Συγχώνευση των Φορέων Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών
του Δημήτρη Μπούσμπουρα
Είχα παρακολουθήσει τον καθ. Αντώνη Μανιτάκη σε μια ομιλία του στην Θεσσαλονίκη για την εκτός σχεδίου δόμηση και με εντυπωσίασε ο λιτός και τεκμηριωμένος λόγος του. Έκτοτε τον έχω σε μεγάλη εκτίμηση και παρακολουθώ τις παρεμβάσεις του.
Η πρόσφατη όμως δημοσίευση του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης περί «συγχώνευσης των 29 Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών σε 14 φορείς, κατά προσέγγιση αντίστοιχους των Περιφερειών» με εξέπληξε δυσάρεστα.
Τι ακριβώς συμβαίνει;
Το κράτος μετά από πιέσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προχωρήσει το 2003 στην θεσμοθέτηση των Προστατευόμενων Περιοχών (Π.Π.) σε μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού του συστήματος ώστε να διατηρηθεί το φυσικό περιβάλλον και η βιοποικιλότητα. Δημιουργήθηκαν 29 φορείς διαχείρισης που περιλαμβάνουν τους Εθνικούς Δρυμούς, τους διεθνώς προστατευόμενους υγροτόπους με την συνθήκη Ramsar και πολλές περιοχές του δικτύου NATURA 2000. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις το υποδέχτηκαν πολύ θετικά καθώς οι Εθνικοί Δρυμοί και οι υγρότοποι μέχρι τότε δεν είχαν μια δομή να τους υποστηρίζει και παρακολουθούσαμε την υποβάθμιση των περιοχών και την απώλεια ειδών.
Φάνηκε με τον νέο θεσμό ότι θα υπήρχε μια προσέγγιση παρόμοια με τα Εθνικά Πάρκα σε άλλες χώρες που εποπτεύονται κατευθείαν από το Υπουργείο Περιβάλλοντος ή τα Περιφερειακά Πάρκα στην Δυτ. Ευρώπη όπου οι τοπικές κοινωνίες μετέχουν περισσότερο στην διοίκηση. Τελικά επιλέχτηκε ένα υβριδικό μοντέλο με Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών – Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου διοικούμενα από ΔΣ στην σύνθεση των οποίων μετείχαν εκπρόσωποι του κεντρικού κράτους, των περιφερειών, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Περιβαλλοντικών οργανώσεων και τοπικών παραγωγικών φορέων, χωρίς όμως καθοριστικές αρμοδιότητες όπως η φύλαξη. Ο κύριος στόχος του Υπουργείου Περιβάλλοντος ήταν να διασφαλιστεί η απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων για το φυσικό περιβάλλον και την βιοποικιλότητα. Δημιούργησε λοιπόν τους ΦΔΠΠ χωρίς να τους παρέχει όλα τα νομικά εφόδια. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα Προεδρικά Διατάγματα με τις ρυθμίσεις των ζωνών εντός των Π.Π. δεν εκδόθηκαν στις περισσότερες περιοχές. Τα ΔΣ των ΦΔΠΠ είναι ίσως τα μόνα μη αμειβόμενα ΔΣ στο ευρύτερο δημόσιο. Παρ’ όλα αυτά λειτούργησαν και πριν τρία χρόνια στελεχώθηκαν ικανοποιητικά κυρίως χάρις στις προσπάθειες των προέδρων και ορισμένων εκπρόσωπων των Περιβαλλοντικών Οργανώσεων και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που πίστεψαν στον θεσμό. Το ενδιαφέρον στην προσπάθεια αυτή ήταν η σύγκλιση συμφερόντων για την διατήρηση της φύσης και την ανάδειξη των περιοχών. Πολύ περισσότερα πράγματα θα είχαν γίνει αν δεν υπήρχε η ανούσια γραφειοκρατία του υπουργείου και η έλλειψη θεσμικού πλαισίου.
Μετά από μακριά υπόγεια συζήτηση σε επίπεδο συμβούλων των Υπουργών Περιβάλλοντος Μπιρμπίλη και Παπακωνσταντίνου διαμορφώθηκε η σημερινή απόφαση για την συγχώνευση των ΦΔΠΠ.
Τι όμως θα πετύχει αυτή η συγχώνευση; Θα οδηγήσει σε συρρίκνωση του κράτους και περιορισμό των εξόδων;
Ας δούμε τα δεδομένα:
- οι ΦΔΠΠ είναι από τους λίγους φορείς του ευρύτερου δημοσίου με μη αμειβόμενα ΔΣ
- δεν θα επιτευχθεί εξοικονόμηση, εκτός από τα ελάχιστα έξοδα μετακινήσεων μερικών μελών των ΔΣ που κατοικούν εκτός περιοχής
- η διοίκηση απομακρυσμένων φορέων απαιτεί περισσότερα μεταφορικά έξοδα
Από οικονομικής σκοπιάς το μέτρο είναι βλακώδες.
Μπορούν άλλα σχήματα διαχείρισης να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα;
Η ύπαρξη των ΦΔΠΠ συνδέεται με την οργάνωση τοπικά της διοίκηση των περιοχών με την συμμετοχή εκπροσώπων των τοπικών κοινωνιών. Οι τοπικές κοινωνίες αποδέχονται τις Π.Π. καθώς μετέχουν εν μέρει στις αποφάσεις και ταυτόχρονα μπορούν να συμβάλουν στην παραγωγική ανασυγκρότηση.
Η εναλλακτική δυνατότητα για τις Π.Π. είναι να υπαχθούν σε υπηρεσίες της Αποκεντρωμένης Διοίκησης όπως και η διαχείριση και εποπτεία των υπολοίπων περιοχών του δικτύου NATURA 2000 (σύμφωνα με τον νόμο για την βιοποικιλότητα). Αυτό μπορεί να ισχύσει για τα Περιφερειακά Πάρκα όχι όμως για τα Εθνικά Πάρκα (σ’ αυτή την περίπτωση πρέπει να αλλάξει και ο νόμος).
Θεωρώ ότι η απόφαση αυτή είναι απλά Δείκτης ανικανότητας καθώς στο ΥΠΕΚΑ βρήκαν μόνο αυτούς του φορείς για να κάνουν «νοικοκύρεμα». Πιστεύω ότι η πρόταση βασίζεται σε εικόνα που μετέφεραν υπηρεσιακοί παράγοντες και σύμβουλοι του ΥΠΕΚΑ που βρήκαν ένα πρόσφορο πεδίο να προβάλουν την ιδέα της συρρίκνωσης των ΦΔΠΠ για να μην πειραχτούν άλλοι φορείς και υπηρεσίες που επιβιώνουν κάνοντας πως παράγουν έργο.
Οι ΦΔΠΠ μπορούν να φέρουν έσοδα στις περιοχές, να αλλάξουν την εικόνα των περιοχών, να συμβάλουν στην διαφοροποίηση των γεωργικών προϊόντων και να δημιουργήσουν συνθήκες για ένα ποιοτικό τουρισμό σ’ όλη την διάρκεια του έτους.
Πολύ φοβάμαι ότι η απαξίωσή τους συνδέεται περισσότερο με την αντιμετώπισή τους από ορισμένους κύκλους ως ένα εμπόδιο για το fast track του επερχόμενου ξεπουλήματος της δημόσιας γης …
25/7/2012
