του Ρ. Μεντβέντεφ, από το Άρδην τ. 19-20, Απρίλιος-Ιούνιος 1999
Ο Ρόυ Μεντβέντεφ είναι ιστορικός. Υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές της παράνομης αντιπολίτευσης κατά την διάρκεια του καθεστώτος Μπρέζνιεφ, και ένας από τους εκδότες του παράνομου Σαμιζντάτ. Θεωρείται ένας από τους “φιλοδυτικούς” Ρώσους διανοούμενους και γΓ αυτό το άρθρο του που δημοσιεύτηκε στην ιταλική εφημερίδα Republica στις 20 Απριλίου είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό για την κατάσταση των πνευμάτων στη Ρωσία.
Οι βομβαρδισμοί της Σερβίας με νατοϊκούς πυραύλους προκάλεσαν στη Ρωσία μια πραγματική έκρηξη οργής, τόσο δυνατής και γενικευμένης που όχι μόνο εκπλήσσει τους παρατηρητές, αλλά έφτασε να μεταβληθεί σε σημαντικό παράγοντα της σύγκρουσης, που κανείς δεν τον είχε αντιμετωπίσει προηγουμένως. Τα τελευταία πενήντα χρόνια δεν υπήρξε γεγονός, στον κόσμο ή στη Ρωσία, ικανό να προκαλέσει τόσο έντονα και αυθόρμητα συναισθήματα. Όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως το 95% των Ρώσων πολιτών καταδικάζουν τις ενέργειες του NATO. Δεκάδες χρόνια είχε να εμφανιστεί τέτοια ομοφωνία στη χώρα μας.
Στη διαμαρτυρία αυτή ενώνονται φοιτητές, μαθητές, ακόμα και οι φανατικοί οπαδοί των ποδοσφαιρικών ομάδων που, μέχρι χθες, ήταν απολύτως αδιάφοροι για την πολιτική, ενώ, σήμερα, πετούν αυγά και μπουκάλια στην αμερικανική πρεσβεία. Εκατοντάδες Ρώσοι εθελοντές βρίσκονται ήδη στη Σερβία, χιλιάδες βρίσκονται στον δρόμο και δεκάδες χιλιάδες ετοιμάζονται να τους ακολουθήσουν. Για την πρόθεσή τους να πάνε να υπερασπιστούν τους Σέρβους δεν μιλούν μόνο οι κοζάκοι και οι αξιωματικοί των αλεξιπτωτιστών, αλλά ακόμα και οι στρατηγοί και οι διοικητές των στρατιωτικών περιφερειών. Πού οφείλεται αυτή η έκρηξη οργής, γύρω από την οποία συσπειρώνονται όλοι οι πολιτικοί της αντιπολίτευσης, μέχρι και προσωπικότητες γνωστές για τη φιλο-δυτική τους στάση;
Οι πολιτειολόγοι προσπαθούν να κατανοήσουν τα κίνητρα της νατοϊκής επίθεσης. Κανείς δεν πιστεύει τη θέση της υπεράσπισης των “δυτικών αξιών” ή την επιθυμία αποτροπής μιας “ανθρωπιστικής καταστροφής”. Οι βόμβες και οι πύραυλοι δεν κατάφεραν παρά να επιδεινώσουν αυτήν την καταστροφή, δίνοντας τροφή σε όλες τις αμφιβολίες της Ρωσίας, του αραβικού κόσμου και της Ινδίας, κυρίως σε ό,τι αφορά το ζήτημα των δυτικών αξιών. Η διαμάχη ανάμεσα στους ορθόδοξους Σέρβους και τους Αλβανούς μουσουλμάνους διαρκεί στο Κόσο-βο πάνω από τέσσερις αιώνες. Αυτές οι παλιές διενέξεις δεν μπορούν να λυθούν με τις βόμβες που πέφτουν στο Βελιγράδι και την Πρίστινα. Οι δικαιοδοσίες του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας, που αποτελούν σημαντικές προϋποθέσεις του διεθνούς δικαίου, παραβιάστηκαν. Οι πολιτικοί αναλυτές γράφουν πως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το NATO θέλουν να δοκιμάσουν, επιχειρησιακά, τους νέους τύπους όπλων υψηλής τεχνολογίας. Λέγεται πως το NATO, αφού έχασε τον αντικειμενικό του στόχο, εξαιτίας της διάλυσης του Συμφώνου της Βαρσοβίας και της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ, αναζητεί ένα νέο λόγο ύπαρξης. Το NATO δεν έχει πλέον εχθρό στην Ανατολή, ενώ νέες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης γίνονται μέλη της συμμαχίας και χρειάζονται τεράστιοι πόροι για τον εξοπλισμό τους.
