του Νίκου Καββαδία από το Άρδην τ. 6 Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1996
Οι περισσότεροι πιστεύουν, όχι άδικα, οφείλω να παραδεχτώ- πως βαλκανικός κινηματογράφος είναι µόνο οι μαγικές εικόνες του Εµίρ Κουστορίτσα.
Πώς θα αντιδρούσατε, αλήθεια, αν σας έλεγα πως µια απ᾿τις σπουδαιότερες ταινίες που προβλήθηκαν στο πρόσφατο, 37ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, είχε αλβανικό διαβατήριο;
Θα απορούσατε, βέβαια. Φτιάχνουν και οι Αλβανοί ταινίες, Μια ανάλογη απορία μ᾿ έσπρωξε το Σάββατο, 9 Νοεµβρίου 1996 στην αίθουσα Μακεδονικόν, να δω την ταινία Ο Συνταγματάρχης Μπούνκερ του Αλβανού Κουτζίμ Κασκού. Μετά από μιάμιση ώρα όλοι μιλούσαν για ένα μικρό κινηματογραφικό θαύμα. Απ᾿ την άλλη πως θα απέφευγα τον Κίνδυνο να χαρακτηρισθώ υπερβολικός µέχρι τερατολογίας αν σας πληροφορούσα πως στο Διεθνές διαγωνιστικό προβλήθηκε µια ταινία απ’ την Γιουγκοσλαβία, εκρηκτικότερη καὶ τελικά σπουδαιότερη –τόσο σε ιδεολογικό, όσο και σε κινηµατογραφικό επίπεδο- απ᾿ το Underground του Κουστουρίτσα; Ήταν η ταινία Τα όμορφα χωριά όμορφα καίγονται του Σριντιάν Ντραγκόγεβιτς. Η ταινία αγνοήθηκε απ᾿ την κριτική επιτροπή (μάλλον θεωρήθηκε χοντροκοµµένη σερβική προπαγάνδα) μα κέρδισε το σπουδαιότερο των βραβείων: εκείνο του κοινού (τι εἰρωνεία: βραβείο θεσµοθετηµένο από την μπύρα Heineken).
Το 37ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (για συντομία ΔΦΚΘ) θέλησε να φέρει το κοινό σε επαφή μ’ έναν τόσο κοντινό γνωστό του άγνωστο: τον βαλκανικό κινηµατογράφο.
ΤΟ ειδικό αφιέρωμα Ματιές στα Βαλκάνια αυτή την αποστολή είχε (και την εξετέλεσε µε απόλυτη επιτυχία): να µας παρουσιάσει το σημερινό πρόσωπο του κινηματογράφου στα Βαλκάνια.
Στα πλαίσια του αφιερώματος προβλήθηκαν οι ταινίες: ἔπιστροφή στην θάλασσα του ἸΜπόγκνταν Ντουμιτρέσκου (1994-Ρουμανία), Φόνος εκ προµελέτης του Γκορσίν Στογιάνοβιτς (1996-Σλοβενία), Το μαύρο χελιδόνι του Γκεόργκι Ντουλγκέροφ {1996-Βουλγαρία) καθώς και η τούρκικη Αγάπη µε νόημα (1995), αποτελούμενη από πέντε μικρού µήκους ταινίες Ο ιππότης, η Χιονάτη κι ο προδότης -Το µυστικό – Γκουλ και Άντεμ- Πείτε της πὠς την αγαπώ- Τούρκικα γλυκά.
Τέλος στα πλαίσια του αφιερώματος Ματιές στα Βαλκάνια τιμήθηκε ο σπουδαίος Ρουμάνος δημιουργός Λουτσιάν Πιντίλιε με το αναδροµικό αφιέρωμα στο σύνολο του έργου του. Το βαλκανικό σινεµά υπάρχει. Κάτω απ’ τις χειρότερες συνθήκες οι Βαλκάνιοι γυρίζουν ταινίες- και τι ταινίες!
Το ζητούμενο είναι να βρεθεί ένας τρόπος να υπάρξει µια Επικοινωνία μεταξύ των µελών της Βαλκανικής κινηµατογραφικής κοινότητας.
Εδώ μπαίνει στο παιχνίδι το νεοσύστατο Βαλκανικό Επιμελητήριο Κινηματογράφου (ΒΕΚ).
Τον Οκτώβριο του 1996, στην Ἀθήνα, στα πλαίσια του 9ου Πανοράµατος Ευρωπαϊκού Κινηµατογράφου της ᾿Ελευθεροτυπίας” έγινε η πρώτη γενική Συνέλευση των ιδρυτικών του Επιμελητηρίου Κινηματογράφου (Balkan Film Board), που την αποτελούσαν µέλη από τις ακόλουθες χώρες: Ελλάδα, Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία, Ρουμανία, Τουρκία. Στη συνέλευση έγινε η κατ’ αρχήν έγκριση του καταστατικού του ΒΕΚ όπου και εμφανίσθηκε ως έδρα (ποια άλλη;) η Θεσσαλονίκη. Η ιδέα για την δηµιουργία του Επιμελητηρίου ξεκίνησε εδώ και δύο περίπου χρόνια από µια ομάδα ανθρώπων (κριτικών και σκηνοθετών, αρχικά από την Ελλάδα και την Γιουγκοσλαβία) και αναπτύχθηκε σε πολλαπλές συζητήσεις που έγιναν σε διάφορα διεθνή και εθνικά φεστιβάλ (Καννών, Βενετίας, Βελιγραδίου, Βερολίνου, Θεσσαλονίκης, Δράµας και Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου στην Αθήνα).
