτούς δεν εγκρίνει τα Κίτρινα Γιλέκα. Η ανάδυσή τους έχει προκαλέσει ένα είδος ψυχολογικού σοκ στο πνευματικό κατεστημένο. Είναι το ίδιο σοκ που βίωσαν οι βρετανικές ελίτ με την ψήφο υπέρ του Brexit και που βιώνουν μέχρι και σήμερα, τρία χρόνια μετά.
Πιστεύω ότι η ψήφος στο Brexit έχει να κάνει εξίσου με τον πολιτιστικό παράγοντα. Ήταν κάτι παραπάνω από μια απόφαση εγκατάλειψης της Ε.Ε. Πολλοί ψηφοφόροι ήθελαν να υπενθυμίσουν την ύπαρξή τους στην πολιτική τάξη. Γι’ αυτό και ο γαλλικός λαός χρησιμοποιεί τα φωσφορίζοντα γιλέκα, για να πουν «υπάρχουμε κι εμείς». Το ίδιο φαινόμενο αντιμετωπίζουμε με όλες τις λαϊκές εξεγέρσεις σε όλον τον κόσμο.
Γιατί αποκλείστηκαν οι εργαζόμενες τάξεις;
Όλη η ανάπτυξη και ο δυναμισμός βρίσκονται στις μεγάλες πόλεις, απλώς οι άνθρωποι δεν μπορούν να μετακομίσουν σε αυτές. Οι πόλεις είναι απροσπέλαστες, κυρίως με την εκτόξευση των τιμών της στέγης. Οι μητροπόλεις της σύγχρονης εποχής είναι κάτι σαν τα αστικά φρούρια του Μεσαίωνα. Και το αστείο είναι ότι το Παρίσι θα θεσπίσει εισιτήριο εισόδου στην πόλη, ακριβώς όπως γινόταν με τους δασμούς για την είσοδο στις μεσαιωνικές πόλεις.
Υπάρχει μεγάλη ανισότητα στις πόλεις. Η παρισινή οικονομία χρειάζεται διευθυντές και ειδικευμένους ειδικούς. Χρειάζεται επίσης εργάτες, κυρίως μετανάστες, για την κατασκευαστική βιομηχανία, την εστίαση κ.ο.κ. Οι επιχειρήσεις στηρίζονται σ’ ένα πολύ συγκεκριμένο δημογραφικό μείγμα. Το πρόβλημα είναι ότι, πέραν αυτού, ο «λαός» συνεχίζει να υπάρχει ακόμα. Στην πραγματικότητα, η «Περιφερειακή Γαλλία» περιλαμβάνει ακόμα την πλειονότητα του γαλλικού λαού.
Ποιον ρόλο έχει παίξει η φιλελεύθερη μητροπολιτική ελίτ σε αυτό;
Έχουμε μια νέα μπουρζουαζία, αλλά επειδή είναι πολύ κουλ και προοδευτική, δίνει την εντύπωση ότι οι ταξικές συγκρούσεις έχουν πλέον εξαλειφθεί. Είναι πολύ δύσκολο να αντιπολιτευθεί κανείς τους χίπστερ όταν λένε ότι νοιάζονται για τους φτωχούς και για τις μειονότητες. Αλλά, στην πραγματικότητα, είναι συνένοχοι στην περιθωριοποίηση των εργαζόμενων τάξεων. Όχι μόνον αποκομίζουν τεράστια κέρδη από την παγκοσμιοποιημένη οικονομία, αλλά έχουν επίσης διαμορφώσει και ένα πνευματικό περιβάλλον που εξοστρακίζει τον εργαζόμενο λαό. Θυμηθείτε πώς τους αποκάλεσε η Χίλαρι Κλίντον: «θλιβερούς». Υπάρχει μια παρόμοια αντίληψη για τις εργαζόμενες τάξεις στη Γαλλία και τη Βρετανία. Τους υποτιμούν λες και πρόκειται για κάποια περίεργη φυλή του Αμαζονίου. Το πρόβλημα για τις ελίτ είναι ότι, αυτή η φυλή, είναι πολύ μεγάλη.
Η αντίδραση των νέων μεσαίων στρωμάτων απέναντι στο κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων υπήρξε χαρακτηριστική. Αμέσως, οι διαδηλωτές καταγγέλθηκαν ως ξενόφοβοι, αντισημίτες και ομοφοβικοί. Οι ελίτ παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως αντιφασίστες και αντιρατσιστές, αλλά αυτός είναι ένας τρόπος για να προφυλάξουν τα ιδιαίτερα ταξικά συμφέροντά τους. Είναι το μόνο επιχείρημα που μπορούν να επιστρατεύσουν για να υπερασπιστούν τη θέση τους, εντούτοις αυτό δεν λειτουργεί πια.
Τώρα οι ελίτ φοβούνται. Για πρώτη φορά υπάρχει ένα κίνημα που δεν μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο από τους συνήθεις πολιτικούς μηχανισμούς. Τα Κίτρινα Γιλέκα δεν αναδύθηκαν από τα συνδικάτα ή από πολιτικά κόμματα. Γι’ αυτό και είναι ασταμάτητα. Δεν έχουν «κουμπί τερματισμού». Ή η ιντελιγκέντσια θα αναγκαστεί να πάρει στα σοβαρά την ύπαρξη αυτών των ανθρώπων, ή θα διολισθήσουν σε μια μορφή ήπιου ολοκληρωτισμού. Πολλά έχουν λεχθεί για τα αντιφατικά αιτήματα των Κίτρινων Γιλέκων. Αλλά, πάνω απ’ όλα, το κίνημά τους αναδεικνύει μια απαίτηση για δημοκρατία. Ουσιαστικά, είναι δημοκράτες –θέλουν η πολιτική τάξη να τους πάρει στα σοβαρά και να τους συμπεριλάβει στο οικονομικό μοντέλο.
Πώς μπορούμε να υλοποιήσουμε αυτό το αίτημα;
Πρώτα απ’ όλα, η μπουρζουαζία χρειάζεται μια πολιτιστική επανάσταση, κυρίως στα πανεπιστήμια και τα ΜΜΕ. Πρέπει να πάψουν να προσβάλουν τις εργαζόμενες τάξεις, να πάψουν να θεωρούν ότι τα Κίτρινα Γιλέκα είναι ηλίθιοι. Ο σεβασμός στην κουλτούρα τους είναι καθοριστικό ζήτημα: Δεν μπορεί να υπάρξει πολιτική ή οικονομική συμπερίληψη, δίχως να υπάρξει και μια πολιτισμική μέριμνα. Έπειτα, βέβαια, θα πρέπει να προσεγγίσουμε διαφορετικά το ζήτημα της οικονομίας, πράγμα που σημαίνει να εγκαταλείψουμε το νεοφιλελεύθερο δόγμα. Πρέπει να σκεφτούμε πέρα από το Παρίσι, το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη.
πηγή: Spiked online 11/01/2019, Μετάφραση από τα αγγλικά: Γιώργος Ρακκάς