Η επιδείνωση των σχέσεων στο εσωτερικό της ανατολικής Ευρώπης βοηθάει στο να εξηγηθεί η χρησιμότητα του NATO. Άλλωστε, οι πιο σχολαστικοί ειδικοί της γεωπολιτικής μάς λένε επίσης πως υπάρχει μια διαμάχη ανάμεσα σε δύο υποθέσεις για την ανάπτυξη του κόσμου: η μία θα επιθυμούσε έναν πολυπολικό πλανήτη και η άλλη, αντίθετα, βλέπει έναν κόσμο που κυβερνάται από έναν ηγέτη και ένα μοναδικό κέντρο ισχύος, την Αμερική. Συμβαίνει μάλιστα να ακούγεται πως οι Ηνωμένες Πολιτείες φοβούνται την οικονομική και χρηματιστική ανεξαρτησία της Δυτικής Ευρώπης και γι’ αυτό προσπαθούν να συνδέσουν αυτές τις χώρες και το ευρώ τους με τα εγκλήματα που διαπράττουν από κοινού και με το αίμα των Σέρβων. Όλες αυτές οι θεωρήσεις μπορούν, αναμφίβολα, να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των πολιτικών και των διπλωματών, των στρατιωτικών αρχηγών αλλά δεν μπορούν να αλλάξουν τη γνώμη των απλών πολιτών της Ρωσίας.
Η γεμάτη ορμή αντίδραση των ανθρώπων της χώρας μου στα γεγονότα που συμβαίνουν στα Βαλκάνια δεν έχει να κάνει με τη σφαίρα της πολιτικής αλλά αφορά περισσότερο τη σφαίρα του συναισθήματος. Οι αιτίες της οργής των Ρώσων είναι πολλές. Θα σας εκθέσω κάποιες από αυτές, εκείνες που εγώ θεωρώ τις πιο σημαντικές, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την εθνική συνείδηση και την ψυχολογία των Ρώσων, τις ιστορικές μας παραδόσεις και αξίες, τη δική μας αίσθηση για το δίκαιο και το άδικο, για την τιμή και την ατιμία.
1. Οι δυνατοί χτυπούν τον αδύναμο. Πολλοί εναντίον ενός. Σχεδόν είκοσι από τις ισχυρότερες χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων τριών χωρών που θεωρούνται μεγάλες δυνάμεις, επιτίθενται στη Σερβία. Το θέαμα που μας μεταφέρει καθημερινά η τηλεόραση είναι αποκρουστικό και απαράδεκτο σύμφωνα με την ιδέα των Ρώσων για τη δικαιοσύνη. Και δεν μιλώ για την επίδραση που έχει επάνω μας η συμμετοχή της Γερμανίας και της Τουρκίας. Οι μνήμες του τελευταίου πολέμου είναι ακόμα πολύ ζωντανές στη Ρωσία.
2. Ο οπλισμένος χτυπά τον άοπλο. Η Σερβία δεν διαθέτει σύγχρονη αεροπορία και σύγχρονα αντιαεροπορικά ουστήματα. Είναι ανυπεράσπιστη απέναντι στους πυραύλους και τις βόμβες του NATO. Οι πιλότοι και οι πεζοναύτες του NATO δεν διακινδυνεύουν τίποτα, βρίσκονται εκτός κινδύνου και δρουν ατιμώρητοι. Για τους Ρώσους, αυτός είναι ένας άνισος και άτιμος πόλεμος. Χιλιάδες θύματα Σέρβοι και ούτε ένας Αμερικανός ή Γερμανός. Δεν είναι πόλεμος αυτός, είναι λυντσάρισμα.
