Από το Άρδην τ. 75, Μάιος-Ιούνιος 2009
Προδημοσίευση από το ομώνυμο βιβλίο του Αλέξανδρου Νάρη, που κυκλοφορεί από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η ιστορία περιγράφει την πορεία τεσσάρων ατόμων, ενός Έλληνα, δύο Γερμανών και ενός Σκοπιανού, κατά τη διάρκεια των εθνικιστικών ταραχών στη χώρα των Σκοπίων, την Άνοιξη του 2001. Ο Έλληνας ξεκινά την γνωριμία του με την περιοχή μέσα από ένα αφελές πρίσμα, βρίσκεται δε στη συγκεκριμένη θέση από τύχη και μέσον και όχι από αξία. Οι δύο Γερμανοί ξεκινούν αδιαφορώντας και για τη χώρα και για τα προβλήματά της αλλά κάπου στην πορεία και οι δύο βλέπουν τις ζωές τους να ανατρέπονται δραματικά με τραγικές επιπτώσεις σ’ αυτούς και στις οικογένειές τους. Ο Σκοπιανός βλέπει τη χώρα του να καταστρέφεται, πάσχει από «Γιουγκονοστάλγια», είναι δηλαδή περισσότερο Γιουγκοσλάβος παρά «Μακεδόνας», και μέσα στη δίνη των εξελίξεων χάνει ό,τι αγαπούσε κι αρχίζει μια ματωμένη εκδίκηση. Παράλληλα, με τις παραπάνω ιστορίες γίνεται μια γνωριμία με την ιστορία της περιοχής όπως τη βλέπουν Βούλγαροι, Αλβανοί και Σκοπιανοί, και επίσης αναλύονται και περιγράφονται τα στρατιωτικά και τα πολιτικά γεγονότα της περιόδου.
Γεωργίου
Είμαι πάλι έξω με τον Βασίλι, μόνο του αυτή τη φορά, και πίνουμε καφεδάκι στο Άιρις παμπ. Η συζήτηση ξανά έχει γυρίσει στο θέμα της ταυτότητας των Σκοπιανών και πολύ το γουστάρουμε και οι δύο.
– Αχ, βρε Δημήτρη, πόσο λίγο μας καταλαβαίνεις!
– Κάνε με να καταλάβω.
– Το ότι είμαστε Μακεδόνες το πιστεύουμε με όλο μας το είναι. Το νιώθουμε μέσα μας και το ξέρουμε όπως εσύ νιώθεις και ξέρεις πως είσαι Έλληνας.
– Μαλακίες.
– Καλά, νομίζεις πως δεν ξέρουμε πως οι αρχαίοι Μακεδόνες είχαν ελληνική καταγωγή; Αυτό που λέμε είναι ότι τον 7ο αιώνα, όταν μπήκαν οι Σλάβοι στη Βαλκανική, ήρθαν σε επιμειξία με τους γηγενείς Μακεδόνες και από την επιμειξία αυτή προέκυψε το σημερινό έθνος των Μακεδόνων.
