Από το Άρδην τ. 76, Αύγουστος-Σεπτέμβριος 2009
Πρόσφατα, την Άνοιξη του 2009, κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα του συγγραφέα Βασίλη Γκουρογιάννη, Κόκκινο στην Πράσινη γραμμή, με κεντρικό θέμα την εισβολή στην Κύπρο το 1974 και τις συνέπειές της για τον ελληνισμό στην Ελλάδα και την Κύπρο. Γύρω από το βιβλίο αυτό, πολύ σύντομα αναπτύχθηκε μια ολόκληρη φιλολογία, κριτικών, και αντιπαραθέσεων, εξ αιτίας του θέματός του, της συγγραφικής του ποιότητας και ορισμένων τοποθετήσεων του συγγραφέα, σε συνεντεύξεις του, στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση.
Όντως, με αφορμή ορισμένες ατυχείς δηλώσεις του συγγραφέα, σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ και συγκεκριμένα στον Άρη Σκιαδόπουλο, την Τρίτη 30 Ιουνίου, η… γνωστή εφημερίδα Στόχος, «στοχοποίησε» τον συγγραφέα του βιβλίου και, την Τρίτη 7 Ιουλίου, έγραψε τις εξής, όπως συνήθως απολύτως… τεκμηριωμένες πληροφορίες για τον ίδιο και το βιβλίο του: «Ο Γκουρογιάννης ήταν φαντάρος στην Κύπρο το Καλοκαίρι του 1974, έζησε και τις δύο φάσεις του “Αττίλα”, ξέρει πρόσωπα και πράγματα και “τα πέρασε” στο εν λόγω μυθιστόρημα. Ωστόσο, επειδή είναι αριστερός, έχει μίσος κατά της Ελλάδος και δικαιολογεί την Τουρκική Εισβολή ως αποκατάσταση της Ειρήνης στην Κύπρο που είχαν διαταράξει οι – αποβλακωμένοι από την Μεγάλη Ιδέα – Έλληνες Εθνικιστές!!..»
Βέβαια, τον Στόχο δεν τον απασχολεί καθόλου το γεγονός, ότι ο Γκουρογιάννης, αντίθετα με τα λεγόμενα της εφημερίδας, δεν υπηρέτησε στην Κύπρο, όπως το διευκρινίζει ο ίδιος, και ότι βέβαια καθόλου δεν «δικαιολογεί την εισβολή», αντίθετα προσπαθεί να καταδείξει την τραγικότητα των στιγμών που βίωναν οι Έλληνες φαντάροι που, από τη μία πλευρά χρησιμοποιήθηκαν για το πραξικόπημα του Ιωαννίδη και από την άλλη αντιστάθηκαν –συχνά ηρωικά, υπογραμμίζει ο Γκουρογιάννης– στην τουρκική εισβολή. Αυτός είναι και ο κεντρικός άξονας του βιβλίου.
Ωστόσο για τον Στόχο και διάφορους ανεγκέφαλους, που επιτέθηκαν με αισχρές και αχαρακτήριστες εκφράσεις στον συγγραφέα, το ζήτημα δεν ήταν να επισημανθούν τα λάθη του Γκουρογιάννη, στη συνέντευξη του στον Σκιαδόπουλο, αλλά να αποσιωπηθούν οι ευθύνες των χουντικών, που είτε από προδοσία, είτε από ανικανότητα, είτε και τα δύο μαζί, άνοιξαν τον δρόμο στην τουρκική εισβολή. Γι’ αυτούς, λοιπόν οποιοσδήποτε κριτικάρει την στάση των χουντικών, τρέφει μίσος κατά της Ελλάδας και μόνο οι φασίστες πραξικοπηματίες είναι πατριώτες.
Προφανώς δε, αυτή την άθλια επίθεση του Στόχου έσπευσαν αμέσως να την εκμεταλλευτούν οι γνωστοί κήνσορες και δικτάτορες της πνευματικής ζωής της χώρας, οι απόλυτοι, σχεδόν, κυρίαρχοι των πολιτιστικών σελίδων των εφημερίδων μεγάλης κυκλοφορίας, που από την πλευρά τους επιχείρησαν να εμφανίσουν τον Γκουρογιάννη λίγο-πολύ ως οπαδό των εθνομηδενιστικών τους απόψεων, αποσιωπώντας και αυτοί με τη σειρά τους το περιεχόμενο του βιβλίου.
