του Κ. Τσίπηρα, από το Άρδην τ. 65 Ιούνιος – Ιούλιος 2007
Προσπαθώντας, συχνά, να ερμηνεύσουμε την τεχνολογική, χρονικά, υστέρηση, που παρατηρείται σε πολλούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας (δηλαδή την εφαρμογή και τη διείσδυση νέων τεχνολογιών, σε σχέση με τις άλλες λεγόμενες προηγμένες χώρες), συνηθίζουμε να λέμε ότι «η Ελλάδα κοιμάται τον ύπνο του δικαίου» και να αποδίδουμε το φαινόμενο ή στα τεχνοφοβικά γρανάζια της δημόσιας διοίκησης ή στην ανυπαρξία κατάλληλων δομών ή υποδομών στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Μ όνο που, καμιά φορά, η «Ελλάδα δεν κοιμάται το ύπνο του δικαίου», αλλά απλά κάποιοι την αφήνουν να κοιμάται για να παίζουν ανεμπόδιστοι μικρο-παιχνίδια εξουσίας ή να κερδοσκοπούν ασύστολα, σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος.
Και όταν αυτό, το δημόσιο συμφέρον, συνδέεται με θέματα υγείας, ποιότητας ζωής ή περιβάλλοντος, και όταν αυτό το δημόσιο συμφέρον συνδέεται με το ίδιο το ξεπέρασμα της οικολογικής κρίσης που μαστίζει τον πλανήτη μας, καταλαβαίνει κανείς ότι τα μικρο-παιχνίδια εξουσίας και κερδοσκοπίας, δεν μπορούμε παρά να τα καταγγείλουμε και να απαιτήσουμε επιτακτικά να σταματήσουν.
Ελλάδα 2007: ή πρόστιμα για την σπατάλη ενέργειας ή αλλαγή νοοτροπίας εδώ και τώρα. Και πραγματικά αυτό που συμβαίνει στα θέματα εξοικονόμησης ενέργειας στην Ελλάδα, σήμερα, είναι εντελώς εξοργιστικό.
Η Ελλάδα, σύμφωνα με τις διεθνείς υποχρεώσεις της, θα κληθεί να πληρώσει, σύντομα, πρόστιμα 50-100 $ (δολάρια) τον τόνο (για κάθε επιπλέον ρύπο από το όριο που θα επιβληθεί), για κάθε ρύπο CΟ2.
Και παρόλα αυτά, δεν μειώνει τους ρύπους της ή δήθεν δείχνει ότι κάτι μειώνει, με την ίδια λογική που οι κυβερνήσεις έκρυβαν το δημόσιο χρέος της χώρας μας (μέχρι που αποκαλύφθηκε, για να γίνει «ρεζίλι των σκυλιών»…).
Φυσικά το πρόβλημα της σπατάλης ενέργειας και άρα και της αύξησης των τόσο καταστροφικών για το περιβάλλον ρύπων που την συνοδεύουν, δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Σχετίζεται άμεσα με την λεγόμενη «βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης του μέσου πολίτη», που και αυτή οφείλεται στην, επίσης λεγόμενη, «δραματική αύξηση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος» (και λέω λεγόμενη, γιατί όταν καταστρέφονται οι λειτουργίες της κοινωνίας των πολιτών, όταν οι πόλεις γίνονται απάνθρωπες και όταν ο καρκίνος, που οφείλεται κατά 80% στην μόλυνση του περιβάλλοντος και της διατροφικής αλυσίδας θερίζει, τι να τον κάνω εγώ τον δείκτη που δείχνει πόσες δορυφορικές τηλεοράσεις και πόσα αυτοκίνητα 4 Χ 4 υπάρχουν στην Ελλάδα;).
Αυτές όμως οι «αυξήσεις» (Α.Ε.Π., κ.λπ.), σχετίζονται και με τον κτιριακό τομέα, που είναι και το, κατ΄ εξοχήν, αντικείμενό μας.
Και στην Ελλάδα παρατηρείται μία συνεχής αύξηση του δομημένου χώρου που χρησιμοποιούν οι πολίτες της (άρα αύξηση και της ενέργειας που απαιτείται για να θερμανθεί, να δροσιστεί και φωτιστεί!).
Στις αρχές τις δεκαετίας του ’80, αντιστοιχούσαν 28 μ2/άτομο.
Σήμερα φθάσαμε στο 42 μ2/άτομο (όταν στην Μόσχα π.χ. αντιστοιχούν 11,6μ2, στο Παρίσι περίπου 30μ2 και στην Ζυρίχη 50μ2!).
