Η επίθεση του Αζερμπαϊτζάν στην Αρμενία, ο τουρκικός παράγοντας και η απούσα Ρωσσία

821

του Δρ. Κωνσταντίνου Δ. Γεώρμα

Η σύγκρουση για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ

Οι συγκρούσεις μεταξύ Αρμενίων και Αζέρων ξεκίνησαν πριν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1988. Τότε, οι Αρμένιοι, που συνιστούν την συντριπτική πλειοψηφία αυτού του θύλακα, ζήτησαν την ένωσή τους με την Αρμενία και κήρυξαν την ανεξαρτησία τους από το Αζερμπαϊτζάν. Το 1992, ξέσπασε πόλεμος μεταξύ των δύο μερών. Υπολογίζεται ότι οι απώλειες άγγιξαν τους 30.000 ανθρώπους[1].

Το 1994, έπειτα από παρέμβαση των Ρώσσων, κηρύχτηκε ανακωχή, αλλά κατά διαστήματα οι συγκρούσεις αναζωπυρώνονταν. Όπως για παράδειγμα το 2016, όπου έως την νέα μεσολάβηση των Ρώσσων, 200 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Όλη αυτή την περίοδο και τα δύο επένδυσαν ιδιαίτερα στις στρατιωτικές υποδομές τους. Το Αζερμπαϊτζάν, ωστόσο, λόγω του γεγονότος ότι διαθέτει αρκετά έσοδα από το πετρέλαιοn έχει κατορθώσει να αναβαθμίσει το οπλοστάσιό του. Όμως, σύμφωνα με τους ειδικούς, ακόμα δεν έχει την στρατιωτική ισχύ για να καταβάλλει πλήρως την Αρμενία.

Η αναζωπύρωση των μαχών, ο ρόλος της Τουρκίας και η απούσα Ρωσσία

Όλα άρχισαν τον προηγούμενο Ιούλιο, όταν έλαβαν επεισόδια στα σύνορα μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς ότι οι συγκρούσεις έγιναν σε αρκετά σημεία των συνόρων, αλλά δεν είχαν κανένα όφελος από την πλευρά του Αζερμπαϊτζάν. Έτσι τουλάχιστον φάνηκε στην αρχή και γι’ αυτό οι Ρώσσοι δεν έδωσαν κάποια ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός και …κοιμήθηκαν ήσυχοι.

Ωστόσο, το Αζερμπαϊτζάν, σε μια μέθοδο που έχει ανατριχιαστικές ομοιότητες με τα τεκταινόμενα στο Αιγαίο, βασικά αυτό που έκαναν είναι να δοκιμάζουν την ετοιμότητα των στρατιωτικών δυνάμεων της Αρμενίας. Η τελευταία, ωστόσο, αποδείχτηκε ότι έχει μεγαλύτερη εμπειρία από τον πάνσοφο Πούτιν και, προετοιμαζόταν, με τα όσα μέσα έχει στη διάθεσή της, για παν ενδεχόμενο.

Σε μια έτερη ανατριχιαστική ομοιότητα με την Ελληνική περίπτωση, τόσο ο Αλίεφ όσο και ο Ερντογάν, που είναι σίγουρα πίσω από αυτή την ενέργεια θεώρησαν ότι ο νέος πρωθυπουργός της Αρμενίας, που αναδείχτηκε μετά μάλιστα και από μια «Βελούδινη επανάσταση», θα είναι πολύ πιο «ρεαλιστής» και «ευέλικτος» για να αποδεχθεί μια λύση αναφορικά με το Ναγκόρνο Κάραμπαχ. Μάλιστα, ποντάρισαν και στο γεγονός ότι ο κορωνοϊός θα υπονομεύσει το κύρος της κυβέρνησης, αφού η Αρμενία δοκιμάστηκε σκληρά από την πανδημία. Ωστόσο, ο πρόεδρος της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν με τη δήλωσή του ότι «Το Καραμπάχ είναι Αρμενία, τελεία και παύλα», έδωσε τέλος σε τέτοιες ψευδαισθήσεις.

ΟΙ μετέπειτα κινήσεις από την πλευρά του Αζεροτουρκικού μετώπου είναι γνωστές. Τον Αύγουστο, Τουρκία και Αζερμπαϊτζάν προχώρησαν σε «στρατιωτικά γυμνάσια», βασικά προετοιμασίες για την επερχόμενη επίθεση. Από την πλευρά του ο Αλίεφ καθαίρεσε τον υπουργό Εξωτερικών, γιατί τον θεώρησε πολύ υπέρ των ειρηνευτικών συνομιλιών.