– Και θες να μου πεις ότι αυτή η εξήγηση δεν σου φαίνεται τώρα εσένα γελοία; Δηλαδή επί αιώνες αυτοί οι άνθρωποι, οι Μακεδόνες, που ζούσαν κάτω από Ρωμαϊκή και Βυζαντινή κατοχή, σε περίοδο μάλιστα που μια ολόκληρη Δυναστεία ονομάστηκε Μακεδονική, δεν είχαν επιμειξία με κανένα άλλο έθνος αλλά, μόλις εμφανίστηκαν οι Βούλγαροι, ανακάλυψαν το alter ego τους; Συγνώμη, αλλά από αυτά που έχω καταλάβει από τότε που άρχισα να ασχολούμαι με το θέμα, είναι ότι μάλλον είχε δίκιο ο δικός μας ο Καραμανλής, που σας είπε ταραξίες των Βαλκανίων. Τα έχετε καταφέρει έτσι ώστε να εκνευρίσετε όλους τους γείτονές σας. Είναι φοβερό, αλλά τη μεγαλύτερη εξέγερση των Βουλγάρων στη Μακεδονία, την επανάσταση του Ίλιντεν, την κάνατε δικιά σας επανάσταση και εθνική γιορτή. Την Αυτοκρατορία του Σαμουήλ, του, σύμφωνα με τον ίδιο, τσάρου των Ελλήνων και τον Βουλγάρων, τον κάνατε μεσαιωνικό… Μακεδόνα Βασιλέα, η επαναστατική οργάνωση που σχεδόν λατρεύετε, το VMRO, διδάσκεται ακόμα στα πανεπιστήμια της πρώην πρωτεύουσάς σας ως βουλγαρική, κι ακόμα κι αυτή τη Μητέρα Τερέζα, που είναι γνωστό τοις πάσι πως ήταν Αλβανίδα καθολική, τη βαφτίσατε Μακεδόνισσα! Δεν είναι δυνατόν, ρε φίλε, να έχει όλος ο κόσμος άδικο και μόνο εσύ το δίκιο! Στην Ελλάδα έχουμε μια παροιμία γι’ αυτή την περίπτωση: «Ή στραβά είναι ο γιαλός, ή στραβά αρμενίζουμε»…
– Καλά, ρε Δημήτρη, είσαι σίγουρος ότι σε συμφέρουν αυτά που μου λες; Μου απάντησε χαμογελώντας. Εμμέσως πλην σαφώς, μου λες ότι είμαι Βούλγαρος. Αν είμαι τέτοιος, γιατί να μην πάω μ’ αυτούς και να κάνω τη Μεγάλη Βουλγαρία; Είσαι σίγουρος ότι μια μεγάλη Βουλγαρία από πάνω σου, μαζί με μια ενδεχομένως μεγάλη Αλβανία και την Τουρκία από δίπλα, θα ήταν κάτι που θα σε συνέφερε; Πόσο καιρό θα θέλαμε μετά για να σκεφτούμε ότι είναι καιρός να διορθώσουμε το λάθος των δύο Βαλκανικών Πολέμων του δώδεκα-δεκατρία με έναν τρίτο;
– Θα έπρεπε πραγματικά να τρομάξω, ε; Ίσως και να έχεις δίκιο, αλλά τον τελευταίο καιρό σκέφτομαι λίγο διαφορετικά. Όλοι στα Βαλκάνια ονειρευόμαστε κάτι μεγάλο: Μεγάλη Ελλάδα, Μεγάλη Αλβανία, Μεγάλη Βουλγαρία, Μεγάλη Τουρκία, και δεν συνειδητοποιούμε πως, ακόμα κι αν το πετύχουμε αυτό το μεγάλο, πάλι μικροί θα είμαστε. Δες έναν οποιοδήποτε παγκόσμιο χάρτη και θα το καταλάβεις. Μήπως τελικά πρέπει να τη δούμε αλλιώς;
– Δηλαδή;
– Προσωπικά, πιστεύω πως την ευκαιρία μας να γίνουμε Μεγάλη Ελλάδα τη χάσαμε οριστικά το 1922. Εσείς το δεκατρία, ναι, ναι, ξέρω, δεν είσαστε Βούλγαροι και τα λοιπά, οι Σέρβοι γαμήθηκαν πατόκορφα, και οι Αλβανοί, χμμ, άστους αυτούς για μετά. Από την άλλη, γιατί όχι, κι αυτούς και τους Τούρκους. Το φαντάζεσαι; Μια Βαλκανική Ομοσπονδία που να εκτείνεται από την Αδριατική ως τον Ευφράτη; Τα όνειρα τεσσάρων εθνών ολοκληρωμένα! Τι είπα το άτομο… Άσε, άσε να ξεφύγουμε λίγο, είναι όμορφο… Μια αυτοκρατορία ξανά; Θα γαμούσαμε και θα δέρναμε, φίλε μου. Αντί γι’ αυτό, κάτσε και μιζέριαζε με Μεγάλες Μακεδονίες, Βουλγαρίες και δεν συμμαζεύεται…
Το γέλιο βγήκε αβίαστα από τον Σκοπιανό.
