του Βαγγέλη Ζώτου, από το Άρδην τ. 1 Μάρτιος 1996
(κριτική στο βιβλίο του Δ. Κωστόπουλου «Στοχαστής 1994)
Γιατί υπάρχει σ᾿ όλους κάτι που δεν χάνεται
υπάρχει σ᾿ όλους κάτι που το κρατάει σφιχτά
η ζωή στα δυό της χέρια
Τίτος Πατρίκιος “Ποιήματα 1”
Τα Βαλκάνια είναι µια συνωμοσία της γεωγραφίας με την ιστορία. Κάτι περισσότερο από χαρτογραφία, ένα κομμάτι ζωής που παλεύει μόνο τουτο πεπρωμένο. Αυτή η περίεργη και παράξενη ένταση, αποκοτιά και γοητεία του απρόσµενου. Μια διαδροµή στο χρόνο, χαραγμένη στο τοπίο κι όµως αόρατη. Ένα πέρασμα τόσο σ᾿ αυτά που μπορούμε να δούµε όσο και σ᾿ αυτά που χάνονται ἠ χάθηκαν. Ένας τοπολογικός ιστός με πολλές γραµµές οριοθέτησης, σύνορα παλιά και πρόσφατα. Χάρτης µνήµης και συναισθηµάτων. Ένα παζλ. από καϋμούς και επιθυμίες. Ένα πανηγύρι µε πολλά χρώματα. Τόσο απέραντα και τόσο περιορισμένα που να χωράνε σε µια ταινία του Κουστουρίτσα. Αλλά και διαδοχικοί πόλεμοι για την πατρική γη ἡ απλά για το δίκιο και την ιδέα.
Σκέφτομαι, πρέπει να ήταν στο Μαρόκο, τα περασμένα Χριστούγεννα καθ’ οδόν προς τη Φεζ κάτω απὀ τον καυτό ήλιο, όταν µε µια διάθεση ξεφυλλίσµατος γνώρισα το βιβλίο του Δημήτρη Κωστόπουλου. Τελικά έγινε φυλαχτό-ταυτότητα του ταξιδιού, γνώρισα τα Βαλκάνια στην Αφρική. Ένα βιβλίο ξάφνιασμα που το ρουφάς για να βρεθείς σ᾿ ένα ατέλειωτο πήγαινε-έλα μέσα στον χρόνο κα ιτο χώρο. “Το Βυζάντιο υπάρχει στη βαλκανική λαϊκή τέχνη που δεν είναι παρά αναπαραγωγή των αυτοκρατορικών κοσμημάτων. Υπάρχει στη σχεπαστή κερκίδα της Νέας Φιλαδέλφειας και στην Τούμπα µε τους μαύρους δικέφαλους αετούς, στους λευκούς δικέφαλους αετούς των Σέρβων μαχητών, αλλά και στα τραγούδια και τις μουσικές, ύμνοι που γίναν παράπονο και ραψωδίες του έρωτα, πάνω στους ίδιους δρόµους της βυζαντινής μουσικής για το θεό που τους ξέχασε”.
Ἡ διεισδυτική ματιά και το προσωπικό ύφος το κάνουν φοβερά αποκαλυπτικό, και έτσι µπορεί ο διευθυντής της “Naftag”, Σρµπόλιουμ. Στάνκοβιτς, να επιμένει ότι είκοσι χρόνια ερευνών στο Κόσσοβο να µην έδωσαν αποτελέσµατα, αλλά η Texaco ετοιμάζεται για γεωτρήσεις στα Μετόχια. Είναι μια επίκαιρη αναδρομή σε πρόσφατα γεγονότα απὀ ένα γόνιμο πνεύμα που συλλαμβάνει ουσιαστικές λεπτομέρειες και τις αναδεικνύει σε σηµαντικές πληροφορίες kαι άλλοτε αφήνει τον αναγνώστη να τις προβλέψει. Ένας σχεδιασμός, πέρασμα από όλες τις χώρες των Βαλκανίων µε τις ιδιαιτερότητες, και τα προβλήµατα. Ἐνδεικτικοί και οι επιµέρους τίτλοι:
ΑΛΒΑΝΙΑ
Χωρίς πατρίδα, δένδρα και παράθυρα.
Β. ΗΠΕΙΡΟΣ
Ἡ άπειρος λήθη και η βόρειος μνήμη.
ΣΛΟΒΕΝΙΑ
Οι Γερμανοί των Βαλκανίων (Για να δικαιωθεί μόλις την προηγούµενη εβδομάδα όταν οι Σλοβένοι αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε µια συνδιάσκεψη βαλκανικών κινήσεων, διότι δεν είναι Βαλκάνια).