Έτσι, με τους Ρώσους απασχολημένους στα μέτωπα της Συρίας, της Λιβύης, της Λευκορωσίας και του Ναβάτνι, ο Αλίεφ θεώρησε ότι τώρα ήρθε η ώρα για την μεγάλη επίθεση.

Πράγματι, η Ρωσσία έμεινε έκπληκτη από την νέα κατάσταση και ανήμπορη να δράσει. Συνηθισμένη να παίζει το ρόλο του διαμεσολαβητή, βρέθηκε ξαφνικά σε μια κατάσταση όπου έπρεπε να πάρει τη θέση κάποιου και, τελικά, παρέμεινε σε παραινέσεις του τύπου να μην κλιμακωθεί η σύγκρουση! Μάλιστα λέγεται ότι ο Πούτιν δεν έχει καν τολμήσει να μιλήσει στον Ερντογάν –γιατί οι συζητήσεις που είχε μαζί του τον Ιούλιο φαίνεται να ήταν πολύ δύσκολες[2].

Το σίγουρο είναι ότι ένας από τους λόγους που οδήγησαν στις πρόσφατες μάχες είναι η δραστική κλιμάκωση της εμπλοκής του τουρκικού παράγοντα[3]. Αμέσως μετά τις στρατιωτικές αντιπαραθέσεις στα σύνορα, τον Ιούλιο, τουρκικές και αζερμπαϊτζανές στρατιωτικές δυνάμεις προχώρησαν σε κοινά στρατιωτικά γυμνάσια. Επιπλέον, όταν ο Ερντογάν μίλησε στα Ηνωμένα Έθνη τον προηγούμενο μήνα κατακεραύνωσε την αναποτελεσματικότητα των ειρηνευτικών συνομιλιών. Επιπλέον, περιέγραψε την Αρμενία ως το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ειρήνη στον Νότιο Καύκασο. Είναι γνωστό ότι τουρκικά αεροπλάνα κατέρριψαν ένα αρμενικό, ενώ η Τουρκία μεταφέρει πυρετωδώς Σύριους μισθοφόρους της στις εμπόλεμες ζώνες.

Η ανάγκη κλιμάκωσης από την πλευρά του Αζερμπαϊτζάν

Έχοντας προετοιμάσει την κοινή γνώμη, έχοντας σε συνεργασία με τους «αδελφούς Τούρκους» επεξεργαστεί την συγκεκριμένη επίθεση, ο Αλίεφ είναι αναγκασμένος να παρουσιάσει μια «τεράστια νίκη», για να υπάρξει η δυνατότητα αποκλιμάκωσης της σύγκρουσης. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και η κατάκτηση ενός μικρού χωριού εορτάζεται ως τεράστια νίκη του στρατού του Αζερμπαϊτζάν. Ωστόσο, από το πεδίο της μάχης διακρίνεται ότι η γενναιότητα των Αρμενίων, έχει καταστήσει δύσκολη έως αδύνατη την προέλαση των Αζέρων. Συνέπεια αυτού είναι ο Αλίεφ να ξεκινήσει τον βομβαρδισμό κατοικημένων περιοχών, κλιμακώνοντας έτσι επικίνδυνα τη σύρραξη.

Σε αυτό τον βοηθά η απουσία του διεθνούς παράγοντα. Οι ΗΠΑ έχουν εδώ και δεκαετίες να ασχοληθούν ουσιαστικά με την συγκεκριμένη περιοχή. Από την Ευρωπαϊκή Ένωση μόνον ο Μακρόν κινείται προς υπεράσπιση της Αρμενίας, αλλά η προεδρία της Γερμανίας, που τόση ευαισθησία έχει δείξει για την δηλητηρίαση ενός Ρώσσου αντιφρονούντα, προφανώς δεν ενδιαφέρεται όταν ένας λαός σφαγιάζεται με τη βοήθεια και της συμμάχου της Τουρκίας. Το Ιράν που προσπάθησε στην αρχή να δράσει πυροσβεστικά, πολύ γρήγορα και πιθανά έπειτα από πιέσεις του τουρκικού παράγοντα, άλλαξε στάση[4].

