του Αλεξάνδρου Οικονομίδη, από το Άρδην τ. 96 Μάρτιος-Μάιος 2014
1. Παγκόσμια οικονομική παραγωγική συνθήκη & υπερκυριαρχία του «εικονικού»-χρηματοπιστωτικού-κερδοσκοπικού κεφαλαίου.
Το 95% της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας σήμερα είναι χρηματοοικονομικού τύπου. Αυτό το 95% υπάρχει μόνο στον εικονικό κόσμο των εντολών αγοράς και πώλησης αξιών ή νομισμάτων. Μόνο ένα 5% της οικονομίας είναι πραγματική οικονομία δηλαδή παραγωγή, μεταφορά και πώληση συγκεκριμένων πραγμάτων.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε πρόσφατη έκθεσή του τονίζει: «Η μελλοντική βιομηχανική δύναμη και σημασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης έγκειται σε μια στρατηγική για την αναγέννηση της βιομηχανίας για μια βιώσιμη Ευρώπη». Στην Ευρωπαϊκή Ένωση γράφονται ωραίες εκθέσεις περί της αναγκαιότητας να στηριχθούμε στην παραγωγή. Αναγνωρίζουν ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι ο κύριος φορέας γι’ αυτό και ζητάει να στηριχθούνε και να χρηματοδοτηθούνε από τις Τράπεζες. Επί της ουσίας όμως συνεχίζουν να προωθούν το ίδιο πτωχευμένο μοντέλο του μαζικού καταναλωτικού προϊόντος, επιβεβλημένο από τα πάνω, χωρίς να ενδιαφέρονται καθόλου για τις αληθινές ανάγκες αυτού του κόσμου.
Είμαι πολύ περίεργος να δω πώς θα πείσουν τις τράπεζές τους, που είναι βουτηγμένες στα εικονικά παράγωγα, με τα απολύτως πραγματικά κέρδη, να επενδύσουν στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με δάνεια μεγάλου ρίσκου και αβέβαιης σημερινής και μελλοντικής απόδοσης.
Μετά τις εκλογές στην Αμερική, ξεκίνησε μια σοβαρή συζήτηση, με ανάδειξη μάλιστα της αναγκαιότητας να ξαναγυρίσουμε στην ενδογενή παραγωγή, ή αλλιώς το Remanufacturing. Σε πρόσφατο άρθρο ο καθηγητής Γιάννης Βαρουφάκης περιγράφει τα εξής: «Αγναντεύοντας από το παράθυρό μου, στο Όστιν του Τέξας, παρατήρησα ένα μεγάλο σύννεφο σκόνης στο βάθος του ορίζοντα… όπου οι μπουλντόζες και τα μηχανήματα δούλευαν ασταμάτητα, παράγοντας τη σκόνη που τράβηξε την προσοχή μου… επρόκειτο για μεγάλο βιομηχανικό κέντρο. Αν και στην αρχή δεν το πρόσεξα, μετά από λίγα λεπτά συνειδητοποίησα ότι κάτι έλειπε από αυτό το εργοτάξιο: οι άνθρωποι! …Δέκα μπουλντόζες, τρεις γερανοί και καμιά δεκαριά άλλα κινούμενα εργαλεία, κινούνταν μόνα τους γύρω τους. Άνευ οδηγών, χειριστών, εργατών εν γένει.
Το εργοτάξιο που παρατήρησα, είναι το νέο εργοστάσιο της Απλ. Και, ναι, η κατασκευή του έχει αυτοματοποιηθεί σχεδόν ολοκληρωτικά… Ένα εργοστάσιο που κανονικά θα απασχολούσε χιλιάδες εργαζόμενους, θα λειτουργεί με την παρουσία λιγότερων από εκατό ψυχές. Οι μισθοί δεν έχουν πλέον καμία σημασία. Η εξαγωγή παραγωγικών διαδικασιών από την Αμερική προς την Κίνα (το off-shoring) δεν ήταν παρά ένα ενδιάμεσο στάδιο.
Η παραγωγή επέστρεψε στην Αμερική. Όχι όμως και οι θέσεις εργασίας. Το νέο εργοστάσιο της Aπλ θα παράγει πλήρως αυτοματοποιημένα, χωρίς να προσληφθούν Τεξανοί. Καλώς όρισες στον Νέο, Γενναίο Κόσμο, παραφράζοντας το welcome to the new brave world του Άλντους Χάξλεϊ.
Αλλού αναφέρει: «Μια τέτοια «οικονομία» θα μπορούσε ποτέ να παραγάγει «αξία»; Ένα ελβετικό ρολόι «παράγει» τη σωστή ώρα ως «προϊόν». Όμως, αυτό το «προϊόν» έχει «αξία» μόνο στον βαθμό που κάποιος άνθρωπος το «καταναλώνει». Αν το ρολόι το «διαβάζουν» μόνο άλλες μηχανές ή άλλα ανδρείκελα, δεν έχει νόημα να μιλάμε για «αξία», αλλά απλώς για «λειτουργία»…
Μια τέτοια διαδικασία, από την οποία απουσιάζει η ανθρώπινη απροσδιοριστία, αδυνατεί να παραγάγει προϊόντα τα οποία να έχουν την παραμικρή αξία.
