του Μ. Εγγλέζου-Δεληγιαννάκη, από το Άρδην τ. 80, Μάιος-Ιούνιος 2010
Τ ο πρόβλημα που αντιμετωπίζει το Πατριαρχείο στην Πόλη είναι γνωστό: Δεν αναγνωρίζεται από το τουρκικό κράτος η οικουμενικότητά του, θεωρείται ένα ίδρυμα που απευθύνεται σε ορθόδοξους Τούρκους, και ως εκ τούτου οι ιεράρχες του πρέπει να είναι Τούρκοι υπήκοοι. Η θέση αυτή της Τουρκίας παραβιάζει τη συνθήκη της Λοζάνης και στερεί από την οικουμενική ορθοδοξία τη δυνατότητα να διαχειριστεί τα του οίκου της όπως θα έπρεπε. Γιατί, σε συνδυασμό με την εξάλειψη της πολίτικης Ρωμιοσύνης, που συστηματικά επιδίωξε η Τουρκία, δεν υπάρχει παραγωγή νέων ντόπιων στελεχών για το Πατριαρχείο και είναι ορατός ο δι’ ασφυξίας θάνατός του.
Αυτά έχουν είναι πλέον τετελεσμένα, ενώ δεν έπρεπε. Η ανοχή της ελλαδικής πολιτείας σε κάθε τούρκικη πρόκληση μας έχει φέρει σε αυτό το σημείο και η απουσία στήριξης του χειμαζομένου Πατριαρχείου το έχει φέρει σε δεινή θέση Ο Πατριάρχης είναι με την πλάτη στον τοίχο κυριολεκτικά. Ακόμα χειρότερα, η Τουρκία έχει πια εντάξει το Πατριαρχείο στις επιδιώξεις της εξωτερικής της πολιτικής, ως μέσο πίεσης προς την Ελλάδα και τους απανταχού συναισθηματικά δεμένους μ’ αυτό ορθοδόξους. Χρησιμοποιώντας την απόλυτη εξουσία που ασκεί πάνω σ’ αυτό, θέλει να το χρησιμοποιεί ως όργανό της προς επιδίωξη των γεωπολιτικών της φιλοδοξιών.
Η είδηση ότι η Τουρκία δέχεται να πολιτογραφήσει τους ιεράρχες των Εκκλησιών που υπάγονται απευθείας στο Πατριαρχείο έγινε δεκτή ποικιλοτρόπως. Το σίγουρο είναι ότι πάτησε πάνω στην αποδοχή από όλους μας της θέσης της ότι το Πατριαρχείο είναι τούρκικος θεσμός κι όχι οικουμενικός κι ότι απευθύνεται σε Τούρκους υπηκόους. Εδώ λοιπόν μετράμε μια πρώτη ήττα. Γιατί το Πατριαρχείο είναι Οικουμενικό, και για να ασκήσει τη δραστηριότητά του δεν πρέπει να περιορίζεται σε Τούρκους μόνο υπηκόους, ενώ η Τουρκία έχει την υποχρέωση να αφήσει ακώλυτη τη δραστηριότητά του.
Αποδεχόμενοι λοιπόν την πρώτη ήττα, υπάρχουν τα εξής δεδομένα: Αφήνουμε το Πατριαρχείο να σβήσει ή το στηρίζουμε; Βέβαια, το δίλημμα δεν περιορίζεται εκεί. Έχει προταθεί να μετεγκατασταθεί στο Άγιον Όρος κηρυσσόμενο σε διωγμό, να ασκηθούν πιέσεις για την αποκατάσταση της οικουμενικότητάς του κ.λπ. Επιπλέον, η φυσική απάντηση «το στηρίζουμε», πρέπει να εξελιχθεί παραπέρα και να δούμε τις προοπτικές της. Κι αυτές είναι ανάλογες με τον συσχετισμό δυνάμεων και τη βούληση για αντίσταση στις τουρκικές ορέξεις.
Έτσι, αν η πολιτική μας είναι πολιτική υποταγής και αποδοχής των τετελεσμένων της Τουρκίας, η στήριξη στο Πατριαρχείο θα είναι στήριξη σε ένα θεσμό που η Τουρκία θέλει να χρησιμοποιήσει για την εμπέδωση της κυριαρχίας της επί της Ελλάδας, την είσοδο της στην Ευρώπη κ.λπ.
Αν η πολιτική μας είναι πολιτική αντίστασης και ανατροπής των δεδομένων που δημιουργεί η Τουρκία, τότε η στήριξη στο Πατριαρχείο θα σημαίνει ακύρωση των επιδιώξεων να μεταβληθεί αυτό σε μαριονέτα των Τούρκων. Μ’ αυτή τη σκοπιμότητα το είχε αφήσει κι ο Βενιζέλος στη Πόλη κατά τη συνθήκη της Λοζάνης, αλλά οι εξελίξεις γύρισαν μπούμερανγκ τη θέση αυτή.
Σήμερα, στα δεδομένα που ήδη παρουσιάσαμε προστίθεται και η δημιουργία από τους Τούρκους και τα ντόπια γιουσουφάκια τους ενός κλίματος κοινού ελληνοτουρκικού παρελθόντος της Κρήτης. Η απόπειρα δημιουργίας μιας κοινής «κρητικής» ταυτότητας, κοινής για Έλληνες και Τουρκοκρητικούς, στοχεύει ευθέως στην απόσπαση της Κρήτης από τον εθνικό κορμό. Αυτό γίνεται από πλευράς Τουρκίας μέσα σε ένα κλίμα νοσταλγικό και συναισθηματικό, με βιντεάκια στο διαδίκτυο, ενώ οι ντόπιοι συνοδοιπόροι τους ψελλίζουν το σύνθημα της αυτονομίας, μιλούν για δημοψηφίσματα το 2012 και καλλιεργούν το σχετικό κλίμα.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, οι Κρητικοί ιεράρχες πολιτογραφούνται Τούρκοι πολίτες και έπονται και οι Δωδεκανήσιοι. Είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ότι η ενέργεια αυτή γίνεται από τους ιεράρχες με καλές προθέσεις και με συγκεκριμένο στόχο, αυτόν της διάσωσης και της διαιώνισης του Πατριαρχείου. Είναι το ίδιο πέρα από κάθε αμφιβολία ότι τους Τούρκους δεν τους έπιασε ξαφνικά άγχος σχετικά με το θέμα.
Είναι χρέος λοιπόν των ιεραρχών να μην επιτρέψουν να τους εντάξουν οι Τούρκοι στις ευρύτερες επιδιώξεις τους στην περιοχή.
Αλλά αυτό δεν μπορούμε να το απαιτούμε από αυτούς μόνο. Πρέπει να έχουν όλους μας από πίσω, τόσο τον λαό μας όσο και την επίσημη πολιτεία. Αλλιώς, οι καλές προθέσεις θα αποδειχθούν κερκόπορτα δίχως καλά καλά να το καταλάβουμε.
