του Γ. Παύλου, από το Άρδην τ. 12, Φεβρουάριος-Μάρτιος 1998
Η Θράκη σήμερα: Τόπος κρίσεων και αναφορών
Ζώντας στη Θράκη κανείς και εργαζόμενος εδώ αντιλαμβάνεται εμπειρικά μερικά πράγματα που δύσκολα μπορεί να τα αντιληφθεί ο κάτοικος της Λάρισας ή πολύ περισσότερο της Αθήνας. Ότι δηλαδή η εδαφική ενότητα και ακεραιότητα της Ελλάδας δεν είναι εξασφαλισμένη όταν οι Έλληνες εφησυχάζουν σαν τους εφήβους οι οποίοι κοιμούνται ήρεμα, διότι για όλα φροντίζει «ο μπαμπάς και η μαμά»… Στη Θράκη αργά αλλά σταθερά προετοιμάζεται υπό τους οφθαλμούς μας η βαθμιαία της απόσπαση από την ελληνική υπόσταση. Σε αυτό συμβάλλουν πολλοί παράγοντες οι οποίοι είναι ανάγκη να αναιρεθούν επειγόντως. 0α επισημάνω λοιπόν επί τροχάδην τις βασικές όψεις του θέματος της Θράκης προκειμένου να σας μεταφέρω την εμπειρία ενός πανεπιστημιακού δασκάλου ο οποίος ζει και εργάζεται στον τόπο αυτό περίπου μια εικοσαετία.
Δημογραφικό ζήτημα
Ας αρχίσουμε από το σημαντικότερο κατά τη γνώμη μας ζήτημα που είναι η δημογραφική αναιμία της Θράκης ιδίως προς τα ανατολικά σύνορα, τον Έβρο, Σχολεία διαρκώς κλείνουν και ολόκληρα χωριά ερημώνουν… Καταλαβαίνετε λοιπόν τις επιπτώσεις αυτής της δημογραφικής αναιμίας. Αργά ή γρήγορα θα τεθεί θέμα «διπλής διοίκησης» και αυτό θα είναι η αρχή της αυτονομιστικής διαδικασίας που επί χρόνια τώρα προετοιμάζει η γείτων χώρα….
Είναι λυπηρό να βλέπεις τον ιστορικό οικισμό της Ξάνθης, μιας από τις σημαντικότερες διατηρητέες παραδοσιακές πόλεις της Ελλάδας, να μετασχηματίζεται βαθμιαία σε μουσουλμανική πόλη. Διότι, ενώ η Ελληνική Πολιτεία διαθέτει τεράστια κονδύλια για έργα υποδομής στην παλαιά Ξάνθη, δεν διαθέτει ούτε δραχμή για τη συντήρηση των κτιρίων από τους ιδιοκτήτες τους, έστω υπό μορφή δανείου. Έτσι οι μεν χριστιανοί πουλούν τα σπίτια των πατέρων και παππούδων τους, αφού αδυνατούν να τα συντηρήσουν, οι δε μουσουλμάνοι τα αγοράζουν σε υπέρογκες τιμές. Και βεβαίως οι μουσουλμάνοι της Θράκης καλά κάνουν και έχουν κάθε δικαίωμα να αγοράζουν ως ισότιμοι Έλληνες πολίτες. Πλην όμως δεν τίθεται άραγε καθόλου ως πρόβλημα στο μυαλό των υπευθύνων ότι τα κλασσικά ιστορικά μνημεία χάνουν βαθμιαία την υφή, το ύφος και τη λειτουργία τους. Διότι θα έπρεπε και στους μουσουλμάνους συμπολίτες μας να δίδεται η βοήθεια από την Ελληνική Πολιτεία να αποκτούν στέγη, αν θέλουμε να λεγόμαστε δημοκρατική χώρα και να διασώζουμε την ιστορική μορφή παραδοσιακών οικισμών όπως αυτός της παλαιάς Ξάνθης…
Παλιννοστούντες, δηλ. Έλληνες του Πόντου
Καταρχάς οι Πόντιοι Έλληνες που εκ Ρωσίας και άλλων παρευξείνειων χωρών εγκαταστάθηκαν προσφάτως στην Θράκη δεν είναι παλιννοστούντες. Είναι πρόσφυγες για δεύτερη ή τρίτη φορά, αλλά σε χώρα μητρική των και όχι αλλότριοι, αφού οι άνθρωποι αυτοί είναι γέννημα θρέμμα του Πόντου, του αρχαίου αυτού ελληνικού τόπου όπου ακόμη και τώρα υπάρχουν ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι….
