του Γιώργου Κουτσαντώνη*
Η διαχείριση της πανδημίας, από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, με γνώμονα το «πρώτα η υγεία» και «πάνω απ΄όλα ο άνθρωπος», μας βρίσκει καταρχήν σύμφωνους. Ωστόσο, θεωρούμε ότι αυτά τα συνθήματα, εφόσον στην πράξη δεν μοιάζει να μετουσιώνονται σε ένα συμπαγές πολιτικό αξίωμα, δείχνουν ότι οι δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες παρουσιάζουν έλλειμμα προοπτικής.
Η αδυναμία, πολλών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, να αντιμετωπίσουν το δεύτερο κύμα της πανδημίας, είναι νομίζουμε βασικό σύμπτωμα αυτού του ελλείμματος. Μετά από μήνες εμπειρίας και ιατρικών/ερευνητικών βημάτων, η επικοινωνιακή προσέγγιση που υποστηρίχθηκε από την ΕΕ και τα περισσότερα μεγάλα ΜΜΕ –πλαισιωμένη από αμέτρητες δημοσιεύσεις που συχνά θύμιζαν αόριστα ευχολόγια– δυστυχώς υπονόμευσε, ως ένα σημείο, την πολιτική πτυχή του προβλήματος.
Ασφαλώς η πανδημία αποτελεί πρωτίστως μια τεράστια υγειονομική (και ιατρική) πρόκληση, ωστόσο η διατήρηση της κοινωνικοοικονομικής συνέχειας-σταθερότητας μιας χώρας δεν είναι δευτερεύουσας σημασίας και αυτή είναι πολιτικό ζήτημα. Συνέχεια και σταθερότητα είναι βασικοί όροι για την προστασία της υγείας, αν όντως αυτή αποτελεί προτεραιότητα.
Σε πρόσφατο άρθρο μας διαφωνήσαμε με την άποψη ότι ο κόσμος βιώνει έναν παγκόσμιο πόλεμο· μάλιστα η επιμονή στο σύνθημα «πρώτα η υγεία» είναι, κατ’ αντιστοιχία, σαν να λέμε: «πρώτα ο πόλεμος». Αυτό γιατί, αν το σκεφτούμε, η διακυβέρνηση επί πραγματικού πολέμου, επικεντρώνεται στην παραγωγή/προμήθεια όπλων και στην αποστολή ανθρώπων στο μέτωπο· στάση που είναι σωστή για να παραμείνει ελεύθερη και κυρίαρχη μια χώρα. Στην πανδημία δεν υπάρχει ένας εισβολέας που κατακτάει εδάφη υποδουλώνοντας έναν λαό, επομένως η αντιμετώπισή της χρειάζεται διαφορετική προοπτική. Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η διαφοροποίηση (πολέμου – πανδημίας) θα παραμείνουμε στις «πολεμικές» αναλογίες. Στην περίπτωση υγειονομικής κρίσης τόσο ο «μάχιμος», όσο και ο «άμαχος» πληθυσμός πρέπει να διατηρηθεί ζωντανός και παραγωγικός. Και όχι μόνον αυτό: ο πολίτης πρέπει να ενημερώνεται αξιόπιστα πάνω στις λειτουργίες των υποδομών (υγειονομικών και μη), ενώ το διοικητικό σύστημα πρέπει να προστατεύεται επαρκώς, γιατί χωρίς αυτό δεν μπορεί να κερδηθεί κανένας «πόλεμος», ούτε αυτός της υγείας.
Στον πόλεμο προβλέπεται η θυσία του στρατιώτη (ήρωα) για το εθνικό συμφέρον, αλλά και κρατικά/στρατιωτικά μυστικά για λόγους εθνικής ασφάλειας.
Αντιθέτως εδώ οι κυβερνήσεις οφείλουν να εστιάσουν στην ανοικτή και απρόσκοπτη επικοινωνία όλων των πληροφοριών. Καραντίνα, επίσης, δεν σημαίνει στέλνουμε τους πάντες στα καταφύγια για να γλυτώσουμε από τον «ιικό βομβαρδισμό», αλλά οργανώνουμε με σοβαρότητα και αυστηρότητα τη ζωή όλων εκείνων που δεν μπορούν, εκ των πραγμάτων, να κρυφτούν στα οικιακά τους μπούνκερ και που η δραστηριότητά τους είναι απολύτως απαραίτητη για να κρατηθεί όρθια η χώρα.
Έλλειμμα προοπτικής σημαίνει απουσία ενός καλά δομημένου στρατηγικού σχεδίου που θα στοχεύει στην προετοιμασία των συνθηκών για την υγεία «μετά απ’ όλο αυτό». Από εδώ και στο εξής, θα ήταν ατελέσφορη και τραγική επιλογή η θυσία του «μετά…» στον βωμό του «πρώτα απ’ όλα…».