…Εδώ έγκειται το δράμα του καπιταλισμού: Όσο περισσότερο το κεφάλαιο καταφέρνει να μετατρέπει τους εργαζόμενους σε αψόγως λειτουργούντα «αυτόματα» (να εξαφανίζει την αντίστασή τους στην εμπορευματοποίησή τους), τόσο μικρότερη η ικανότητα του καπιταλισμού να παράγει αξία και τόσο πιο κοντά έρχεται στην οικονομική κρίση και την ύφεση που αποσταθεροποιούν τη δύναμη του κεφαλαίου».
Η παραγωγή σήμερα στη Δύση δεν στηρίζεται στο πάλαι ποτέ δυναμικό του βιομηχανικού εργάτη. Αυτό το είδος υφίσταται πια σχεδόν αποκλειστικά στα πλαίσια ενός «κινέζικου μοντέλου». Η όποια βιομηχανική υπόσταση και δύναμη της Βόρειας Ευρώπης και Αμερικής συνιστά επί της ουσίας μια υπηρεσία, που διαχειρίζεται μια υπερπόντια παραγωγική διαδικασία.
Ο κυρίαρχος διεθνοποιημένος παραγωγικός-βιομηχανικός τομέας, συμπιεσμένος ασφυκτικά από την υπερκερδοφορία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, δεν επενδύει πλέον σε προϊόντα που ανταποκρίνονται σε αληθινές ανάγκες. Αυτές στερούνται της υπερκερδοφορίας που προσφέρουν μόνο τα τυπικά μαζικά προϊόντα, τα οποία στηρίζονται στην υπερεκμετάλλευση φυσικών και ανθρώπινων πόρων. Αυτή όμως η μαζική φορντική παραγωγή, ένα παραγωγικό μοντέλο αιώνων αδιαμφισβήτητο μέχρι χθες, είναι πλέον σε κρίση-πτώχευση και μάλλον χωρίς επιστροφή.
Ο εφεδρικός στρατός του βιομηχανικού καπιταλισμού έχει μεταμορφωθεί σήμερα σε αυξανόμενο στρατό πλεοναζόντων που δεν χωρούν στο σύστημα. Οι άνεργοι δεν είναι πλέον εφεδρικοί σε τίποτα. Αν προηγουμένως ο καπιταλισμός κυριαρχούσε εκμεταλλευόμενος την εργατική δύναμη, σήμερα κυριαρχεί αποκλείοντας αυξανόμενα τμήματα του πληθυσμού. Αρχίζει λοιπόν να εμφανίζεται ένας Τρίτος Κόσμος μέσα στον Πρώτο Κόσμο.
2. Πού πατάει αυτός ο τόπος;Ποια είναι η ταυτότητά του;
Είμαστε μια γενιά που έχει ευτυχώς ακόμη ζωντανές εμπειρίες από ένα άλλο πραγματικό παραγωγικό πρότυπο. Οι δεκαετίες του ΄50-΄60 και μέχρι τα μέσα του ΄70, δημιούργησαν ένα πραγματικό πλεόνασμα μέσω της απολύτως ενδογενούς ανάπτυξης της εποχής αυτής.
Είναι ακόμα ζωντανές οι εμπειρίες μου από το μηχανουργείο του πατέρα μου στην περιοχή του Ψυρρή. Η βιοτεχνική ανάπτυξη της περιοχής, χαρακτηριστικό της οποίας ήταν η πολυμορφία και συνύπαρξη τόσων διαφορετικών μεταποιητικών μονάδων, για τη δημιουργία ενός τελικού προϊόντος που απευθυνόταν κατεξοχήν, στην εγχώρια αγορά.
Όλοι αυτοί οι μαστόροι, τεχνίτες, βιοτέχνες, όταν ξεκινήσανε δεν είχαν χρήματα, τεχνολογικό εξοπλισμό και μέσα, αλλά αυτό που είχαν ήταν ο λόγος και το ήθος στην αγορά (δεν ξέραν τι σήμαινε επιταγή) και αυτά δεν κληρονομούνταν, αλλά κερδίζονταν μέρα με την ημέρα. Γι’ αυτούς τους τεχνίτες δεν υπήρχε κάτι το μη κατασκευάσιμο. Δώσε μου την παραγγελία, λέγανε, και εγώ θα βρω τον τρόπο να σ’το κατασκευάσω.