Στην Ελευθεροτυπία της 25ης Ιουλίου, ο Βασίλης Καλαμάρας, σε συνέντευξη που πήρε από τον Γκουρογιάννη, γράφει: «Με το Κόκκινο στην Πράσινη Γραμμή («Μεταίχμιο»), που έχει προκαλέσει σωρεία αντιδράσεων κυρίως από ακροδεξιά έντυπα, γίνεται ο πρώτος μη Κύπριος συγγραφέας, ο οποίος ασχολείται μ’ ένα θέμα ταμπού για την ελληνική και την κυπριακή κυβέρνηση, που χωράει πολλή πατριδοκαπηλία και ακόμη περισσότερη συνθηματική αντιμετώπιση».
Προδιαθέτει τον αναγνώστη προς έναν συγκεκριμένο ιδεολογικό χρωματισμό του συγγραφέα και συνεχίζει: «Συμφωνείτε μ’ αυτό που κατά κόρον γράφτηκε, ότι το μυθιστόρημά σας είναι μία αναφορά σ’ ένα δικό μας “Βιετνάμ”;»,
Η απάντηση του Γκουρογιάννη ήταν σαφής και καθόλου αμφιλεγόμενη: «Είναι Βιετνάμ ως προς τις συνέπειες των Ελλαδιτών, που έλαβαν μέρος στο πεδίο της μάχης, μακριά από τον κυρίως χώρο της Ελλάδας. Από την άλλη μεριά δεν είναι Βιετνάμ, γιατί πολέμησαν σε χώρο του Ελληνισμού, όπως είναι το έδαφος της Κύπρου, υπερασπιζόμενοι τον Ελληνισμό, δυστυχώς κάτω από αντιφατικές, παρανοϊκές και αλλοπρόσαλλες διαταγές της τότε ανώτατης στρατιωτικής ηγεσίας της χούντας».
Ωστόσο, ο Καλαμάρας επιμένει στην ίδια κατεύθυνση, αγγίζοντας ένα ακόμα ευαίσθητο σημείο του βιβλίου: «Παίρνετε ίσες αποστάσεις από τους Ελλαδίτες και τους Τούρκους πολεμιστές. Καταλογίζετε και στις δύο πλευρές ότι προέβησαν σε βιαιοπραγίες κατά αμάχων;»
Και ο Γκουρογιάννης απαντά: «Δεν σας κρύβω ότι νιώθω μια δυσανεξία όταν ακούω κι όταν αναγκάζομαι να χρησιμοποιώ τις λέξεις Ελλαδίτης και Κύπριος, γιατί υποσυνείδητα αισθάνομαι ότι καλλιεργείται ένας διαχωρισμός, λεκτικός μεν, αλλά με βαθύτερη έννοια μεταξύ Ελλήνων. Εγώ, όταν λέω Κύπριος, το λέω με την έννοια όπως λέω Ηπειρώτης ή Κρητικός.
»Σχετικά με τις βιαιοπραγίες, έγινε και στην Κύπρο ό,τι γίνεται και σε κάθε πόλεμο. Στην Κύπρο, διαπράχθηκαν εγκλήματα και θηριωδίες πολέμου εκ μέρους των Τούρκων εισβολέων και των Τουρκοκυπρίων, διότι ήταν νικητές και είχαν τη δυνατότητα και τον πειρασμό να εκδηλώσουν όλη τη βαρβαρότητά τους, όχι μόνο απέναντι στους πολεμιστές, αλλά και στα γυναικόπαιδα.
»Ωστόσο, και από τη δική μας την πλευρά διαπράχθηκαν θηριωδίες από τους ατάκτους ένοπλους Κυπρίους και παραστρατιωτικές οργανώσεις, οι οποίες εγκλώβισαν αμάχους Τουρκοκυπρίους σε κάποιους θυλάκους και σε χωριά μικτού πληθυσμού».