3. Καταστρέφεται μια σλαβική και ορθόδοξη χώρα, κοντινή στη Ρωσία τόσο στο αίμα όσο και στην πίστη. Εμείς χρησιμοποιούμε συχνά μια μεταφορική έκφραση, μιλάμε για τη Μητέρα Ρωσία ή τη Μητέρα Πατρίδα. Το σύμβολο της Ρωσίας είναι ένα γλυπτό που παριστά μια γυναίκα-μητέρα με ένα σπαθί. Με αυτήν την έννοια, η Σερβία είναι μια μικρή αδερφή, σχεδόν μια κόρη της Ρωσίας. Σε όλους τους πολέμους, που αιματοκύλισαν την Ευρώπη στη διάρκεια των τριών τελευταίων αιώνων, η Σερβία υπήρξε πάντα σύμμαχος της Ρωσίας. Στα τέλη του περασμένου αιώνα, η χώρα μας βοήθησε τους Σέρβους να κατακτήσουν την ανεξαρτησία τους, αλλά και η Σερβία βοήθησε τη Ρωσία να υπερασπίσει την ανεξαρτησία της. Η Σερβία δεν αντιπαρατέθηκε ποτέ στη Ρωσία και ακόμα και σήμερα παραμένει ο μοναδικός σύμμαχος μας στην Ευρώπη. Ο καθένας από μας το ξέρει αυτό καλά από τα μαθητικά του χρόνια.
4. Χτυπούν τη Σερβία για να δώσουν ένα μάθημα και να ταπεινώσουν τη Ρωσία. To NATO θέλει να κυριαρχήσει στη Σερβία, ώστε να μπορεί να απειλεί τη Ρωσία. Η χώρα μας, μόλις που έχει αρχίσει να στέκεται στα πόδια της, να βγαίνει από την κρίση, να αποφασίζει αυτόνομα την πολιτική της. Μόλις τώρα αρχίζει να απελευθερώνεται από ευτελείς πολιτικούς και πολύ πρόσφατα, με την άνοδο του Πριμακόφ, διαθέτει έναν ηγέτη άξιο αυτού του ονόματος. Και γι’ αυτό, η Δύση θέλει να κάμψει όχι μόνο τη θέληση της Σερβίας αλλά και εκείνη της Ρωσίας, θέλει να την βάλει στη γραμμή, να την απωθήσει και πάλι στην Ανατολή, θέλει να την διαιρέσει και να την εξασθενήσει. Το χτύπημα κατά της Σερβίας αποτελεί χτύπημα κατά της αξιοπρέπειας της Ρωσίας. Αυτά τα αισθήματα είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα στον στρατό, στα όργανα ασφαλείας και στο τομέα της άμυνας. Και εξαπλώνονται και στο σύνολο του πληθυσμού.
5. Η Δύση εξαπάτησε και έκλεψε τη Ρωσία. Ο λαός μας άκουγε να του λένε και να του ξαναλένε ότι οι πλούσιες χώρες της Δύσης θα βοηθούσαν τη Ρωσία να χτίσει τη δημοκρατία και την οικονομία της αγοράς. Στη συνείδηση των Ρώσων, που γίνονται όλο και πιο φτωχοί και συχνά σπρώχνονται στην εξαθλίωση, αρχίζει να προχωρεί η ιδέα ότι η Δύση όχι μόνο πρόδωσε τις ελπίδες μας, αλλά και έκλεψε τη χώρα. Οι νέοι πλούσιοι της Ρωσίας έχουν μεταφέρει στη Δύση τα κεφάλαιά τους. Τεράστια κέρδη εξήχθησαν ακόμα και από τους δυτικούς χρηματιστές κερδοσκόπους. Σήμερα, η Ρωσία ζει χειρότερα και πιο φτωχά σε σχέση με δέκα χρόνια πριν, ενώ τα χρέη της απέναντι στη Δύση έχουν δυσανάλογα αυξηθεί. Τώρα, η Δύση επιθυμεί να καταλάβει τη Ρωσία ακόμα και πολιτικά και να της στερήσει τελικά τον χαρακτήρα της ως μεγάλης δύναμης.