Τετραγωνικά μέτρα, φυσικά, και στην συντριπτική τους πλειοψηφία, αμόνωτα ή δήθεν θερμομονωμένα (μην ξεχνάμε την ελλιπή ενεργειακή νομοθεσία και ότι οι θεσμοθετημένες μελέτες θερμομόνωσης –που κι αυτές δεν εφαρμόζονται στην πράξη– γίνονται με το λανθασμένο κανονισμό του 1979, δηλαδή 26 χρόνια παράγουμε ψευδο-μελέτες!)
Και έτσι φθάσαμε σήμερα στην τεράστια αύξηση της χρήσης κλιματιστικών μηχανημάτων (οι πωλήσεις τους αυξήθηκαν κατά 800% τα τελευταία χρόνια!), να καταναλώνουμε σχεδόν διπλάσια ποσότητα ενέργειας ανά κάτοικο τυπικού κτιρίου, σε σχέση π.χ. με την βορειότερη, ψυχρότερη (ή σκοτεινότερη!) Δανία (Kwh/m3/άτομο).
Μερικά συγκλονιστικά δεδομένα
Ο κύκλος εργασιών του κτιριακού τομέα της Παγκόσμιας Οικονομίας (Π.Ο.) ανέρχεται σε 3.000 δισεκατομμύρια δολάρια και αντιπροσωπεύει το 10% της παγκόσμιας οικονομίας.
Το 30% αυτού του τεράστιου ποσού αφορά την Ευρώπη, το 22% τις Η.Π.Α., το 21% την Ιαπωνία και το 4% τον υπόλοιπο κόσμο!!! (Φανταστείτε δηλαδή τι θα γίνει όταν οι Κινέζοι θελήσουν να μιμηθούν τους Έλληνες και να περάσουν από τα 7μ2/άτομο στα 42μ2!).
Στον κτιριακό τομέα απασχολούνται 110.000.000 εργαζόμενοι, (το 7% της παγκόσμιας αγοράς).
Στα κτίρια αντιστοιχεί:
Το 1/6 των παγκόσμιων πόρων!
Το 40% της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας
Το 16% του νερού
Το 70% των εκπομπών CΟ2
Και στην Ελλάδα, το 75% περίπου των κτιρίων (δημοσίων και ιδιωτικών), όχι μόνο είναι ενεργοβόρα, αλλά ούτε καν πληρούν τους όρους ποιότητας εσωτερικού αέρα (αντί 600 ppl, ξεπερνούν και τα 4.000 ppl CΟ2). Το, δυστυχώς, λογικό σενάριο αύξησης κατά 42% της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων στην Ελλάδα, μέχρι το 2020, όχι μόνο θα τινάξει στον αέρα τις διεθνείς υποχρεώσεις μας (π.χ. πρωτόκολλο του Κιότο), αλλά θα μας υποχρεώσει, και μάλιστα σύντομα, να βάλουμε, σαν φορολογούμενοι, βαθιά το χέρι στην τσέπη μας, για να πληρώνουμε σε τρίτες χώρες, δικαιώματα αγοράς ρύπων…
Αφήστε που η όλη κατάσταση απειλεί να τινάξει, σύντομα, το ενεργειακό μας σύστημα –από φορτίο αιχμής 5,5 GW (γιγαβάτ), φθάσαμε αισίως πέρσι στα 11 GW (γιγαβάτ)– και να το απαξιώσει σε τέτοιο βαθμό, που και νέοι σταθμοί παραγωγής ενέργειας να φτιαχτούν, θα μοιάζουν με την τοποθέτηση νερού σε τρύπια βαρέλια…
Γι’ αυτό και χρόνια τώρα φωνάζουμε: ΟΧΙ νέοι σταθμοί ενέργειας (άρα και περισσότεροι ρύποι και σπατάλη χρημάτων) ΝΑΙ σε νέα βιοκλιματικά κτίρια. Και ποιος μας άκουγε; Σε σύνολο 100.000 Ελλήνων μηχανικών, υπάρχουν 4 εξειδικευμένα γραφεία, 200 με 300 μηχανικοί που έχουν περάσει από σεμινάρια και 100, περίπου, άλλοι που ασχολούνται περιστασιακά με το αντικείμενο.