Αυτή η συνέντευξη, με τις τοποθετήσεις του συγγραφέα για την ελληνικότητα της Κύπρου και των Κυπρίων, αποτέλεσε και το έναυσμα για να διαβάσουμε με προσοχή το βιβλίο και να θελήσουμε να οργανώσουμε μια συζήτηση με τον συγγραφέα. συζήτηση, που όχι μόνο φωτίζει τις πραγματικές του απόψεις, αλλά και αποτελεί την αφετηρία για έναν βαθύτερο προβληματισμό για το 1974, ως την αποφασιστικότερη τομή της νεώτερης ελληνικής ιστορίας και ιδεολογίας. Στο υλικό που συγκεντρώσαμε, εν όψει της συζήτησης, διαβάσαμε και ακούσαμε ό,τι έχει γραφτεί για το βιβλίο και τον συγγραφέα του. Ανάμεσα σε άλλα, αξίζει να αναφέρουμε και τα εξής:
Βασίλης Καλαμάρας, «Απωθούμε το Κυπριακό και θα μας γίνει εφιάλτης», Ελευθεροτυπία, 12/11/2008. Μανώλης Πιμπλής, «Ποιος θα μιλήσει για το δικό μας Βιετνάμ;» Τα Νέα, 28 Μαρτίου 2009. Σταυρούλα Παπασπύρου, «Αυτοκριτική ενός πολέμου», Ελευθεροτυπία, 3 Μαΐου 2009. Λιλύ Εξαρχοπούλου, «To δικό μας Βιετνάμ: “ντροπή ακαθόριστη”», Αυγή 24/05/2009. Συνέντευξη στον Ηλία Μαγκλίνη, «Στέκομαι στις ανοιχτές πληγές της Ελλάδας», Καθημερινή, 3 Μαΐου 2009. Δ. Κούρτοβικ, «Ο ξεχασμένος πόλεμος, ο αληθινός πόλεμος», Τα Νέα, 30 Μαΐου 2009. Μ. Θεοδοσοπούλου, «Οι δικές μας αλήθειες», Ελευθεροτυπία, 12 Ιουνίου 2009. Ευάγγελος Καραμίχος, Βάσος Φτωχόπουλος, «Οι γυμνοί και οι νεκροί», Μηνιαία εφημερίδα Ένωσις, Ιούνιος-Ιούλιος-Αύγουστος 2009. Αριστοτελία Πελώνη, «Φως στα “θαμμένα” μυστικά της Κύπρου», Το Βήμα, 14 Αυγούστου 2009.
Απόπειρες διαστρέβλωσης και ύβρεις
Για να διαμορφώσουμε μια αντίληψη, για το επίπεδο των αντιπαραθέσεων που προκάλεσε το βιβλίο, διαβάσαμε και όλες τις σχετικές ανακοινώσεις που είχαν αφετηρία τους το κείμενο του Στόχου που παραθέσαμε:
«Αναφερόμενος στο βιβλίο Κόκκινο στην Πράσινη Γραμμή του Βασίλη Γκουρογιάννη, και με αφορμή τα σχόλια του δημοσιογράφου κ. Θόδωρου Χατζηγώγου στην εφημερίδα Στόχος της 02.07.09, θέλω κατ’ αρχήν να εκφράσω τη λύπη μου γι’ αυτήν τη δυστυχισμένη ψυχή του “συγγραφέα”; ή κατ’ εντολήν γραφέα; ή απλού υπογραφέα; αυτού του λιβελογραφήματος.
