του Ν. Ντάσιου, από το Άρδην τ. 55, Αύγουστος – Σεπτέμβριος 2005
Εικόνες βιβλικής καταστροφής από τη Νέα Ορλεάνη που, μέσα σε λίγες στιγμές, μετατράπηκε σε πόλη φάντασμα με χιλιάδες νεκρούς και αγνοούμενους ενώ ανυπολόγιστες είναι οι καταστροφές από το πέρασμα του τυφώνα Κατρίνα. Το χτύπημα της φύσης αποδεικνύεται πιο ισχυρό από την επίθεση στους δίδυμους πύργους και, σε αντίθεση με την συσπείρωση γύρω από την πολιτική των γερακιών που εκείνη είχε προκαλέσει, σ’ αυτή την περίπτωση το πλήγμα στην εικόνα της Κυβέρνησης Μπους είναι καταλυτικό. Η αυτοκρατορία, για άλλη μια φορά, δείχνει τα σημάδια κατάρρευσής της στο μητροπολιτικό της κέντρο, με εικόνες που δεν απέχουν πολύ από εκείνες της Νοτιο-ανατολικής Ασίας μετά το χτύπημα από το «τσουνάμι» .
Όμως, ποια είναι η συμμετοχή του ανθρώπινου παράγοντα και δη των πολιτικών της Κυβέρνησης των ΗΠΑ στη διαμόρφωση τόσο ακραίων φαινομένων; Για τη συγκεκριμένη περίπτωση, το μέγεθος της καταστροφής είναι αποτέλεσμα πολλών και αλληλοσυμπληρούμενων παραμέτρων .
Οι συνεχείς παρεμβάσεις στον Μισισιπή και η καταστροφή των οικοσυστημάτων στο δέλτα του ποταμού άφησε το σύνολο της περιοχής της Νέας Ορλεάνης εντελώς απροστάτευτο απέναντι στις δυνάμεις της Φύσης. Στα 1990, μια Ομάδα Εργασίας σε Ομοσπονδιακό Επίπεδο άρχισε την ανασυγκρότηση των οικοσυστημάτων στο Δέλτα. Ο Μπους αρχικά δεσμεύτηκε να ολοκληρώσει το εγχείρημα της αποκατάστασης η οποία είχε ξεκινήσει από τον πατέρα του, ενώ υποστηρίχθηκε και επί διακυβέρνησης Κλίντον. Διαφοροποίησε όμως την αρχική επιλογή του στα 2003 συμπλέοντας με τα συμφέροντα των κατασκευαστικών εταιρειών. Στα 2004, τέσσερις μεγάλες Οικολογικές Οργανώσεις στις ΗΠΑ κατέληξαν, μετά από μελέτη, στο ότι, χωρίς την προστασία των υγροτόπων, η περιοχή της Νέας Ορλεάνης θα ήταν εντελώς απροστάτευτη σε ένα τυφώνα επιπέδου 4 ή 5 όπως ο Κατρίνα. Κάθε 2 μίλια υγροτόπων μεταξύ της πόλης Crescent και του Κόλπου του Μεξικού θα περιόριζαν το ύψος του κύματος κατά μισό μέτρο περίπου, σύμφωνα με εκτίμηση της μελέτης αυτής. Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου του Λευκού Οίκου για την Περιβαλλοντική Ποιότητα απάντησε πως η συγκεκριμένη μελέτη είναι αμφισβητήσιμη θεωρώντας πως το σύνολο του πληθυσμού εκεί υποστηρίζει την πολιτική τους.