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η στάση του Ισραήλ. Είναι βέβαια αποδεκτό μία χώρα να επιθυμεί να πουλήσει πολεμικό της υλικό. Όπως αναφέρει το Ερευνητικό Ινστιτούτο της Στοκχόλμης για την Ειρήνη, πράγματι το Ισραήλ, μεταξύ 2006 και 2019, έχει προμηθεύσει το Αζερμπαϊτζάν με πολεμικό υλικό αξίας 825 εκατομμυρίων δολαρίων[5].Πρόσφατα, όπως είναι γνωστό, η Αρμενία προχώρησε σε ανάκληση του πρέσβη της στο Ισραήλ, όχι για τις πωλήσεις, αλλά για το γεγονός ότι εν μέσω πολεμικών συρράξεων, δύο πολεμικά μεταγωγικά αεροπλάνα του Αζερμπαϊτζάν προσγειώθηκαν στο Ισραήλ και, προφανώς, φορτώθηκαν με πολεμικό υλικό για την τρέχουσα σύρραξη.

Η όλη κατάσταση μοιάζει να βρίσκεται σε ένα αδιέξοδο. Η Ρωσσία, που είναι μια δύναμη που θα μπορούσε να θέσει τέλος στη σύρραξη, έρχεται αντιμέτωπη με την πολιτική της, που δεν είναι τίποτε άλλο από το γεγονός ότι έχει συνεισφέρει στην άνοδο της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης. Η Γαλλία είναι πολύ μακριά για να μπορέσει να παρέμβει άμεσα και οι ΗΠΑ, με τον Πρόεδρο να είναι στο νοσοκομείο δεν φαίνεται να έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα τεκταινόμενα. Ιδιαίτερη ανησυχία προξενεί επίσης και η πολιτική ίσων αποστάσεων που διακρίνεται μέσα από την ανακοίνωση του ελληνικού υπουργείο Εξωτερικών για τον πολεμική εμπλοκή στην περιοχή. Μία ανακοίνωση, που παραγνωρίζει σημαντικά στοιχεία της σύρραξης, όπως την εμπλοκή ξένων αεροπορικών δυνάμεων και την χρήση μισθοφόρων, για να μην πούμε ότι παραγνωρίζει ότι οι δύο λαοί, Αρμένιοι και Έλληνες, είναι θύματα της στρατηγικής των γενοκτονιών που καλλιεργεί η Τουρκία, ενώ παραβλέπει και το γεγονός ότι ήταν το Αζερμπαϊτζάν που ξεκίνησε την επίθεση, όσο και τις επιθέσεις εναντίον αμάχων. Ίσως θα πρέπει να μελετηθούν καλύτερα οι δηλώσεις του σύμμαχού μας Μακρόν για «ασύμμετρες επιθέσεις» και άμεση κατάπαυση του πυρός, για άμεση καταδίκη της αποστολής τζιχαντιστών από μέρους τη Τουρκίας και την κατηγορία εναντίον της για «εμπρηστική φρασεολογία και δηλώσεις». Μήπως πρέπει να εκδοθεί μια παρόμοια ανακοίνωση και από την Ελλάδα; Μήπως ήρθε η ώρα να στείλουμε ανθρωπιστική βοήθεια στην Αρμενία; Γιατί όσο και να μας χαϊδεύουν τα αυτιά οι Γερμανοί, εμείς είμαστε ο επόμενος στόχος.

---

[1]Isabelle Khurshudyan, Why Nagorno-Karabakh has pitted Armenia and Azerbaijan for decades, The Washington Post, 2.10.2020.

[2] Pavel K. Baev, No peacemakers for the new/old Caucasian war, Brookings, 30.9.2020.

[3] Henry Foe & Laura Pitel, Turkey’s support role complicates latest Nagorno-Karabakh flare-up, Financial Times, 29.09.2020.

[4]Η επίθεση ενάντια στην αρχική θέση του Ιράν ήταν συντονισμένη. ΒλέπεAbdolsalam Salimipoor   ANALYSIS – Iranian media fails in Azerbaijan-Armenia tension. Some Iranian media outlets, journalists prefer to stand by Yerevan gov’t, despite UN resolutions call Armenia occupier, Anadolu Agency, 3.10.2020

[5]Noa Landau and Reuters, Armenia Recalls Israel Ambassador Over Arms Sales to Azerbaijan, Haaretz, 2.10.2020.