Καταλαβαίνω βέβαια ότι αυτά τα επιχειρήματα είναι μαχητά. Εγώ όμως δεν καταθέτω μία άποψη, σας περιγράφω τα συναισθήματα που διακατέχουν σήμερα την πλειοψηφία των Ρώσων οι οποίοι είναι πεισμένοι ότι η Ρωσία δεν έχει πεθάνει ακόμα. Διαθέτει στρατό, ο οποίος σταδιακά ενισχύεται, καθώς και τα καλύτερα όπλα του κόσμου, τα οποία μπορεί να μοιραστεί με τους αδερφούς Σέρβους. Δεν υπάρχει αμφιβολία για το γεγονός ότι, αν συνεχιστεί αυτός ο πόλεμος στη Σερβία, θα μπορούσε να εμπλέξει την Αλβανία, τη Μακεδονία και το Μαυροβούνιο και πολύ περισσότερο τις χερσαίες δυνάμεις του NATO. Σ’ ένα βαθμό, η Ρωσία θα υποχρεωθεί να σταματήσει το εμπάργκο για το οποίο δεσμεύεται με απόφαση του ΟΗΕ. Στη Σερβία θα αρχίσουν να καταφθάνουν όχι μόνο η ανθρωπιστική βοήθεια, αλλά και τα όπλα. Και, αν όχι σήμερα, αύριο, θα είναι δύσκολο να εμποδίσει κανείς την είσοδο της Σερβίας σε μια ένωση με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Θ’ αλλάξουν επίσης οι διαθέσεις και ο ρόλος της Ουκρανίας.
Οι αιτιάσεις σχετικά με τον δεσποτισμό του Μιλόσεβιτς δεν μπορούν να επηρεάσουν τη Ρωσία. Στις σερβικές φυλακές δεν υπάρχουν πολιτικοί κρατούμενοι, και η πιο ριζοσπαστική αντιπολίτευση της δεξιάς και της αριστεράς στηρίζει τον πρόεδρο της Γιουγκοσλαβίας. Δεν γνωρίζω τι βλέπουν στις τηλεοπτικές τους εικόνες οι πολίτες της Αμερικής, της Αγγλίας και της Ιταλίας. Αλλά εμείς βλέπουμε σπίτια, γέφυρες, εργοστάσια και αποθήκες γκρεμισμένες, βλέπουμε χωριά κατεστραμμένα, σταθμούς ηλεκτρικής ενέργειας να καπνίζουν και πολίτες σκοτωμένους. Οι Σέρβοι σχηματίζουν όλη τη νύχτα ανθρώπινη ασπίδα πάνω στις γέφυρες του Βελιγραδίου, και αυτές είναι εικόνες αρχαίες, όπως γράφει ο Σολτζενίτσιν. Βλέπουμε επίσης δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες. Αλλά από πού προσπαθούν να ξεφύγουν; Από τον σερβικό στρατό ή από τις βόμβες; Ποιος διοικεί τον Απελευθερωτικό Στρατό του Κοσσυφοπεδίου; Τι άνθρωποι είναι αυτοί; Είναι άξιοι εμπιστοσύνης; Ποιοι είναι οι στόχοι τους Από που παίρνουν όπλα;
Για να νικήσουν στον πόλεμο πρέπει να λυγίσουν τη θέληση ενός λαού και των ηγετών του Αν η Ρωσία υποστήριζε τη Σερβία, θα ήταν δύσκολο να το πετύχουν. Οι Σέρβοι έχουν πολεμήσει περισσότερο από όσο έχουν ζήσει πάν. στη γη, έχουν γνωρίσει τη φυλακή πολύ περισσότερο διάστημα από όσο έχουν ζήσει ελεύθεροι. Πρακτικά, είναι αδύνατο να νίκη 3ε κανείς αυτόν τον μικρό λαό των Βαλκανίων, έστω και αν μπόρεσε να τον καταστρέψει. Υπαρχει άραγε διέξοδος; Αυτό είναι ένα ζήτημα. Το μόνο που ήθελα θα ήταν να εξηγήσω στους αναγνώστες και στους φίλους μου στην Ιταλία, την αιτία της αγανάκτησης των Ρώσων.
Μετάφραση, Χριστίνα Σταματοπούλου