Το ζήτημα της ασφάλειας στη Νέα Ορλεάνη δεν είναι καινούργιο. Ήδη στα 1995, μετά από μια μεγάλη πλημμύρα στην περιοχή που οδήγησε στον θάνατο 6 ατόμων, το Κογκρέσο ξεκίνησε πρόγραμμα για τον έλεγχο των πλημμυρών στη Νότιο-ανατολική Λουϊζιάνα. Στις αρχές του 2001, με υπόμνημά της, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία για τη Διαχείριση Εκτάκτων Αναγκών τόνιζε πως οι τυφώνες στη Νέα Ορλεάνη ήταν μία από τις 3 σημαντικότερες αιτίες καταστροφής, συμπεριλαμβανομένων των χτυπημάτων στη Νέα Υόρκη. Όμως το 2004, η χρηματοδότηση του προγράμματος αυτού περιορίστηκε κατά 80% λόγω του υψηλού κόστους της εκστρατείας στο Ιράκ –κόστος που, σήμερα, έχει ξεπεράσει τα 200 δισ. δολάρια. Η Υπηρεσία τέθηκε υπό την αιγίδα του Εθνικού Τμήματος Ασφαλείας που έδωσε προτεραιότητα αποκλειστικά στην αποτροπή τρομοκρατικών χτυπημάτων. Επιπλέον, μείωση της χρηματοδότησης του προγράμματος έγινε στην αρχή του 2005 με αποτέλεσμα να σταματήσουν εντελώς τα έργα για τη διαχείριση των νερών της λίμνης Pontchartian.
Μια άλλη βασική παράμετρος είναι αυτή της επίδρασης της αλλαγής του κλίματος στην ένταση και στη δημιουργία ακραίων φαινομένων όπως π.χ. φονικών τυφώνων. Σύμφωνα με πολλές και πρόσφατες επιστημονικές αναλύσεις, η αύξηση της θερμοκρασίας –ο κόλπος του Μεξικού έφτασε την περίοδο αυτή στους 90 βαθμούς Fahrenheit–, σε συνδυασμό με τη σταδιακή άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ενίσχυσε σε πολύ μεγάλο βαθμό την καταστροφική δύναμη του Κατρίνα ο οποίος μετασχηματίστηκε από Τυφώνα κατηγορίας 1 σε 5 όταν πέρασε από τον ψυχρό Ατλαντικό Ωκεανό στον ζεστό κόλπο του Μεξικού.
Βέβαια, όλα αυτά αποτελούν «ιδεολογήματα γραφειοκρατών» για τον Πρόεδρο Μπους, ο οποίος απαίτησε την απάλειψη της αναφοράς για τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος από την ετήσια αναφορά των Ηνωμένων Εθνών στα 2002. Το ίδιο έπραξε και το 2003, όταν ο Λευκός Οίκος ζήτησε να σβηστούν τα συμπεράσματα για την «αλλαγή του κλίματος και τις παγκόσμιες επιπτώσεις για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον» του κειμένου των Η.Ε. Συμπλέοντας πλήρως με τα συμφέροντα της πετρελαιοβιομηχανίας, ο Μπους τορπίλισε κάθε ενέργεια για κοινή δράση των κρατών στην πρόσφατη συνάντηση των G8, στη Σκοτία, κλείνοντας τα μάτια στο γεγονός ότι, μόνο το 2004, οι καταστροφές που συνδέονται με την αλλαγή του κλίματος κόστισαν 104 δισ. δολάρια, ποσό διπλάσιο από αυτό του 2003 – ενώ οι καταστροφές μόνο του Κατρίνα ξεπερνούν τα 100 δισ. δολάρια. Το οικονομικό μέγεθος των καταστροφών έχει θορυβήσει τις μεγάλες ασφαλιστικές εταιρείες, δεδομένου ότι οι μέσες ετήσιες απώλειες από φυσικές καταστροφές εκτινάχθηκαν από τα 26 δισ. δολάρια τη δεκαετία του ’80 στα 67 δισ. δολάρια την τελευταία δεκαετία.