Το ζήτημα «επικοινωνία και πειθώ», ιδίως στον δυτικό κόσμο, δείχνει μια αποτυχία, καταφανή και στην περίπτωση των εμβολίων. Πράγματι ο εμβολιασμός καταλήγει να αντιμετωπίζεται είτε ως καταδίκη (σκευωρία), είτε ως σωτηρία (πανάκεια).
Η δεύτερη περίπτωση μας φέρνει κατά νου έναν διψασμένο στην έρημο που, βλέποντας την επερχόμενη βροχή, περιμένει με ανοιχτό το στόμα, ενώ θα έπρεπε να πάρει μια λεκάνη για να συλλέξει το νερό. Η πρώτη έναν εξίσου διψασμένο, που όμως θεωρεί τη βροχή τοξική και επομένως προτιμάει το ρίσκο να πεθάνει από αφυδάτωση.
Η ιστορία των επιδημιών έχει δείξει πως για την εξάλειψη ενός μολυσματικού παράγοντα (που σημαίνει ότι παύει να βρίσκει αρκετούς ξενιστές), δεν αρκεί απλώς να παρασκευαστεί ένα ασφαλές εμβόλιο στο εργαστήριο, αλλά πρέπει να οργανωθεί η μεταφορά του, να προετοιμαστούν οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης, να επιλεχθεί και να εκπαιδευτεί κατάλληλο προσωπικό, να προγραμματιστεί ο διοικητικός μηχανισμός, να οριστούν ξεκάθαρα κριτήρια διανομής και χορήγησης, να προετοιμαστούν τα πρωτόκολλα παρακολούθησης του εμβολιασμού και τα εμβολιαστικά προγράμματα κ.α.
Είναι επιτακτική ανάγκη, υψίστης σημασίας, κυβερνήσεις και ΜΜΕ να προσφέρουν έγκυρη ενημέρωση. Αυτό, εκτός των άλλων, σημαίνει ανοιχτή και ελεύθερη πρόσβαση στο ερευνητικό υλικό, στα επιστημονικά/τεχνικά δεδομένα των φαρμακευτικών εταιρειών, στις συμβάσεις προμήθειας κ.ο.κ.
Το απολύτως ασφαλές δεν υπάρχει στον κόσμο του ανθρώπου, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι φαρμακευτικές είναι κερδοσκοπικές εταιρείες: η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα ενός εμβολίου πρέπει επομένως να μπορεί να τεκμηριωθεί αυτόνομα καί από ανεξάρτητους εθνικούς επιστημονικούς φορείς, ειδικά για τα πρωτοεμφανιζόμενα μη συμβατικά εμβόλια γενετικού υλικού (RNA), όπως της Pfizer και της Moderna. Δυστυχώς, η στάση της Ε.Ε., που θέλει να αποκλείσει την προμήθεια ορισμένων εμβολίων, ή να εξαγγέλλει κυρώσεις κατά της Ουγγαρίας, αν αυτή προμηθευτεί το εμβόλιο Sputnik V, είναι αυταρχικά μυωπική και δημιουργεί ανώφελες καχυποψίες. Άλλωστε, οι παγκοσμιοποιημένες, ανοιχτές αγορές έχουν πληρωθεί ακριβά, ιδίως από τον ευρωπαϊκό κόσμο του Νότου, για να κλείσουν σήμερα επιλεκτικά.
Σε κάθε περίπτωση, αν βάλουμε πρώτα την υγεία, ώστε σύντομα να πάρουμε τις ζωές μας πίσω, θα πρέπει να κατανοήσουμε: α) ότι η άρνηση του εμβολιασμού είναι ανεύθυνη στάση, ενώ με εθνικούς (και πολεμικούς) όρους -δεδομένης της σημερινής Τουρκίας- είναι επίσης στάση αντιπατριωτική και β) ότι το εμβόλιο δεν είναι από μόνο του θαυματουργό. Θα χρειαστεί, και μετά τον επαρκή εμβολιασμό, προσοχή και πρόληψη: όπως χρήση της μάσκας, αποφυγή συνωστισμού, απολύμανση κ.α. Το να ταυτίζουμε την πανδημία με πόλεμο μπορεί να επιφέρει πανικό που ξυπνά το θυμικό, ενώ χρειάζεται ψυχραιμία και λογική. Επιπλέον, με την πολεμική ερμηνεία, ιδίως διαμέσου της ευτελούς μικροπολιτικής, εύκολα κατασκευάζονται εχθροί και προδότες προωθώντας τον διχασμό, ενώ απαιτείται εθνική ενότητα. Στην επιδημική φάση που βρίσκεται ο δυτικοευρωπαϊκός κόσμος, δεν μοιάζει να έχουμε πολλές επιλογές πέρα από αυστηρό έλεγχο, επαγρύπνηση, έγκυρη ενημέρωση και εμβολιασμό. Διαφορετικά, η εναλλακτική είναι: μονιμοποίηση περιοδικών απαγορευτικών (lockdown) και όπου μας βγάλει…
- Μεταφραστής και διερμηνέας, μέλος της συντακτικής ομάδας της διαδικτυακής επιθεώρησης, ResPublica.Gr