Για τον βιομηχανικό Πειραιά της εποχής αυτής τι να πει κανείς;
«Η περιοχή του Πειραιώς, στη οποίαν ευρίσκοντο τα μηχανουργεία, τα λεβητοποιεία, και τα χυτήρια ορειχάλκου και χυτοσίδηρου, άρχιζε από την Δραπετσώνα και τελείωνε στην οδόν Ρετσίνα! Στη περιοχή αυτήν υπήρχαν τα περίφημα εργοστάσια κατασκευής πετρελαιομηχανών του Μαλκότση και του Αξελού. Τα Μηχανουργεία, του Ροντήρη και Στρουμπούλη, του Δαμασκινού, του Μιλιόνη, του Σωτηρόπουλου, του Καουκάκη, του Ζούλια, του Λαλιάμου, του Πετσάλη και πάρα πολλά άλλα! Άστραφτε και βρόνταγε κατά το κοινώς λεγόμενο η περιοχή αυτή του Πειραιά από απόψεως τεχνολογικής παραγωγικότητος υψηλού επιπέδου, που σε συνδυασμόν με την λειτουργίαν των περίφημων νυχτερινών σχολών Μηχανικών και Ηλεκτρολόγων του Εμπορικού Ναυτικού και Ξηράς που υπήρχαν τότε και ακτινοβολούσαν από κύρος και προκοπή, δημιουργείτο το Μέγα και Δυνατόν εκείνο ρεύμα της Τεχνολογικής προόδου… Οι ξακουστές και ιστορικές αυτές σχολές, του Προμηθέα, του Αρχιμήδη, του Πειραϊκού Συνδέσμου και πολλές άλλες, έχουν προσφέρει στην πατρίδα μας πάρα πολύ σπουδαίο έργον. Επίσης στην περιοχή αυτήν του Πειραιά υπήρχε (και εξακολουθεί να υπάρχει) και λειτουργούσε μεγαλειωδώς το εμπόριο Βιομηχανικών ειδών και εργαλείων και το εμπόριο σιδήρου!
Ήταν πράγματι αξιοθαύμαστο το γεγονός, το να βλέπει κανείς τον τεράστιο εργασιακό οργασμό που υπήρχε τότε σε ολόκληρη την πατρίδα μας διά την επανόρθωση, ένεκα των καταστροφικών συνεπειών και της δυσβάσταχτης φτώχειας, που είχαν προέλθει από τον δεύτερον παγκόσμιο πόλεμο, και εν συνεχεία από τον εμφύλιο σπαραγμό.»
Αυτή η συνέργεια της εποχής ήταν στα αλήθεια και ο κορμός της ενδογενούς ανάπτυξης της εποχής εκείνης, η οποία δεν στηρίχθηκε σε ξένα κεφάλαια, σε κανένα σχέδιο Μάρσαλ, αλλά στην υπεράνθρωπη κινητοποίηση του ελληνικού λαού μετά τον εμφύλιο, όντας αποκλεισμένοι από τον κρατικό μηχανισμό λόγω κοινωνικών φρονημάτων. Αυτό αποτελεί ένα μη επαρκώς μελετημένο παράδειγμα ενδογενούς ανάπτυξης που θα άξιζε στ’ αλήθεια να μελετηθεί, ως αληθινό υπόδειγμα για τη διέξοδο από αυτήν τη σημερινή κρίση.
3. Γιατί είναι σήμερα αναγκαία η Παραγωγική Ανασυγκρότηση;
Το μνημόνιο δεν προκάλεσε την παραγωγική αποδιάρθρωση της χώρας, αλλά απλώς την επιτάχυνε και την ολοκλήρωσε. Αυτή είναι το αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών τουλάχιστον των τελευταίων τριάντα χρόνων. Την κρίση αυτή, ο κυρίαρχος λόγος συσκοτίζει κάτω από το νεφέλωμα μιας κουβέντας περί «ανάπτυξης», η οποία χωρίς παραγωγική ανασυγκρότηση, συνιστά πρόταση κενή νοήματος για την πραγματική οικονομία και τους ίδιους τους ανθρώπους.
Η χώρα δεν χρειάζεται καλύτερη διαχείριση του υπαρκτού μοντέλου. Χρειάζεται ένα εναλλακτικό παραγωγικό μοντέλο και σχέδιο που να στηρίζεται στον πραγματικό φυσικό και πνευματικό πλούτο αυτού του τόπου. Μόνο αυτό μπορεί να συγκινήσει, αφυπνίσει και κινητοποιήσει στ’ αλήθεια ευρύτατα στρώματα του ελληνικού λαού, στη βάση της αληθινής τους παράδοσης, των πραγματικών τους δυνατοτήτων και των πραγματικών τους αναγκών.
Οφείλουμε να εξασφαλίσουμε εκείνες τις ελάχιστες αναγκαίες υλικές προϋποθέσεις, που θα επιτρέψουν στην ελληνική κοινωνία να σταθεί ξανά στα πόδια της.
4. Καθεστώς στρατηγικής ασάφειας. Δηλαδή άγνοιας των αιτίων που δημιούργησαν την κρίση
Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Γάτσιας αναφέρει:
α) Η ελληνική κρίση είναι αυτοτελής και ενδογενής σε μεγάλο βαθμό.
β) Θα είχαμε ούτως ή άλλως κρίση ανεξαρτήτως της παγκόσμιας ή της ευρωπαϊκής.
γ) Δεν είχαμε ανάπτυξη την τελευταία δεκαετία.
δ) Η χώρα ήταν εξαγωγής κεφαλαίων και όχι εισαγωγής.