»Είναι πρόδηλο και φυσικά επιβεβαιώθηκε ότι ο μετά κόπου φέρων τέτοια ψυχή, όχι μόνο δεν πολέμησε το 1974 στην Κύπρο, αλλά αμφιβάλλω αν πήγε και στρατιώτης. Μάλλον ανήκει στην κατηγορία των δειλών, ριψάσπιδων, άθεων και απάτριδων, οι οποίοι, τα τελευταία χρόνια, μαζί με τους ομοφυλόφιλους, θεωρούνται και είναι προστατευόμενο και βέβαια προβαλλόμενο είδος από μεγάλη μερίδα πολιτικών και δημοσιογράφων, αναλόγων φυσικά προσόντων. [ ]
»Κρυμμένος πίσω από τα τείχη που υψώνουν γύρω του οι εντολείς-προστάτες-χρηματοδότες του, ξερνάει τον οχετό που τον πλημμυρίζει. [ ] …αυτοί που ονειρεύονται να διαλύσουν το Έθνος μας και να υποδουλώσουν την Πατρίδα μας, ματαιοπονούν. Κι ας βρίσκουν εύκολα διάφορα ελεεινά ανθρωποειδή που θα κάνουν πρόθυμα ό,τι άνομο και βρώμικο τους πουν για λίγες δεκάρες.
»Όλοι αυτοί οι άθλιοι, χυδαίοι και χαμερπείς έχουν πάντα το ίδιο όνομα: Εφιάλτης».
Υπογραφή, «Νικόλαος Φ. Αργυρόπουλος, Πρόεδρος Συλλόγου “Βετεράνοι Κύπρου 1974”, Αθήνα, 4η Ιουλίου 2009».
Το κείμενο του Στόχου και την ανακοίνωση του Αργυρόπουλου σχολίασαν ο συγγραφέας και ο δημοσιογράφος Δημήτρης Κοσμόπουλος, σε εκπομπή-παρουσίαση του βιβλίου στο «Ραδιόφωνο της Εκκλησίας της Ελλάδας», στις 29 Ιουλίου 2009, και αναφέρθηκαν με πολύ ήπιους χαρακτηρισμούς σε «κάποιους ηλίθιους και ανόητους εθνικόφρονες, που αντέδρασαν, επειδή δεν καταλαβαίνουν», και οι οποίοι είναι έτοιμοι να χαρίσουν τον Γκουρογιάννη στους εθνομηδενιστές, μέσα από τις λυσσαλέες και όντως ανοίκειες επιθέσεις εναντίον του.
Οι εν λόγω «ηλίθιοι», συνέχισαν να υβρίζουν, με το φασιστικό ήθος που τους διακρίνει, όπως κάνει για παράδειγμα η ιστοσελίδα, Αρχαία Ιθώμη [http://www.arxaiaithomi.gr/?p=4959]: «Δεν μπορώ να καταλάβω που αντλούν αυτοί οι προδότες το θράσος να μας βρίζουν, να μας φτύνουν και να κυκλοφορούν ανάμεσά μας χωρίς να φοβούνται να μην συλληφθούν και δικαστούν για εσχάτη προδοσία. Ποίος θα κλείσει το σπίτι του με αυτά τα καθάρματα.»
Ενώ βέβαια δεν μπορούσε να μείνει έξω από τη διαμάχη και ο Αμβρόσιος Καλαβρύτων, που έσπευσε να επιτεθεί στο ραδιόφωνο της εκκλησίας και τον Δ. Κοσμόπουλο, παίρνοντας θέση και για το περιεχόμενο του βιβλίου, αντλώντας προφανώς τις πληροφορίες του από τον Στόχο: «Βιβλία ως αυτό του κ. Γκουρογιάννη και χαρακτηρισμοί ως εκείνοι του κ. Κοσμοπούλου καίνε την ίδια της Ελλάδα, την Ελλάδα ως ιδέα και ως ιδεολογία» (Καλάβρυτα, 28 Αυγούστου 2009).