Προσωπικά μπορώ να καταμαρτυρήσω όχι ολίγες περιπτώσεις επιστημόνων και ανθρώπων με πτυχία, γνώσεις αλλά και ήθος, να παρακαλούν απελπισμένοι ένα μεροκάματο οπουδήποτε. Ακόμη είμαι ενήμερος για περιπτώσεις αυτοκτονίας ανθρώπων που δεν άντεχαν τον εξευτελισμό και την περιφρόνηση της υπόλοιπης κοινωνίας, δηλαδή από εμάς τους ντόπιους… Βέβαια από την άλλη μεριά πολλοί ωφελήθηκαν ουκ ολίγον της υπόθεσης των «παλιννοστούντων», εάν λάβουμε υπόψη τον τρόπο αξιοποίησης των διατεθέντων κονδυλίων. Και βέβαια η άγρια εκμετάλλευση του δημοσίου χρήματος έχει εξαγιασθεί στις ημέρες μας και όλοι τηρούμε τη σιωπή των αμνών για την περίπτωση, όπως και για πολλές άλλες. Η Πανεπιστημιακή κοινότητα, η οποία διαχειρίζεται όχι μικρό ποσόν για ποικίλα προγράμματα, ερευνητικά, εκπαιδευτικά και άλλα, δεν κατόρθωσε να αξιοποιήσει, απ’ όσο τουλάχιστον γνωρίζω, ούτε έναν επιστήμονα ή έναν τεχνικό από τους παλιννοστούντες Ποντίους της Θράκης…
Ορεινός όγκος
Εκεί όμως που διαπιστώνουμε τα μεγάλα εθνικά «εγκλήματα» είναι ο μειονοτικός χώρος και ο ορεινός όγκος της Θράκης. Στον ορεινό όγκο ζουν κυρίως Πομάκοι, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. Ας σημειωθεί ότι οι Πομάκοι εξισλαμίστηκαν σχεδόν βίαια πριν περίπου 250 χρόνια όταν σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία είχαμε φαινόμενα μαζικών και βίαιων εξισλαμισμών. Ο ορεινός όγκος αποτελεί περίπου το μισό της Θράκης και έχει μείνει εντυπωσιακά υποανάπτυκτος και απομονωμένος από την υπόλοιπη Ελλάδα. Μπορούμε να πούμε πως μια προσπάθεια ανατροπής του καθεστώτος αυτού έχουν αποτελέσει οι προσπάθειες του πρώην Υπουργού Εθνικής Αμύνης κ. Γ. Αρσένη και των πρώην Σωματαρχών του Δ’ Σ.Σ κ. Μ. Παρα-γιουδάκη και κ. Δ. Δήμου. Κατά τα άλλα ο ορεινός όγκος μέχρι σήμερα παρέμεινε ξέφραγο αμπέλι σε ξένες ανθελληνικές δραστηριότητες. Διότι ένας χώρος απομονωμένος, υποανάπτυκτος και κοινωνικά αποκομμένος, είναι ο ιδανικός χώρος, για να καλλιεργηθεί αυτονομιστικό, διχοτομικό και όποιο άλλο πνεύμα. Αρκεί να πούμε πως μετά τις δύο το μεσημέρι όπου φεύγουν οι λιγοστοί δημόσιοι υπάλληλοι οι οποίοι εργάζονται εκεί, ο ορεινός όγκος ξαναγίνεται μια εντός Ελλάδας Μη Ελλάδα…
Μειονότητα-Μειονότητες
Η μειονότητα της Θράκης δεν είναι ενιαία, αλλά περιλαμβάνει τρεις περίπου διαφορετικές συνιστώσες. Η μεγάλη επιτυχία της τουρκικής προπαγάνδας τα τελευταία 20 χρόνια έγκειται στην κατά μεγάλο ποσοστό ενοποίηση όλων των μουσουλμάνων σε ενιαία μειονοτική κοινωνία. Βέβαια αυτό έγινε κατορθωτό, επειδή η Ελλάδα εγκληματικώς αδιαφόρησε για το θέμα, αρκούμενη σε κάποια επιφανειακά αστυνομικά μέτρα τα οποία στην ουσία διευκόλυναν το έργο της τουρκικής προπαγάνδας. Ας πούμε εξαρχής ότι η μόνη σχέση του ελληνικού κράτους και της Ελληνικής Πολιτείας με τις μειονότητες της Θράκης