Αυτή η συρρίκνωση της παραγωγικής ικανότητας της χώρας των διεθνώς εμπορευσίμων και η καθήλωσή της σε τεχνολογίες και προϊόντα μεσαίας και χαμηλής εξειδίκευσης είναι τελικά εκείνη που καθορίζει τι θέσεις εργασίας μπορεί να προσφέρει η οικονομία, τι μισθούς μπορεί να πληρώνει, το τι εισόδημα μπορεί να δημιουργεί και να αναδιανείμει.
Και καταλήγει: Αν σήμερα έπεφταν χρήματα από ελικόπτερο, το μόνο που θα διογκωνόταν είναι οι παρασιτικοί χώροι της αγοράς.
Μα αυτοί οι τομείς είναι που κατέστρεψαν αυτήν τη χώρα:
– Ο πρωτογενής τομέας το 1980 είχε συμμετοχή στο ΑΕΠ 25%, στο 10,5 % το 1990, στο 6,59% το 2000 και το 2010 πήγε στο 3,26%
– Ο δευτερογενής τομέας το 1980 είχε συμμετοχή στο ΑΕΠ 25,3%, στο 26,5% το 1990, στο 20,95% το 2000 και το 2010 πήγε στο 17,9% και
– Ο τριτογενής τομέας το 1980 είχε συμμετοχή στο ΑΕΠ 49,7% στο 63% το 1990, στο 72,46% το 2000 και το 2010 πήγε στο 78,24%
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι σήμερα, μόνο ο τομέας της κινητής τηλεφωνίας, έχει μεγαλύτερη συμμετοχή στο ΑΕΠ της χώρας από όλο τον πρωτογενή.
Τα χρήματα που επενδύθηκαν στον αγροτικό τομέα αντί να τον ενισχύσουν, ουσιαστικά τον κατέστρεψαν, ξεριζώνοντας παραδοσιακές καλλιέργειες και, εκτός των άλλων τραγικών επιπτώσεων, βοήθησαν στη γιγάντωση του παρασιτισμού και του μαύρου χρήματος.
Παράγουμε το 80% της παγκόσμιας κατανάλωσης έξτρα παρθένου ελαιόλαδου, και όμως οι παραγωγοί πεινάνε, μια και το πουλάνε σαν πρώτη ύλη, με τιμή γύρω στο 1,4€ το κιλό στους Ιταλούς & Ισπανούς, οι οποίοι αφού το αναμείξουν με το δικό τους, το τυποποιούν και το πουλούν με μια τιμή γύρω στα 5-6€.
Στη μεταποίηση, τα χρήματα που επενδύθηκαν, στην καλύτερη των περιπτώσεων έστρεψαν «αλλού για αλλού» τους βιομηχανικούς παραγωγούς. Άλλα χρειαζόντουσαν και άλλα οι διάφοροι «σύμβουλοι» τους έπεισαν να κάνουνε. Το αποτέλεσμα ήταν να στραφούν σε μεγάλες επενδύσεις, οι οποίες, λόγω απουσίας ουσιαστικής μαζικής παραγωγής, τους δημιουργούσαν μεγαλύτερα κόστη από ό,τι ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν.
Η μεγάλη διαφορά στο ύψος της επιδότησης, 40% στην Αττική και 90% με 100% στις ακριτικές περιοχές, έστρεψαν πολλούς σε αυτές, χωρίς στην καλλύτερη περίπτωση να εξετάσουν αν υπήρχε καν εξειδικευμένο προσωπικό στις περιοχές αυτές.
Δεν πρέπει βέβαια να ξεχνάμε και τις επενδύσεις-μαϊμού της διαπλοκής. Τα κενά ντουβάρια που υπάρχουν στην επαρχία, τα περισσότερα δεν δούλεψαν ουσιαστικά ποτέ!!
Το φοβερό σήμερα είναι ότι ενώ οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν ήδη κλείσει, οι διάφοροι αυτοί σύμβουλοι συνεχίζουν απτόητοι να διαβάλλουν τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες, διαδίδοντας ότι αυτοί φταίνε που δεν πήγαν καλά, μια που δεν είχαν business plan και cash flow (sic)!
Η ΓΓΕΤ, μαζί με τους εκάστοτε ακαδημαϊκούς αξιολογητές, ουσιαστικά καταπολεμήσανε την οιαδήποτε προσπάθεια των βιομηχανιών για καινοτομία, υψηλή τεχνολογία και προσπάθεια δημιουργίας νέων προϊόντων.
Άλλωστε, οι δικές μας καινοτομίες δεν ταιριάζανε με τις οικονομίες κλίμακας των φορντικών βιομηχανικών χωρών, που ήταν και το πετυχημένο πρότυπό τους.
Επιπλέον, είχες να αντιμετωπίσεις και έναν απολύτως εχθρικό κρατικό μηχανισμό, βασική προϋπόθεση της οιασδήποτε μακροπρόθεσμης επένδυσης.