Τέλος, από την «απέναντι» πλευρά, εκτός από την πληθώρα των «σοβαρών» αναλύσεων και κριτικών, εθνομηδενιστών δημοσιογράφων, το πιο έξυπνο όργανο του τουρκισμού στη Θράκη, η εβδομαδιαία Trakya’nin sesi του γνωστού ανά το πανελλήνιο Ντεντέ, άδραξε αμέσως την ευκαιρία χρησιμοποίησης των φασιστικών παραληρημάτων για να εμφανίσει τον Γκουρογιάννη ως τουρκόφιλο. Γράφει λοιπόν, στις 27 Ιουλίου «Σε αξιόλογη εκπομπή της ΕΤ – 1, ο 58χρονος Ηπειρώτης συγγραφέας, Βασίλης Γκουρογιάννης, παρουσίασε το καινούργιο του βιβλίο με τίτλο Κόκκινο στην Πράσινη Γραμμή. Στη συνέχεια δε μεταφέρει αυτολεξεί απόσπασμα από τον Στόχο: «Ο Γκουρογιάννης ήταν φαντάρος στην Κύπρο το Καλοκαίρι του 1974, έζησε και τις δύο φάσεις του “Αττίλα”, ξέρει πρόσωπα και πράγματα και “τα πέρασε” στο εν λόγω μυθιστόρημα. Αναφέρει ξεκάθαρα ότι την ειρήνη στην Κύπρο είχαν διαταράξει οι –αποβλακωμένοι από την Μεγάλη Ιδέα– Έλληνες εθνικιστές.» [http://www.trakyaninsesi.com] Έτσι επαναλαμβάνει τα ίδια μυθεύματα, για τον συγγραφέα, ότι ήταν φαντάρος στην Κύπρο, κ.λπ.
Στόχος – Ντεντέ, κοινός αγώνας, λοιπόν; Ναι, ως προς το ότι επιθυμούν και οι δύο να εξαφανιστεί οποιαδήποτε άλλη γραμμή, έξω από τη χουντική και την τουρκική εκδοχή για τα γεγονότα του 1974.
Τέλος, υπήρξαν και αρκετές νηφάλιες τοποθετήσεις, ιδιαίτερα της Μάρης Θεοδοσοπούλου, στην Ελευθεροτυπία, που επιμένει ιδιαίτερα στην αποκάλυψη των εθνομηδενιστών ιστορικών, η οποία πραγματοποιείται από το βιβλίο του Γκουρογιάννη, του Ευάγγελου Καραμίχου και του Βάσου Πτωχόπουλου στην Ένωσι, που επισημαίνουν ορθά ορισμένα ολισθήματα του βιβλίου, ενώ σφάλλουν σε άλλα σημεία των επικρίσεών τους, με μια αρκετά συναισθηματική και κάποτε άδικη τοποθέτηση, κ.λπ. Τέλος, ο Ηλίας Μαγκλίνης στην Καθημερινή, ο Δημ. Κούρτοβικ στα Νέα, και άλλοι, παρότι δεν αναδεικνύουν την κεντρική ιδέα του βιβλίου, τον ακρωτηριασμό της Κύπρου από το σώμα του ελληνισμού, τουλάχιστον δεν το διαστρεβλώνουν.
Επιπλέον, όπως προαναφέραμε, ορισμένες ατυχείς και λανθασμένες δηλώσεις του συγγραφέα, ιδιαίτερα στη συνέντευξή του στον Σκιαδόπουλο, καθώς και μία-δύο λανθασμένες αναφορές στο βιβλίο, έδιναν λαβή σε ανεγκέφαλους και εθνομηδενιστές, αντιστοίχως, για να στήσουν τον «χορό» τους γύρω από το βιβλίο.
Επειδή πρόκειται για το πρώτο λογοτεχνικό έργο ελλαδίτη συγγραφέα που καταπιάνεται μ’ αυτή την κομβική στιγμή του νεώτερου ελληνισμού, και επειδή αναπτύχθηκε μια τόσο έντονη δημόσια αντιπαράθεση, θελήσαμε να αποκαταστήσουμε την αλήθεια γι’ αυτό το βιβλίο και να παρουσιάσουμε τις αυθεντικές απόψεις του συγγραφέα του. Γι’ αυτό και πραγματοποιήσαμε αυτή τη συζήτηση, η οποία υπερβαίνει το βιβλίο και τον συγγραφέα, και φθάνει στον ρόλο που παίζει η Κυπριακή Τραγωδία στη νεώτερη ελληνική συνείδηση: η συζήτηση ανάμεσα στον Βασίλη Γκουρογιάννη και τον Γιώργο Καραμπελιά, πραγματοποιήθηκε την 1η Σεπτεμβρίου του 2009, στα γραφεία του Άρδην, στην Αθήνα.
Άρδην