ήταν πελατειακή, εννοώντας με αυτό την ψηφοθηρία των κομμάτων. Μάλιστα ο τυφλοκομματικός ψηφοθηρισμός και ο κομματικός ανταγωνισμός ανέδειξε και συνεχίζει να αναδεικνύει «ηγέτες» εντός των μειονοτήτων, οι οποίοι ουσιαστικά προωθούν τον τουρκικό σχεδιασμό. Το σχέδιο της Τουρκίας για τη Θράκη είναι απλό. Αφού αρχικά δημιουργηθεί ενιαία συνείδηση, είτε με την επωνυμία «τουρκική» (παλαιότερη προσπάθεια) είτε u; την επωνυμία «μουσουλμανική» (νεότερη έκδοση της τουρκικής στρατηγικης τότε εύκολα περνάμε στη διπλή διοίκηση. Αρχικά η ύπαρξη διπλής διοικητικη; λειτουργίας (διπλή γλώσσα, διπλά σχολεία, διπλές υπηρεσίες κλπ.) θα ακούγεται και θα φανεί κάτι το αθώο και σύμφωνο με τα δικαιώματα των μειονοτήτων… Μετά τη διπλή διοίκηση εύκολα μπορεί να προωθηθεί η αυτονομία kc. ουσιαστικά η διχοτόμηση την οποία θα ακολουθήσει, εάν οι συνθήκες το επιτρέψουν, η ένωση. Το σενάριο αυτό ακολουθήθηκε ήδη στην Κύπρο και εφαρμόζεται με τον ίδιο τρόπο στην Θράκη Σήμερα αν υπάρχει καταπίεση και εκφοβισμός της μειονότητας, αυτός προέρχεται από τους μεσάζοντες που συντ-θως είναι άνθρωποι του τουρκικού προξενείου και ασκούν άτυπη αστυνομεύσεις βάρος των απλών μουσουλμάνων πολιτών. Επομένως η ευθύνη της Ελληνικής Πολιτείας έγκειται ακριβώς στο ότι δεν προφυλάσσει τον μειονοτικό πληθυσμό από τους «προστάτες» του οι οποίοι τον διαχειρίζονται ως κοπάδι που αποφέρει ουκ ολίγο κέρδος. Και για να πάμε λίγο μακρύτερα, ο κομματικός μηχανισμός αλλά συχνά και οι ελληνικές υπηρεσίες «αξιοποιούν» τους μεσάζοντες και τους αναδεικνύουν χάριν κομματικών και άλλων μικροσυμφερόντων έτσι ώστε οι απλοί μουσουλμάνοι να παίρνουν το σαφές μήνυμα ότι αν θέλουν να πετύχουν οτιδήποτε, αυτό το μπορούν μόνο αν προσφύγουν στους μεσάζοντες… Η υπόλοιπη ελληνική κοινωνία πολύ λίγο επικοινωνεί με την μουσουλμανική με τρόπο ουσιαστικό έτσι ώστε να υπάρξει διέξοδος άλλη από αυτήν που προσφέρει η τουρκική προπαγάνδα. Μάλιστα οι διάφορες ελληνικες υπηρεσίες συχνά βλέπουν με δυσπιστία μια αυθόρμητη επικοινωνία με τους μουσουλμάνους της Θράκης και όχι μονο δεν την βοηθούν αλλά και όταν μπορούν την εμποδίζουν και την αναιρούν. Eτσι ουσιαστικά συμβάλλουν στην κοινων.·” απομόνωση των μουσουλμάνων κάτι που επιδιώκει με κάθε τρόπο και η τουρκ.·-προπαγάνδα… Βέβαια το ελληνικό κράτος δαπανά τεράστια ποσά για την υγεία, την εκπαίδευση, την οικονομική ανάπτυξη της μουσουλμανικής κοινωνία; χωρίς ουδεμία διάκριση μεταξύ των μουσουλμάνων και των υπόλοιπων Ελλήνων και αυτό δεν θα πρέπει να αποκρύπτεται. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια ολο και πιο πολύ υπάρχει ουσιαστική υποστήριξη των μειονοτήτων μέσω προγραμμάτων της Ε.Ε. που απευθύνονται προς τον μειονοτικό πληθυσμό, μολονότι έχουμε τις επιφυλάξεις για τον τρόπο διαχείρισης αυτών των προγραμμάτων.