Σημερινή κατάσταση
Η κυβέρνηση του Γεωργάκη και τώρα του Σαμαρά, μας εξαναγκάζει επιτέλους να αναρωτηθούμε: Τι έφταιξε; Τι πήγε στραβά; Τι πρέπει να περιμένουμε;
Αξίζει να δούμε μερικά από τα πρώτα μέτρα αυτής της κυβέρνησης.
Κλείνει και συγχωνεύει τους φορείς πιστοποίησης (ΕΒΕΤΑΜ, ΕΛΟΤ κ.λπ).
Διαλύει την τυχόν ακόμα υπάρχουσα τεχνική εκπαίδευση.
Κλείνει και διαλύει τη δημόσια αμυντική βιομηχανία. Η ιδιωτική αμυντική βιομηχανία, που την έιχαν ήδη κλείσει οι προηγούμενες κυβερνήσεις, τελικά υποχώρησε κάτω από τη συμμαχία των «αντιπροσώπων-μεσαζόντων» με τον κρατικό μηχανισμό και τους εκάστοτε πολιτειακούς εκπροσώπους του.
Αυτή η πολιτική αποτελεί στρατηγικό σχέδιο, όχι απλώς και μόνο επιβολής νεοφιλελεύθερων πολιτικών, αλλά ουσιαστικής καταστροφής του παραγωγικού ιστού και της όποιας δυνατότητας μελλοντικής ανάκτησής του.
Τι όμως συμβαίνει στ’ αλήθεια σήμερα; Συνεχής και ανηλεής διωγμός των ΜμΕ από τον κρατικό φορολογικό και όχι μόνο μηχανισμό. Σήμερα, όποιος παράγει αντιμετωπίζεται σαν τρομοκράτης. Αν δεν φοροαποφεύγει και έχει φορολογικά κέρδη, τότε είναι άμεσα υποψήφιος να πάει φυλακή, στην οποία τον οδηγούν οι συνεχείς φορολογικές μεταρρυθμίσεις, άμεση φορολογία, περαίωση, 85% προκαταβολής φόρου ένεκα μελλοντικών κερδών, συνεχείς αυξήσεις των ασφαλιστικών εισφορών, φόρος επιτηδεύματος, συνεχείς αυξήσεις στο ρεύμα, παράλογα δημοτικά τέλη, αδιαφορώντας πλήρως όχι μόνο για τις κοινωνικές, αλλά γι’ αυτές ακόμα τις οικονομικές επιπτώσεις στον τόπο μας.
5. Περί της δήθεν ελεύθερης αγοράς
Ας μην κοροϊδευόμαστε, ελεύθερη αγορά ουδέποτε υπήρξε και ούτε πρόκειται ποτέ να υπάρξει. Το βασικό επιχείρημα για να μπούμε στην ΕΟΚ ήταν ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις θα είχαν ελεύθερη πρόσβαση στις Ευρωπαϊκές τράπεζες και θα μπορούσαν να δανείζονται με τους ίδιους όρους και τα ίδια επιτόκια. Αυτό ποτέ δεν ίσχυσε. Σήμερα, μεγάλες επιχειρήσεις όπως η 3E ή αλλιώς Κόκα Κόλα, η ΦΑΓΕ, η Βιοχάλκο και άλλες, έχουν ήδη μεταφέρει την έδρα τους στο εξωτερικό, με βασικό επιχείρημα την αναζήτηση κεφαλαίων.
Ταυτόχρονα, η ανεπτυγμένη Δύση προφυλάσσει την ενδογενή παραγωγή τους με νέα εργαλεία προστατευτισμού, όπως η πιστοποίηση και οι πατέντες. Και εμείς για να τα αντιμετωπίσουμε όλα αυτά οφείλουμε να τα πολεμήσουμε με τα ίδια τους τα όπλα. Δημιουργώντας τις δικές μας πατέντες και προδιαγραφές.
6. Είναι σήμερα πολιτικά, κοινωνικά και τεχνικά εφικτή η ενδογενής παραγωγική ανά-συγκρότηση της χώρας μας;
Το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα στη μεταποίηση κυριαρχεί ο μάστορας-τεχνίτης, στα δε εναπομείναντα βιομηχανοστάσια υπάρχει σύγχρονος εξοπλισμός και εργαλεία, καθιστά άμεσα εφικτή τη συγκρότηση ενός εναλλακτικού παραγωγικού τομέα, που θα ανταποκρίνεται σε αληθινές – πραγματικές ανάγκες. Τομέα που δεν αφορά σήμερα, λόγω ακριβώς του μικρού μεγέθους, τις προτεραιότητες του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου, ο οποίος στρέφεται σε επενδύσεις αποκλειστικά μεγάλου μεγέθους και αντίστοιχου οικονομικού αποτελέσματος. Αυτός ο τομέας, μικρού μεγέθους σε παγκόσμια κλίμακα, τεχνολογικής αιχμής και μαστορικής, οφείλει να εκμεταλλευτεί τις ρωγμές και τα κενά του μαζικού μοντέλου, ιδανικός για τις μικρές ποιοτικές, ευέλικτες και πολυπρόσωπες παραγωγικές μονάδες του τόπου μας.