Θεωρώ τον ρόλο που µπορεί να παίξει το Επιμελητήριο αποφασιστικό γι’ αυτό παραθέτω και τους βασικούς του σκοπούς:
1. Ἡ ανάπτυξη ελευθέρων ιδεών στον χώρο του οπτικοακουστικού και η σύσφιξη των σχέσεων και η ενθάρρυνση στενότερης συνεργασίας ανάµεσα στους επαγγελµατίες του κινηματογράφου των βαλκανικών χωρών.
2. Η ενθάρρυνση και βοήθεια στην παραγωγή, την διανοµή και την ανταλλαγή του οπτικοακου- στικού προϊόντος ανάµεσα στις χώρες αυτές.
3. Η διοργάνωση συναντήσεων, σεμιναρίων, συµποσίων κι άλλων παρεμφερών εκδηλώσεων.
4. Ἡ διοργάνωση Βαλκανικού Φεστιβάλ µε την προβολή Κινηµατογραφικών κ.ά. τηλεοπτικών ταινιών όλων των εἰδών (ταινιών μυθοπλασίας, ντοκυμανταίρ και animation, μικρού και µεγάλου μήκους).
5. Η δηµιουργία Τράπεζας Πληροφοριών σχετικά µε το Οπτικοακουστικό προϊόν (ταινίες, τηλεοπτικές και βιντεοπαραγωγές) καθώς και σχετικές εκδόσεις.
6. Η ενθάρρυνση και συμμετοχή στην προβολή βαλκανικών ταινιών στα προγράµµατα διεθνών και εθνικών φεστιβάλ.
7.Η µε οποιονδήποτε άλλο τρόπο προώθηση και προβολή του οπτικοακουστικού προϊόντος, όχι µόνο στις βαλκανικές χώρες αλλά και στον υπόλοιπο κόσµο.
Να σημειώσουμε πως πρόεὄρος του Δ.Σ. του Επιμελητηρίου είναι ο Εμίρ Κουστουρίτσα. Εύχομαι το ΒΕΚ να κατορθώσει την επίτευξη όλων των στόχων του και να ξεκινήσει αυτός ο κινημα;τογραφικός βαλκανικός διάλογος.
Άλλωστε ο Λουτσιάν Πιντίλιε το πιστεύει; “Οι χρόνοι των πολέµων στα Βαλκάνια έχουν τελειώσει, γιατί εξέλειψαν πλέον οι αιτίες τους και θεωρώ ότι µια καινούργια εποχή αρχίζει µετά την διαβολική που ζήσαμε. Πιστεύω σε µια νέα βαλκανική αναγέννηση και σε µια συνεργασία στην κινηματογραφική παραγωγή᾽.
Ο Βούλγαρος Γκεόργκι Ντουλγκέροφ το ομολογεί: “Για µένα ήταν πολύ καλή έκπληξη το γεγονός ότι μαζεύτηκαν βαλκανικές ταινίες για να παιχτούν σ’ ένα ενιαίο πρόγραµµα, στο πλαίσιο ενός διεθνούς φεστιβάλ. Ελπίζω ότι εδώ, στην Θεσσαλονίκη, θα γίνει µια αρχή για ένα µεγάλο πανόραμα του Βαλκανικού Κινηματογράφου”. Ο Αλβανός Κουτζίμ Κάσκου “χαίρεται ιδιαίτερα που είναι η Ελλάδα η χώρα που ανέλαβε αυτή την πρωτοβουλία, γιατί είναι µια χώρα που έχει τα εχέγγυα από πλευράς πολιτισμού (και θεωρώ µέρος του πολιτισμού το σινεμά) να διοργανώσει κάτι τέτοιο”. Θεωρώ τα Βαλκάνια γειτονιά µου. Την αγαπώ αυτή την γειτονιά. Τσαντίζοµαι όταν υψώνονται τείχη και κόβεται η επαφή µε τους γείτονες. Ματώνει η ψυχή µου όταν η γειτονιά µου βάφεται Κόκκινη. (Την ώρα που γράφω τούτες τις γραµµές άσχηµα µαντάτα φθάνουν απ’ το εξεγερµένο Βελιγράδι). Μαλακώνω όταν διαβάζω ή βλέπω ιστορίες βαλκαγικές.
Το λέει και η πρωταγωνίστρια στο φινάλε της ταινίας Μπίζνες στα Βαλκάνια του Βασίλη Μπουντούρη: «Έλληνες σκάρτοι, Ρουµάνοι σκάρτοι, όλοι αδέλφια.»