– Σκέψου τι σφαγή έγινε στη Γιουγκοσλαβία, πολλαπλασίασε το επί χίλια, και πάλι εικόνα του χάους που θα έρθει δεν θα έχεις. Πολύ καλό για να γίνει ποτέ αληθινό. Δεν μας χωρίζουν ποταμοί αίματος, μας χωρίζουν ωκεανοί. Άσε που υπάρχει και η θρησκεία. Τους έχεις δει, δεν τους έχεις δει; Τους είναι αδύνατο να ζήσουν αρμονικά με άλλους. Ή θα κυριαρχούν, ή θα απέχουν, θα είναι ξένο σώμα.
– Καλώς ή κακώς, οι Μουσουλμάνοι αποτελούν μέρος των Βαλκανίων. Μας αρέσει ή όχι, μέχρι το δώδεκα ήταν η πλειοψηφία στην περιοχή. Έχουνε γίνει συστατικό στοιχείο, κι αν ποτέ γινόταν κάτι σαν αυτό που λέω…
– Η… αυτοκρατορία…, είπε χαμογελώντας…
Τον έχανα, γινόμουν γραφικός…
– Ναι, φίλε μου, για χάρη της κουβέντας πάω εκεί, πες μου, άσχετα με πόσο γελοίο το βρίσκεις, θα σου άρεσε ή όχι;
– Θα μου άρεσε, ρε Δημήτρη, αλλά μιλάμε για κάτι τόσο πιθανό όσο και το να πάμε αύριο στη χώρα του ποτέ, πετώντας σαν τον Πήτερ Παν…
– Η χώρα του ποτέ λοιπόν, που τώρα σου φαίνεται γελοία ως ιδέα, έχει γίνει άλλες τρεις φορές και άλλαξε τον κόσμο και τις τρεις. Μία με τον Μέγα Αλέξανδρο, μία με το Βυζάντιο, και μία με τους Οθωμανούς. Στην πρώτη εκτίναξε τον πολιτισμό των Ελλήνων, στη δεύτερη τον διατήρησε, στην τρίτη έσπρωξε τους Ευρωπαίους στην Αμερική… Όποτε αυτός ο χώρος βρέθηκε ενωμένος, έβαλε σφραγίδα. Καλή ή κακή, πάντως την έβαλε. Ένα τέτοιο κράτος θα ήταν μεγαθήριο. Ένας παγκόσμιος παίκτης. Όρια δεν θα υπάρχουν.
– Γεγονός. Αν το καλοσκεφτείς, η πρώτη σταυροφορία ξεκίνησε από ένα συφιλιασμένο μοναχό…
– Ε;
– Λέω για την πρώτη σταυροφορία του Πέτρου του Ερημίτη. Ξεκίνησε από το πουθενά και κατέληξε σε ένα από τα μεγαλύτερα κινήματα της ιστορίας. Χωρίς πλάκα όμως, μη νομίσεις πως είσαι ο μόνος που έχει κάνει τέτοιες σκέψεις. Μπορώ να σου πω πως η πρώτη κίνηση έρχεται από τον Στέφανο Ντουσάν, περνάει από τον Ρήγα τον Βελεστινλή, τον Υψηλάντη τον δικό σας, τον Καραγεώργεβιτς και τον Μίλος. Στα νεώτερα δε χρόνια, η πρώτη ουσιαστική κίνηση γίνεται από τους Σέρβους Γκαρασάνιν και Οβρένοβιτς. Τους ξέρεις;
Χαμογέλασα.
– Όχι, αλλά νομίζω ότι και κάποιοι δικοί μας το πάλεψαν το πράγμα. Ο Τρικούπης ήταν ο πρώτος, αλλά και ο Δραγούμης με τον κύκλο του πίστεψαν και προσπάθησαν, τουλάχιστον στην αρχή, ακόμα και εν μέσω της επανάστασης των Νεότουρκων το 1908, να στρέψουν την περιοχή προς τη δημιουργία ενός ανατολικού λαού, αλλά όλες αυτές οι προσπάθειες είτε είχαν σαν στόχο την αντιμετώπιση ενός ανταγωνιστικού βαλκανικού έθνους, των Βουλγάρων από τον Δραγούμη, των Τούρκων από τον