Η Ελλάδα ως η κατ εξοχήν χώρα του μικρομεσαίου, βρίσκεται σε απολύτως πλεονεκτική θέση. Έχει πολύ λίγα να ακυρώσει και καταστρέψει και, την ίδια στιγμή, όλο το παραγωγικό της σύμπαν να διασώσει.
Εξάλλου, πέρα από το υψηλό γενικά μορφωτικό της επίπεδο, διαθέτει τη ζώσα τεχνογνωσία, του ζωντανού ακόμα παραγωγικού της μοντέλου, που βασίζεται στην παράδοση της μηχανουργίας και της μαστορικής.
Τα πολλά παραδείγματα που έχουμε στην χώρα μας από βιοτεχνίες που ακόμα επιβιώνουν, επιμένοντας να δημιουργούν και να παράγουν, μας δείχνουν ότι ο μόνος δρόμος είναι αυτός
7. Σε τι στοιχεία θα στηρίζεται, και σε ποια διεθνή πραγματική ανάγκη θα απαντά, ένα τέτοιο εναλλακτικό πρότυπο;
Α) Στην τεχνική μας ταυτότητα, ταυτότητα που στηρίζεται στη σύνθεση και όχι στην εξειδίκευση. Αυτό ακριβώς είναι που μας διαφοροποιεί ουσιαστικά από το κυρίαρχο δυτικό πρότυπο.
Β) Στην ιστορική μας ιδιαιτερότητα, που συγκροτείται από «το τόσο κοντά, αλλά και τόσο μακριά μας» από τη βιομηχανική επανάσταση, με την ουσιαστική απουσία του περίφημου φορντικού μοντέλου.
Γ) Στο πεδίο της αξίας και της υψηλής ποιότητας. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να απαντήσουμε, με υγιή και αυτοδύναμο τρόπο, στο ζήτημα της ανεργίας, δημιουργώντας τις πραγματικές προϋποθέσεις μιας κοινωνίας ουσιαστικού πλούτου και ισοτιμίας, προς τα πάνω και όχι προς τα κάτω.
Δ) Στο πεδίο του μικρού μεγέθους, που δεν υποτάσσεται στο μεγάλο, αλλά αντίθετα το συνθέτει με απολύτως σύγχρονο τρόπο.
Ε) Στο πεδίο της ποιοτικής απάντησης σε συγκεκριμένες και αληθινές ανάγκες, έξω από τη διεθνώς πτωχευμένη σφαίρα του τυπικού μαζικού και φθηνού.
Συστήματα σχεδιασμένων βιομηχανικών προϊόντων, δηλαδή συστήματα σύγχρονης κατασκευής του «κοστουμιού μας στον ράφτη, στα μέτρα μας», απαντούν σε αληθινές ανάγκες της παγκόσμιας αγοράς και ταυτόχρονα συνιστούν ιδανικό προνομιακό πεδίο ανάπτυξης για τις μικρές παραγωγικές μονάδες της χώρας μας.
Η υλοποίηση σήμερα ενός τέτοιου σχεδίου έχει δυνατότητα οριζόντιας εφαρμογής σε όλο το πεδίο της παραγωγής και μεταποίησης, από τον αγροτικό τομέα μέχρι τα βιομηχανικά προϊόντα.
8. Επί των Ληπτέων Μέτρων
Το κύριο και βαθύτερο διακύβευμα της κρίσης, παρά το φαινομενικό του οικονομίστικο πρόσωπο, είναι κατά βάθος αξιακό. Οφείλουμε να υπερβούμε την από τα πάνω επιβεβλημένη ατζέντα των 500 ή και των 750 ακόμη ευρώ. Ένας εναλλακτικός στον κυρίαρχο δρόμος δεν αφορά καθόλου σε κεφάλαια, ξένες επενδύσεις, χωροταξικά σχέδια, υπερτοπικές συγκεντρώσεις, μεγαλεπήβολα και έξω από μας μεγέθη. Είναι κυρίως ζήτημα αξιακό και αλλαγής νοοτροπίας, που βλέπει και θέλει την ανάκτηση της αυτοεκτίμησης και της ταυτότητάς μας.
Περί φορολογίας
Για να έχει αποτέλεσμα μια ενδογενής, υγιής, δική μας δυναμική, δεν μπορεί να στηρίζεται σε αντιλήψεις περί έξωθεν βοήθειας και αναδιαρθρώσεις των ήδη υφισταμένων δανείων, με άμεση συνέπεια την προσφυγή σε νέους δανεισμούς. Αυτή θα καταλήξει τελικά στην υπερφορολόγηση εκείνων που έχουν πατρίδα και προσπαθούν στον τόπο τους, και τους οποίους η τελευταία περίοδος έχει ήδη οδηγήσει σε οικονομική εξαθλίωση.