Μία σχετική υπηρεσία υπάρχει στο ΥΠ.Ε.ΧΩ.Δ.Ε. και αυτή υπολειτουργεί. Το Κ.Α.Π.Ε., εδώ και χρόνια, δεν πληροί τον ρόλο του, του Συμβούλου της πολιτείας. Εξειδικευμένες σπουδές δεν υπάρχουν στα ελληνικά Πολυτεχνεία (με 1-2 φωτεινές και μεμονωμένες εξαιρέσεις). Το Τ.Ε.Ε. περισσότερο ασχολείται με το ποιος θα είναι ο Πρόεδρός του και λιγότερο με το να πιέσει για την εφαρμογή της λογικής. Για το τι γίνεται στην υπόλοιπη ελληνική κοινωνία, αφήστε τα, καλύτερα…
Νέα Κοινοτική Οδηγία 2002/91 (θα έπρεπε να τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου του 2006, αλλά δεν τέθηκε ποτέ…) Τι λέει, περιληπτικά, αυτή η Οδηγία;
Επιβάλλεται η ενεργειακή Πιστοποίηση όλων των νέων κτιρίων (εφόσον ξεπερνούν τα 100μ2).
Επιβάλλεται η εφαρμογή ελάχιστων ενεργειακών απαιτήσεων
Επιβάλλεται η τακτική επιθεώρηση (κτιρίων, αλλά και λεβήτων!)
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Μπορούμε λοιπόν να ζητωκραυγάσουμε;!
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Και ναι, και όχι! (Και να δούμε το γιατί).
A. Κατ΄ αρχάς για την ίδια την Οδηγία 2002/91:
Γιατί ήταν αποτέλεσμα συμβιβασμού μεταξύ δύο τάσεων στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των υπέρμαχων της πιστοποίησης με βάση πραγματικά κτιριακά δεδομένα και της θεωρητικής.
Όσοι αγοράζετε ηλεκτρικές συσκευές, θα έχετε δει την κατάταξή τους (Α, B, C, D, E κλπ, με βάση την κατανάλωση τους), το ίδιο θα γίνει και με τα κτίρια. Η Ελλάδα είναι από τις 3 – 4 χώρες με πολύ καλά κτιριακά δεδομένα (προς θεού τα ίδια τα κτίρια είναι άθλια) όσον αφορά στατιστικά τις ενεργειακές τους καταναλώσεις. Όμως δεν στέλνει επιστήμονες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή C.E.M., αλλά περιμένει να της επιβάλουν οι άλλοι τα standard τους. Και έτσι της επιβλήθηκαν κριτήρια ομογενοποίησης που πιθανά να απέχουν από την πραγματικότητα (π.χ. γνωρίζουμε ότι ένα κτίριο της Αθήνας χρειάζεται διαφορετική ενέργεια από ένα κτίριο της Θεσσαλονίκης, λόγω διαφοράς κλίματος, κλπ. Σύντομα θα διαπιστώσετε ότι μπορεί και να μην είναι έτσι ακριβώς !!). Θα υπάρχουν φυσικά πέντε (5) τάξεις κτιρίων, με το μέσο να είναι C (λατινικό). Πού θα βάλουμε όμως το Α; Εάν δεν λαμβάνουμε υπ’ όψιν τα πραγματικά δεδομένα, θα υπάρξουν σφάλματα απροσδιοριστίας. Και ποιοι, ακριβώς, θα είναι οι ευρω-κώδικες υπολογισμού που θα μας βοηθήσουν να πιστοποιήσουμε τα κτίρια;!
Το σίγουρο, επίσης είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξακολουθήσει να βλέπει το κτίριο αποσπασματικά και όχι ολιστικά, δηλαδή να την ενδιαφέρουν, ουσιαστικά, μόνο οι εκπομπές, κυρίως του CΟ2 (διοξειδίου του άνθρακα). Για τα υλικά, το νερό, το ραδόνιο, τις ακτινοβολίες, ουδείς λόγος. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι η Οδηγία 2002/91 δεν είναι ένα τεράστιο βήμα και γι’ αυτό και θα πρέπει να την επικροτήσουμε.
B. Και στην Ελλάδα τι γίνεται;
Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί, ωραίοι και ανεφάρμοστοι νόμοι. Ένας επί πλέον θα μας μάρανε; Ευτυχώς όμως που, στην Κοινοτική Οδηγία, προβλέπονται Ενεργειακοί Επιθεωρητές, που, αν δεν καταστούν καταπιεστές – γραφειοκράτες και αν δεν οδηγήσουν στην παραγωγή βιομηχανίας πιστοποιητικών, θα βοηθήσουν αρκετά στην εφαρμογή του.