Μια τελευταία παράμετρος ήταν αυτή της πλήρους ανυπαρξίας του κρατικού μηχανισμού στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της καταστροφής – ενός κρατικού μηχανισμού που θύμιζε περισσότερο τριτοκοσμική χώρα παρά την αμερικανική υπερδύναμη. Το γεγονός εξηγείται όταν το 35% των δυνάμεων ασφαλείας της Λουϊζιάνα –η 256η Ταξιαρχία Πεζικού και 155η Ταξιαρχία Θωρακισμένων– βρίσκεται στο Ιράκ, ενώ κάθε χρόνο παρατηρείται απροθυμία στην ένταξη νέων στα στρατιωτικά σώματα λόγω του φόβου της συμμετοχής τους στον πόλεμο του πετρελαίου. Αυτό εξηγεί επίσης και την πλήρη έλλειψη εξοπλισμού όπως αμφίβια οχήματα, ηλεκτρογεννήτριες, τροφοδότες καυσίμων κ.λπ., που στην πλειονότητά τους βρίσκονται επίσης στο Ιράκ.
Είναι προφανές πως τόσο η δημιουργία των ακραίων φαινομένων όσο και η διαχείριση των κρίσεων είναι συνάρτηση πολυεπίπεδων πολιτικών, ενώ η συνέχιση του κυρίαρχου πετρελαϊκού υποδείγματος κάνει τη ζωή στον πλανήτη μας όλο και πιο ευάλωτη. Οι μεγάλες πλημμύρες στην Κεντρική Ευρώπη το πρόσφατο καλοκαίρι, η ξηρασία και οι μεγάλες φωτιές στην Ιβηρική χερσόνησο και ο τυφώνας στη Νέα Ορλεάνη δείχνουν έμπρακτα πια τις συνέπειες αυτού του υποδείγματος και στις πλούσιες χώρες του Βορρά που είναι υπεύθυνες για το κυρίαρχο μοντέλο ανάπτυξης και την εξάρτηση από το πετρέλαιο.
Τα παραπάνω θέτουν σε βασική προτεραιότητα πολιτικές όπως:
- Τη διατήρηση της ακεραιότητας και την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων στον πλανήτη. Οι καταστροφή των ευαίσθητων και ιδιαίτερα των παραθαλάσσιων οικοσυστημάτων, για τουριστικούς κυρίως λόγους, προκάλεσε μαζικές απώλειες ανθρώπινης ζωής, χιλιάδες πρόσφυγες και αγνοούμενους πέρσι, όταν το τσουνάμι έπληξε τις ακτές του Ινδικού Ωκεανού ή όταν ο τυφώνας Mitch χτύπησε την Κεντρική Αμερική στα 1998.
- Τη διασύνδεση της αλλαγής του κλίματος με την εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων, ζήτημα που πρέπει να τεθεί πιο επιθετικά στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Τα επόμενα χρόνια, η θερμοκρασία των νερών θα αυξάνεται ενώ η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα πλήξει πολλές κοινότητες που βρίσκονται κοντά σε θαλάσσιες περιοχές. Η άνοδος της θερμοκρασίας στον πλανήτη και η επίπτωσή της στον κύκλο του νερού θα κάνει πολλές περιοχές πιο ευάλωτες σε καταιγίδες, πλημμύρες ή ξηρασίες.
- Την αλλαγή του ενεργειακού υποδείγματος, η οποία καθίσταται πια άμεση και αναγκαία. Η αποτυχία των τελευταίων δεκαετιών –λόγω της φτηνής τιμής του πετρελαίου– να επενδυθούν χρήματα για ανανεώσιμες πηγές άφησε τον πλανήτη εξαρτημένο από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο η παραγωγή του οποίου, εκτός των άλλων, βρίσκεται συγκεντρωμένη σε μερικές από τις πιο ευαίσθητες περιοχές του πλανήτη – Κόλπος του Μεξικού, Περσικός Κόλπος, Δέλτα του Νίγηρα. Τα βιοκαύσιμα, η ενέργεια από υδρογόνο και οι ανανεώσιμες πηγές αντιπροσωπεύουν βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις στα ορυκτά καύσιμα τα οποία δεν είναι μόνο στις φυσικές καταστροφές αλλά θα έχουν όλο και μεγαλύτερη επίδραση στη σφοδρότητα των φυσικών καταστροφών στο μέλλον.
8/9/2005
Νίκος Ντάσιος
Μηχανικός – Αναπτυξιακός Σύμβουλος