Δεν μπορούμε να μιλάμε για «διευκολύνσεις και ρυθμίσεις χρεών». Αν θέλουμε ο χώρος των μικρομεσαίων μεταποιητικών επιχειρήσεων όχι να επιβιώσει απλώς, αλλά να αποτελέσει τον κορμό της παραγωγικής ανάκαμψης του τόπου, οφείλουμε, στα πλαίσια μιας νέας στρατηγικής, να επιβάλουμε καθεστώς γενικευμένης σεισάχθειας και πλήρους φορολογικής απαλλαγής για όλους τους πραγματικούς μικρούς παραγωγούς, μέχρι να ανακάμψουν.
Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε την πολιτική των όποιων επιδοτήσεων. Είναι προτιμότερο να ενισχύσουμε τις επιχειρήσεις ουσιαστικά, βάσει του ποσοστού της Ελληνικής Προστιθέμενης Αξίας (ΕΠΑ) που επιτυγχάνουν στο τελικό προϊόν που παράγουν.
Καινούργιος κανονισμός «Δημόσιων Προμηθειών», που ουσιαστικά θα πριμοδοτεί την ελληνική παραγωγή μέσω του ελέγχου της ΕΠΑ.
Δεν είναι τυχαίο ότι, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ έχει τυπικά απαγορευθεί από το 2009, βάσει της κοινοτικής οδηγίας 2009/81/ΕΚ, κάθε προτιμησιακό καθεστώς στις προμήθειες της Άμυνας, τα στοιχεία δείχνουν ότι, κατά το διάστημα Αύγουστος 2011-Μάρτιος 2013 στην Ε.Ε, το 92% το συμβάσεων που υπογράφηκαν από τα κράτη μέλη έχει ανατεθεί στην εγχώρια βιομηχανία τους, ενώ σε αξία συμβάσεων το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 97%.
Στην πράξη, οι χώρες της Ε.Ε., με στοχευμένες κινήσεις, κατορθώνουν να αναθέτουν σχεδόν το σύνολο των αμυντικών τους δαπανών στην εγχώρια βιομηχανία τους.
Τη ριζική μεταφορά πόρων, από το κράτος στην κοινωνία, από το κέντρο στην περιφέρεια και από τον χώρο της διάθεσης στον χώρο της μεταποίησης.
Τη θεσμική ενθάρρυνση και οικονομική ενίσχυση στη συγκρότηση δικτύων επικοινωνίας και συνέργειας ανάμεσα σε σχεδιαστές, παραγωγούς και τελικούς αποδέκτες.
Τι χρειάζεται για να γίνει αυτό; Αυτό που χρειάζεται πρώτα από όλα είναι ένα πολυετές σχέδιο για την ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση.
Αυτή η ανασυγκρότηση δεν αφορά μόνο ένα πολιτικό κόμμα, όπως τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά είναι υπόθεση όλης της κοινωνίας.
– Για να υπάρξει αυτό χρειάζεται πρώτα από όλα Άμεση Δημοκρατία.
– Χρειάζεται η κοινωνία να ξαναποκτήσει εμπιστοσύνη στους θεσμούς και στο Δημόσιο.
– Χρειάζεται να πούμε όλη την αλήθεια στον ελληνικό λαό.
– Μόνο αυτός θα βάλει πλάτη και θα στηρίξει αυτή την προσπάθεια, τα αποτελέσματα της οποίας, όμως, θα είναι ορατά στο άμεσο μέλλον.
Η χώρα μας είναι πολύ μικρή και έχει αυτήν τη δυνατότητα, αρκεί να το θελήσουμε.
Ο καθηγητής Γιώργος Κοντογιώργης αναφέρει:
«Εάν η κοινωνία κατέχει το ‘‘ελέγχειν’’ και το ‘‘ευθύνειν’’ της πολιτικής δεν χρειάζεται φροντίδα. Θα βρει μόνη της τον δρόμο της αναδιανομής του οικονομικού προϊόντος, της δικαιοσύνης και της ευτυχίας.
Το πρόβλημα είναι να αλλάξουμε τη δομή της δημόσιας διοίκησης, να συνδυάσουμε την προσωπική ευθύνη του υπαλλήλου και το έννομο συμφέρον του πολίτη….
Ο τρίτος πυλώνας της ελληνικής κακοδαιμονίας είναι η νομοθεσία που οικοδομεί τη διαπλοκή και τη διαφθορά…»
Βασικός ανασταλτικός παράγοντας για την οιαδήποτε παραγωγική ανασυγκρότηση ήταν και είναι η αντιμετώπιση «ενός κράτους και μιας πολιτείας που μέχρι τώρα είχε σαν αποκλειστικό σκοπό και συμφέρον την εξυπηρέτηση μιας πολιτικής τάξης συγκατα-νευσιφάγων που τη χρησιμοποιούν ως πρυτανείο σίτισής των».
9. Υπάρχει ανάγκη για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο;
Όλα αυτά θα μείνουν στο επίπεδο επιθυμιών, αν παράλληλα δεν προχωρήσουμε σε ριζική αλλαγή και δημιουργία ενός νέου θεσμικού πλαισίου, Ενδογενής παραγωγική ανασυγκρότηση δεν υφίσταται χωρίς:
Α) Την μετατροπή της κοινωνίας, από αντικείμενο σε υποκείμενο της πολιτικής.