ΚΡΟΑΤΙΑ
Τα Βαλκάνια του Πάπα
ΣΕΡΒΙΑ
Γη ποτισµένη µε ιστορία
ΒΟΣΝΙΑ
Ο Κουστουρίτσα λείπει σε ταξίδι για δουλειές.
Ο πόλεμος έρχεται.
ΣΕΡΑΓΕΒΟ
Καλώς ήρθατε στην κόλαση εδώ είναι Άγρια
Ανατολή.
ΚΟΣΣΟΒΟ.
Ἡ Ἱερουσαλήμ των Βαλκανίων
ΦΥΡΟΜ
Στο καιρό του ονόµατος
ΡΟΥΜΑΝΙΑ
Ἐγώ άλλο δεν είµαι παρά µια σταγόνα αίμα
που μιλάει.
ΜΑΥΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
Το χρυσόμαλλο τέρας
ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ
Ο σοσιαλισμός φεύγει το Johnie Walker έρχεται.
Μια γεωγραφική ταξειδιάρικη ματιά για παράξενους επισκέπτες τόσο στο χώρο. όσο και στη μνήμη µα περισσότερο στην ἴδια τῃ ζωή. Ένα σπούδαίο βιβλίο, που δεν κουράζει, που δεν ενοχλεί, που δεν γράφεται για να πεί αλλά για nα γοιώσει τους ανθρώπους που έζησαν αλλά κι αυτούς που αμήχανοι ψάχνουν το καινούργιο, το απρόοπτο, το πιθανό, αλλά µε πάθος και λαχτάρα, σαν την Ἰρίνα Μαρία Νεφέλη της Σόφιας που ρωτάει για τα ναρκωτικά στην Ἑλλάδα. Το σκηνικό είναι τα πρόσωπα, τα γεγονότα, οι συνήθειες, οι φυλές, οι θρησκείες, µα και τα βουνά, τα ποτάμια και οι κάμποι µε τις αγάπες τις αγωνίες τις πίκρες αλλά και τη γη µε τον ουρανό και τη φύση ανοιχτά σε όλα τα χρώματα σε όλες τις χίµαιρες. Ένας συγγραφέας-αποκάλυψη (για μένα τουλάχιστον) ανήσυχος, αµήχανος, ὃραστήριος που ξέρει να κρίνει, να δέχεται, να βλέπει να οργίζεται αλλά και να πονάει , να στεναχωριέται, αλλά και να αγαπά ανείπωτα, να περιμένει και να φωτίζει πτυχές δύσκολες, πτυχές που δεν ερμηνεύονται. Πρέπει να ξαναγράψει µε την ίδια γλώσσα, µε την ἴδια λαχτάρα, µε το ίδιο μυαλό που κάνει τον αναγνώστη να νοιώθει ο ἴδιος πρωταγωνιστής καν περιηγητής. θα επισηµαίναµε το πρώτο κεφάλαιο εισαγωγή “ο χώρος και ο χρόνος στα Βαλκάνια” όπου στις 60 περίπου σελίδες του παρουσιάζει σαν µυθιστόρηµα όλη την ιστορία των Βαλκανίων οικογεωγραφικά. Η επίδραση των Annales φανερή. Οι φωτογραφίες που κοσμούν το βιβλίο και θυμίζουν ιταλικό κινηµατογράφο της εποχής του 60, ένα ακόμα πλεονέπτηµα αυτού του βιβλίου-διαδροµή, η ματιά του ρεπόρτερ. Στα μείον του βιβλίου η παντελής έλλειψη χαρτών ἡ έστω ενός πού που θα βάλει σε µιά τάξη τις εικόνες και τις διαδρομές. Μερικές στιγμές νοιώθεις ότι χάνεσαι στο δρόµο και στα Βαλκάνια. Εκτός από τη συναισθηματική γραφή του ο Δ.Κ. παραθέτει ένα τεράστιο όγκο στοιχείων και πληροφοριών που βοηθούν όχι µόνο στην προσωπική αυτογνωσία για τους λαούς της περιοχής, αλλά και ένα εργαλείο-τρόπο διερεύνησης και επεξεργασίας υλικού για κάθε πολίτη και ειδικό ἡ µη. Ένα βιβλίο που στην δεύτερη εκδοσή του παραμένει τραγικά επίκαιρο, και διαχρονικά κατοχυρωμένο στη βασική βιβλιογραφία για τη Βαλκανική γη της οργής . Διαβάστε το.