Εκπαίδευση
Εδώ θα πούμε δύο λόγια για το εκπαιδευτικό ζήτημα σε σχέση με το μειονοτικό πληθυσμό. Η μειονοτική εκπαίδευση παρουσιάζει πολλές αδυναμίες ιδίως στον ορεινό όγκο. Διότι εκεί κατά κύριο λόγο και εκτός εξαιρέσεων, δάσκαλοι και καθηγητές πηγαίνουν για αγρανάπαυση και διακοπές. Τα μηνύματα που εκπέμπουν ορισμένοι συνεπείς εκπαιδευτικοί είναι ότι δεν γίνεται σοβαρή δουλειά. Και απ’ όσο μπορώ να γνωρίζω
αυτό αληθεύει κατά πολύ: ώρες που δεν γίνονται, διαλείμματα εκτεταμένα και εν γένει έλλειψη συνέπειας και σοβαρής επαγγελματικής σοβαρότητας. Τα παιδιά τελειώνουν το δημοτικό σχολείο και δεν καταλαβαίνουν ελληνικά. Ευθύνη έχουν τα γραφεία μειονοτικής εκπαίδευσης αλλά και όσοι εκ των εκπαιδευτικών δεν εργάζονται με ζήλο και συνέπεια. Οφείλω να αναφέρω εδώ δύο εκπαιδευτικούς, τον Κυριάκο και την Χρύσα Κουνταρδά, οι οποίοι επί επτά χρόνια έμειναν και εργάζονταν με ζήλο σε μεγάλο χωριό της ορεινής περιοχής. Λοιπόν σε αυτό το χωριό ακόμη και σήμερα όλο το χωριό θυμάται, τιμά και αγαπάει αυτούς τους εκπαιδευτικούς με τρόπο μοναδικό, όπως το διαπίστωσα με τα ίδια μου τα μάτια…
Ένα άλλο ζήτημα, όσον αφορά την μειονοτική εκπαίδευση, είναι ο τρόπος παραγωγής μουσουλμάνων δασκάλων. Νομίζω πως η σχολή της θεσσαλονίκης με την προσωνυμία ΕΠΑΘ δεν εξυπηρετεί πλέον ουδεμία σκοπιμότητα. Οι μουσουλμάνοι δάσκαλοι θα πρέπει να φοιτούν στα παιδαγωγικά τμήματα όπως όλοι οι υπόλοιποι δάσκαλοι. Διότι έχω την αίσθηση ότι οι ΕΠΑΘίτες δάσκαλοι υστερούν κατά πολύ και υπολείπονται σε γνώση και μορφωτική δεξιότητα των υπολοίπων δασκάλων. Συγχρόνως δε η απομόνωσή των από την υπόλοιπη φοιτητική κοινωνία τους καθιστά αδύναμους να αντιδράσουν σε ψυχολογικές πιέσεις που ασκούνται από ξένα κέντρα. Έτσι δημιουργείται μια τάξη μουσουλμάνων οι οποίοι συνεχίζουν να μεταφέρουν το φρόνημα της απομόνωσης και της αποξένωσης από την υπόλοιπη ελληνική κοινωνία,..