Β) Την έξωκρατική δημιουργία, δηλαδή «επιχειρείν». Εξωκρατική δημιουργία και επιχειρείν σημαίνει υποχώρηση του κρατικού παράγοντα υπέρ της κοινωνίας, υπέρ της μικρής επιχειρηματικής πρωτοβουλίας, που θα προστατεύεται αποτελεσματικά από την ισοπεδωτική ιδιοτέλεια μεγάλων οικονομικών συμφερόντων.
Γ) Νέο σαφές Κοινωνικό Συμβόλαιο, επί τη βάσει μακρόπνοου σαφούς στρατηγικού σχεδίου, ανάμεσα σε όλα τα υποκείμενα της κοινωνίας, της παραγωγής, της εκπαίδευσης και του νομοθετικού σώματος.
Δ) Ριζική θεσμική συντακτική αλλαγή μέσω της σύγκλησης της Εθνικής Συντακτικής Συνέλευσης.
Ε) Δημόσιο, χωρίς άμεση αναφορά στην ενδογενή παραγωγή, δεν υφίσταται.
ΣΤ) Παιδεία, χωρίς άμεση αναφορά στην ενδογενή παραγωγή, δεν υφίσταται.
Ζ) Τράπεζες, χωρίς άμεση αναφορά στην ενδογενή παραγωγή, υφίσταται, αλλά δεν αφορά την κοινωνία.
10. Για την αποκέντρωση
Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι επιχειρείται μια τεράστια επίθεση στη μικρή ιδιοκτησία, τόσο στο σπίτι, στην πόλη, όσο και στους αγρούς στην περιφέρεια. Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα στην επαρχία ακόμα δεν είναι τόσο εμφανή τα σημάδια της κοινωνικής εξαθλίωσης. Ο πραγματικός σημερινός πλούτος αυτού του τόπου προέρχεται κυρίως από το γεγονός της πολύ ιδιαίτερης και καθυστερημένης, βιομηχανικής του αστικοποίησης. Σε απλά ελληνικά, η κύρια πηγή του πλούτου μας σήμερα είναι η ζωντανή και ιερή ακόμη σχέση μας με τις οντότητες «γη μου» και «σπίτι μου».
Ο Έλληνας κάτοικος της πόλης, στη μεγάλη του πλειοψηφία, έχει απόσταση μιας, το πολύ δυο γενεών με τον αγρότη πρόγονό του. Τα μεγάλα φαινόμενα αστικοποίησης εδώ συνέβησαν μόλις μετά την καταστροφή του ΄22 και μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Είναι λοιπόν πρόσφατα και απολύτως αναστρέψιμα.
Τα αντίστοιχα φαινόμενα στη Δύση έχουν στην πλάτη τους προϊστορία αιώνων. Οι Έλληνες έχουν ακόμη σχέση με αυτό τον τόπο, έχουν πραγματική συναίσθηση του μακράν οικονομικότερου και ουσιαστικότερου τρόπου ζωής στην περιφέρεια.
Η πόλη λοιπόν του πληθυσμού των πέντε εκατομμυρίων, σαν ιστορικό φαινόμενο, πέρα από προϊόν μιας γενικής στρέβλωσης, είναι κυρίως προϊόν ενός ήδη νεκρού, προηγούμενου και ήδη παρωχημένου, παραγωγικού μοντέλου. Και, ευτυχώς, συνιστά ακόμη φαινόμενο απολύτως αναστρέψιμο.
Πόσο μάλλον σήμερα, όταν η τεχνολογική επανάσταση και η διαδικτυακή επικοινωνία φέρνουν στην περιφέρεια όλα τα «καλά» του «υδροκεφαλικού κέντρου», χωρίς καθόλου αναγκαστικά να πρέπει να την επιβαρύνουν και με όλα τα «κακά» του.
Τα όποια σενάρια των «εκσυγχρονιστών» για το μέλλον, ανεξαρτήτως ιδεολογίας, αριστερής ή δεξιάς, περνά μέσα από τον αφανισμό της μικρής ιδιοκτησίας.
Αυτή η καταστροφή θα επιλύσει, υποτίθεται, ως διά μαγείας όλα τους προβλήματα, αφού θα επιτρέψει την αυταρχική-κεντρική διαχείριση των πάντων, απελευθερώνοντας τα όποια μεγαλεπήβολα σενάρια «ανάπτυξης» μέσω της καταστροφής του χθες.
Προϋπόθεση της πλήρους άλωσης του τόπου είναι η άλωση της ταυτότητάς του και η ταυτότητα αυτή εν τοις πράγμασι αμύνεται μέσα από τη γη και το σπίτι του.
Με αυτή την έννοια, η προάσπιση σήμερα της μικρής ιδιοκτησίας δεν συνιστά μια μικροαστική ιστορικά ξεπερασμένη εμμονή, αλλά έναν κατ’ εξοχήν εθνικό στόχο και προτεραιότητα, προτεραιότητα που έχει αναχθεί στην κύρια αντίθεση της συγκυρίας.
