Του Κώστα Σαμάντη
Όταν πριν ένα χρόνο ξέσπασε η πανδηµία του κορωνοϊού στη χώρα µας, επλήγησαν πολλές πτυχές της πολιτιστικής ζωής, ανάµεσά τους και το θέατρο. Παραστάσεις που παίζονταν ήδη κατέβηκαν, πρεµιέρες που προγραµµατίζονταν αναβλήθηκαν, πρόβες µαταιώθηκαν, ο προγραµµατισµός, για τη θεατρική περίοδο που απέµενε, σταµάτησε.
Στο πλαίσιο αυτό, οι άνθρωποι του θεάτρου όφειλαν να προσαρµοστούν στα νέα δεδοµένα, πράγµα και το οποίο έκαναν. Με δεδοµένο ότι η περιορισµένη προσέλευση έδωσε τη θέση της στο κλείσιµο των θεατρικών σκηνών, πολλοί θιασάρχες και παραγωγοί αντέδρασαν µε τη χρησιµοποίηση της τεχνολογίας. Έτσι, για ένα µεγάλο διάστηµα, κρατικά θέατρα και ιδιωτικές σκηνές αποφάσισαν να διαθέσουν, µέσω διαδικτύου, δωρεάν τις παραστάσεις τις οποίες έτρεχαν εκείνη την περίοδο. Σύµφωνα µε στοιχεία που ανακοινώθηκαν (Βήµα, 13/12/2020), η παρακολούθηση αυτών των παραστάσεων είχε ανέλπιστη επιτυχία. Όπως επισήµανε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Πορεία, σκηνοθέτης Δηµήτρης Τάρλοου, στο πρώτο κλείσιµο του Μαρτίου το θέατρό του έδωσε δωρεάν στο κοινό 16 παραστάσεις τις οποίες, στον συγκεκριµένο µήνα, παρακολούθησαν πάνω από 750.000 θεατές. Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγµα, µιας µικρότερης θεατρικής σκηνής, είναι αυτό του θεάτρου Σταθµός. Ο καλλιτεχνικός υπεύθυνος Μάνος Καρατζογιάννης µε τη σειρά του ανέφερε ότι, τις µέχρι και σήµερα δωρεάν παραστάσεις που παρέχει το θέατρο (πάνω από δέκα τον αριθµό), έχουν παρακολουθήσει άνω των 55.000 θεατών.
Το δεύτερο κύµα της πανδηµίας, που ενέσκηψε µετά τον Σεπτέµβριο, ήταν λίγο πολύ αναµενόµενο από τους ανθρώπους του θεάτρου. Ο προγραµµατισµός της νέας περιόδου συνεχίστηκε κανονικά και ένα µεγάλο µέρος των θεατρικών σκηνών προσφέρει πλέον τις παραστάσεις του µέσω διαδικτύου ξανά (live streaming, όπως συνηθίζουν να λένε), µόνο που αυτή τη φορά υπάρχει ένα µικρό αντίτιµο εισιτηρίου, το οποίο συνήθως κυµαίνεται γύρω στα 8 ευρώ. Η πρότασή τους υιοθετήθηκε από το κοινό. Αναφέρουµε χαρακτηριστικά ότι, σύµφωνα µε όσα δήλωσε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, Δηµήτρης Λιγνάδης, τις τρεις πρώτες παραστάσεις («Σε σας που µε ακούτε», «Η Κυρία του Μαξίµ» και «Το φεγγάρι από χαρτί»), αν και παίχτηκαν, εν είδει πρεµιέρας, από µόνο µία φορά, είχαν 5.700 θεάσεις. Οµοίως το έργο «This is not Romeo and Juliet» του Αργύρη Πανταζάρα, στο θέατρο Πορεία, σε τρεις διαδικτυακές παραστάσεις ξεπέρασε τα 10.000 εισιτήρια, ενώ το «Τρίτο στεφάνι», σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη, στο θέατρο Παλλάς, έκοψε πάνω από 15.500 εισιτήρια, ενώ το παρακολούθησαν θεατές από 46 χώρες.