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης έχει παίξει μέχρι σήμερα ουσιαστικό ρόλο όσον αφορά την ανάπτυξη και την άρση της απομόνωσης της Θράκης… Πιστεύω ότι μεγάλη ευθύνη έχουμε εμείς οι Πανεπιστημιακοί για το ότι το ΔΠΘ έχει μείνει ακόμη μια μικρή Πανεπιστημιούπολη των 5-6 χιλιάδων φοιτητών. Διότι ουδέποτε δεν διεκδικήσαμε συστηματικά και ουσιαστικά την ανάπτυξη του ΔΠΘ σε πλήρη Πανεπιστημιούπολη των 30 και 40 χιλιάδων φοιτητών…
Παράλληλα με το Πανεπιστήμιο η προώθηση παράλληλων δράσεων είναι αναγκαία. Ήδη κάποιοι από εμάς εργάσθηκαν και πέτυχαν να πείσουν την πολιτεία για την ίδρυση του Διεθνούς Επιστημονικού Κέντρου Πολύπλοκων Συστημάτων. Εάν η απόφαση αυτή υλοποιηθεί σωστά τότε παράλληλα με το ΔΠΘ θα υπάρξει ένα νέο διεθνές επι-
στημονικό κέντρο το οποίο προσελκύοντας επιστημονικό δυναμικό απ’ όλο τον κόσμο καθώς και μεταπτυχιακούς φοιτητές θα αναδείξει την Θράκη σ’ ένα Διεθνές κέντρο της επιστήμης και της τεχνολογίας. Στην ίδια κατεύθυνση θα συμβάλει και η Τεχνούπολις η οποία προωθείται από διακεκριμένους Έλληνες επιστήμονες της Αμερικής για να δημιουργηθεί στην Θράκη.
Η νέα διάσταση της Θράκης
…Εάν η Μακεδονία αποτελεί τη γέφυρα με τη Δυτική Βαλκανική, η Θράκη αποτελεί τη φυσική γέφυρα με την Ανατολική Βαλκανική, τον Εύξεινο Πόντο και τις παρευξείνιες χώρες. Από την άποψη αυτή γίνεται κατανοητό ότι, εάν η Ελλάδα θέλει όντως να έχει Βαλκανική και Παρευξείνια παρουσία, θα πρέπει να ανακόψει την τουρκική όρεξη για την Θράκη… αλλά και να αναβαθμίσει την Θράκη δημογραφικά, αναπτυξιακά, πολιτιστικά, τουριστικά και εν γένει με κάθε τρόπο. Στην κατεύθυνση αυτή το κράτος όντως τα τελευταία χρόνια έχει καταβάλει φιλότιμες προσπάθειες… Έτσι πρέπει να αναφέρουμε: το σχέδιο κοινωνικής θητείας του ΥΠΕΑ, το οποίο εγκαινιάστηκε επί υπουργίας Γ. Αρσένη συγχρόνως με την κατάργηση της περίφημης «μπάρας» που χώριζε στα δύο την Θράκη. Οι τρεις σχολές Αστυνομίας που δημιουργήθηκαν επί του πρ. Υπουργού Δημοσίας Τάξεως Σ. Παπαθεμελή. Ο νέος χωροταξικός σχεδιασμός για την Θράκη και τον ορεινό όγκο από το ΥΠΕΧΩΔΕ και τον κ. Κ. Λαλιώτη. Η εκπαιδευτική ρύθμιση για εισαγωγή μουσουλμανοπαίδων σε ελληνικά ΑΕΙ από τον πρ. Υπουργό Παιδείας κ. Γ. Παπανδρέου. Οι ειδικές ρυθμίσεις για επιδότηση των επενδύσεων στην Θράκη και χρηματοδότηση έργων υποδομής. Όμως μολονότι έχουμε αυτά τα θετικά μέτρα, οι βασικές προτάσεις της διακομματικής επιτροπής και της Ακαδημίας Αθηνών οι οποίες διατυπώθηκαν σχεδόν πριν οκτώ χρόνια μένουν απλά λόγια στο χαρτί.