Ευτυχώς επίσης που (ακόμα!) η χώρα μας μπορεί να ορίσει αν οι δείκτες της ενεργειακής πιστοποίησης θα εφαρμόζονται με βάση τα μ2 ή τα μ3 ενός κτιρίου (σε κτίρια με μεγάλο ύψος ο όγκος είναι καθοριστικός, και αν οι δείκτες εφαρμοστούν με βάση τα μ2, κάποια κτίρια θα αδικούνται και θα εξυπηρετούνται τα συμφέροντα μεγάλων κτιρίων π.χ. βιομηχανιών, άρα και των ιδιοκτητών τους, και ο νοών νοείτο…)
Όμως…
Π.χ., σε υπάρχοντα κτίρια, που θα θέλουν ανακαίνιση, πώς θα γίνει ενεργειακή πιστοποίηση, όταν απ΄ τους 100 π.χ. ιδιοκτήτες οι 99 συμφωνούν και διαφωνεί μία γιαγιά;! Τα κτίρια δεν είναι ούτε φυσικά, ούτε νομικά πρόσωπα. Με ποιόν τρόπο θα επιβληθεί η Κοινοτική Οδηγία;!
Και με βάση ποια ενεργειακά δεδομένα; Θα μπορεί ένας διαχειριστής κοινοχρήστων να «παίξει με τις εκπομπές CΟ2 (διοξειδίου του άνθρακα)», πλαστογραφώντας τα τιμολόγια και τις ποσότητες πετρελαίου κεντρικής θέρμανσης που καταναλώνει ένα κτίριο, ή θα υποχρεωθεί ένας Δημόσιος Οργανισμός (π.χ. η Δ.Ε.Η.) να συλλέγει τιμολόγια και καταναλώσεις;
Και θα αγοράζουμε ή θα κατασκευάζουμε «πράσινα κτίρια – μαϊμούδες» κατόπιν παραγγελίας (με το αζημίωτο) ή θα πείσουμε τους πολίτες ότι είναι για το καλό τους, για το καλό της υγείας τους, της πόλης, της χώρας και του πλανήτη τους του ίδιου, να κατασκευασθούν ή να επισκευαστούν οικολογικά και άρα και ενεργειακά σωστά τα κτίριά τους;! Όμως ειλικρινά, φίλες ή φίλοι, το πρόβλημα δεν βρίσκεται μόνο εκεί.
Γιατί…
Γιατί, βρισκόμαστε, σχεδόν 13 μήνες μετά την υποτιθέμενη ημερομηνία εφαρμογής αυτής της τόσο σημαντικής Κοινοτικής Οδηγίας, το ΥΠΕΧΩΔΕ ουσιαστικά αρνείται να την εφαρμόσει και η συντριπτική πλειοψηφία των μηχανικών και των πολιτών την αγνοεί!
Γιατί, «η Ελλάδα δεν κοιμάται τον ύπνο του δικαίου», αλλά κάποιοι, με το αζημίωτο, την έχουν κοιμίσει,
Γιατί θα πρέπει η Ελλάδα να μην τηρεί την κοινή λογική που επιβάλλει την εξοικονόμηση ενέργειας, σε εποχή μάλιστα ενεργειακής κρίσης που μαστίζει τον πλανήτη μας;
Γιατί θα πρέπει η Ελλάδα να οδηγηθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και πιθανόν να καταδικαστεί για απόλυτα συμβατικές της υποχρεώσεις;
Γιατί θα πρέπει, σύντομα, οι Έλληνες πολίτες να κληθούν να πληρώσουν τεράστια χρηματικά πρόστιμα, ύψους πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ, λόγω της μη-συμμόρφωσης με την συνθήκη του Κιότο;
Προσωπικά επικροτώ τις πρωτοβουλίες του Υπουργού Ανάπτυξης κ. Σιούφα, που, μέσα σε µία γενικότερη κατάσταση αδιαφορίας για το περιβάλλον, τουλάχιστον κάνει µία προσπάθεια, έστω και καθυστερηµένα, για την εξοικονόµηση ενέργειας στον κτιριακό τοµέα.
Είναι όµως απαράδεκτη η στάση του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ κ. Σουφλιά, που αδιαφορεί ακόµη και για τις κοινές προσπάθειες ΥΠΑΝ και ΥΠΕΧΩΔΕ για την εξοικονόµηση ενέργειας στην Ελλάδα, µη συµµετέχοντας, ακόμη και σε ηµερίδες του ΚΑΠΕ για τη Βελτίωση της Ενεργειακής Απόδοσης στον Κτιριακό Τοµέα…
Μηχανικού βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής – δρ. χωροταξίας – συγγραφέα του νέου βιβλίου «ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ» (εκδόσεις Κέδρος) – Ιδρυτικού μέλους του «Συλλόγου Ολιστικής Αρχιτεκτονικής» (Σ.ΟΛ.ΑΡ.), www.tsipiras.gr