Στο πρωτοφανές τοπίο το οποίο έχει διαµορφωθεί στη χώρα µας µε το ξέσπασµα της πανδηµίας, το θέατρο αναγκάστηκε να προσαρµοστεί. Η πρότασή του, καινοφανής επίσης για θεατρικά δεδοµένα, συνοδεύεται από κάποια θετικά, αλλά και από κάποια άλλα, προφανώς αρνητικά δεδοµένα. Στα πρώτα, καταχωρείται το αρκετά φθηνότερο αντίτιµο που χρειάζεται πλέον µία οικογένεια για να παρακολουθήσει µία παράσταση. Εκεί που χρειαζόταν πάνω από 60 ευρώ για να την παρακολουθήσει (µιλώντας για µια οικογένεια τεσσάρων µελών), τώρα πλέον το αντίτιµο έχει κατέβει στα 8. Από την πλευρά της παραγωγής, το οικονοµικό όφελος είναι εξίσου σηµαντικό. Ένα έργο πλέον έχει πολλαπλάσιες θεάσεις από τον µέσο όρο σε µια θεατρική περίοδο, από τους κανονικούς θεατές που θα είχε υπό φυσιολογικές συνθήκες. Επίσης, την παράσταση µια οικογένεια µπορεί να την παρακολουθήσει υπό σχετικά άνετες, αλλά σίγουρα ασφαλείς συνθήκες. Μάλιστα τις παραστάσεις, οι οποίες προσφέρονται για ένα µεγάλο χρονικό διάστηµα, µπορεί να τις παρακολουθήσει οποιαδήποτε ώρα και οποιαδήποτε ηµέρα. Σε αυτό αξίζει να προστεθεί ότι πρόσβαση σε αυτές τις παραστάσεις έχει πλέον και η οµογένεια από όλο τον κόσµο που, υπό διαφορετικές συνθήκες, αυτό δεν θα ήταν δυνατό. Είναι µια σηµαντική παράµετρος που αξίζει να την έχουµε υπ’ όψιν µας.
Στα προφανή αρνητικά δεδοµένα είναι ότι η διαδικτυακή παρακολούθηση αποστερεί από τον θεατή τη βασική παράµετρο, που είναι η πρόσωπο µε πρόσωπο παρακολούθηση ενός θεατρικού έργου. Η µαγεία που νιώθει, όντας παρών στη δράση που διαδραµατίζεται, χάνεται και πλέον υποβαθµίζεται στο επίπεδο της εντύπωσης που έχει κάποιος όταν παρακολουθεί µια κινηµατογραφική ταινία. Ακόµα περισσότερο µειώνεται η δυνατότητα του θεατή να επιλέξει σε ποιο πρόσωπο εκ των πρωταγωνιστών θέλει να επικεντρώσει την προσοχή του ή σε ποιο σηµείο της θεατρικής σκηνής επίσης. Κυρίαρχος σε αυτό το παιχνίδι είναι πλέον ο (τηλεοπτικός) σκηνοθέτης της παράστασης, ο οποίος επιλέγει σε ποιο σηµείο και σε ποιο πρόσωπο θα επικεντρωθεί η λήψη της κάµερας. Ο επισκέπτης της θεατρικής παράστασης, από έναν ζωντανό συµµέτοχό της, µετατρέπεται σε έναν απλό θεατή.
Τέλος, αλλά όχι ελάχιστο, στα αρνητικά θα πρέπει να προστεθεί και η ενίοτε κακή ποιότητα αναµετάδοσης, µιας και τα προβλήµατα κατά τη διάρκεια αυτής, αν και όχι συχνά, δίνουν το δικό τους αρνητικό στίγµα.
Ας µην είµαστε πλεονέκτες. Η πανδηµία χτυπά µε σφοδρό τρόπο τη χώρα µας, την Ευρώπη, αλλά και τον κόσµο ολόκληρο. Μέχρι να βρεθεί η λύση σε αυτό το τεράστιο πρόβληµα, µέχρι αυτό να κάνει τον κύκλο του και να µπορέσουµε να ξαναβιώσουµε τις ζωντανές και έντονα διαπροσωπικές σχέσεις του παρελθόντος, τα προσαρµοστικά µέτρα θα δίνουν το µέτρο. Από την πλευρά µας οφείλουµε να οπλιστούµε µε υποµονή και δύναµη µέχρι να καταφέρουµε να ξανασυναντηθούµε, όλοι και όλες, πρόσωπο µε πρόσωπο, µε ασφάλεια και χωρίς φόβο. Υποµονή, λοιπόν!