Τέλος θέλω να προτείνω έστω και τώρα, τη δημιουργία μιας επιτροπής για τη Θράκη η οποία θα παίξει συντονιστικό ρόλο για όλες τις πτυχές ανάπτυξης και αναβάθμισης της Θράκης. Ένα παράδειγμα που δείχνει την ανάγκη μιας τέτοιας συντονιστικής επιτροπής αποτελούμενης από αναγνωρισμένες προσωπικότητες της πολιτικής, των γραμμάτων, της τέχνης, του επιχειρηματικού κόσμου και της τοπικής κοινωνίας είναι το ακόλουθο: στο πλαίσιο του Πολιτιστικού Αναπτυξιακού Κέντρου Θράκης και του Ταμιείου Θράκης (δύο πολιτιστικών μη κερδοσκοπικών οργανισμών) λειτούργησε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας και ενισχυτικής διδασκαλίας… Το πρόγραμμα αυτό είχε τόση επιτυχία και αποδοχή ώστε στα πρώτα 4 χρόνια λειτουργίας του πέτυχε τη συμμετοχή περίπου 400 μαθητών Γυμνασίου, Λυκείου και λειτουργούσε τόσο στην Ξάνθη όσο και στον ορεινό όγκο. Εργάζονταν δε περί τους 30 καθηγητές όλων των ειδικοτήτων. Όταν προτείναμε στην Πολιτεία να το ενισχύσει οικονομικά, διότι είχε υπερβεί τις δυνατότητες της ιδιωτικής χρηματοδότησης, τότε η τοπική γραφειοκρατία, μειονοτικά γραφεία και ορισμένοι βουλευτές αλλά και η διοίκηση του Εθνικού Ιδρύματος Νεότητας (Ε.Ι.Ν.) έκαναν ό,τι μπορούσαν για να αποδυναμώσουν και να διαλύσουν την προσπάθεια καθιστώντας την αναποτελεσματική. Και δεν θέλω να πω περισσότερα γι’ αυτό. Συγχρόνως καθηγητές από Πανεπιστήμια του κέντρου έχοντας προσβάσεις σε διάφορα κέντρα εξουσίας, κατορθώνουν να αποσπούν υπέρογκα χρηματικά ποσά (της τάξεως ακόμη και ενός δισ. δραχμών) προκειμένου να μελετήσουν και να κάνουν περισπούδαστες έρευνες για τη μειονότητα και τη μειονοτική εκπαίδευση. Μάλιστα έχοντας πλήρη άγνοια των τοπικών ιδιαιτεροτήτων πληροφορούμεθα ότι προτείνουν ανεδαφικές δραστηριότητες που μόνο την ξένη προπαγάνδα ωφελούν, στο πλαίσιο μιας αφηρημένης ιδεολογικής προκατάληψης περί μειονοτικής πολιτικής…
Η όλη αντιμετώπιση του ζητήματος της Θράκης θα μπορούσε να ενισχυθεί τα μέγιστα από μία συντονιστική επιτροπή με την βοήθεια της οποίας θα ήταν πολύ περισσότερο αποτελεσματικός κάθε κρατικός σχεδιασμός χωρίς αυτός να αναιρείται από μικροσυμφέροντα ή από την ομολογουμένως αναποτελεσματικότητα της επίσημης γραφειοκρατίας, ιδίως σε θέματα που απαιτούν ιδιαίτερα μέριμνα και συνεχή αντιμετώπιση.
* Το κείμενο αποτέλεσε εισήγηση του οργανωτή της διημερίδας του Ταμιείου Θράκης Γιώργου Παύλου (Επ. καθ. ΔΠΘ) και, παρ’ όλο που δεν παρατίθεται στο σύνολο του, λόγω χώρου, αποτελεί μια ουσιαστική σύνοψη των προβλημάτων της περιοχής. Γι’ αυτό το παραθέτουμε ως επίλογο και κατακλείδα του αφιερώματος.
